Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, hệ thống học tập trực tuyến (e-learning) đã trở thành một phương tiện quan trọng trong giáo dục và đào tạo đại học tại Việt Nam. Theo báo cáo của ngành, việc áp dụng e-learning ngày càng phổ biến trong các khóa học ngắn hạn và đại học, góp phần nâng cao hiệu quả học tập và quản lý đào tạo. Tuy nhiên, sự thành công của hệ thống e-learning phụ thuộc vào nhiều yếu tố đa chiều, bao gồm chất lượng hệ thống, sự hài lòng của người dùng và mức độ sử dụng thực tế. Mục tiêu nghiên cứu nhằm kiểm chứng mô hình đánh giá sự thành công của hệ thống e-learning tại Việt Nam dựa trên mô hình của Al-Fraihat và cộng sự (2020), đồng thời đo lường mức độ tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến sự thành công này. Nghiên cứu tập trung vào người dùng e-learning trong các khóa học ngắn hạn tại Việt Nam, với dữ liệu thu thập từ 440 mẫu khảo sát được chọn lọc kỹ lưỡng. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ bổ sung cơ sở lý luận về e-learning mà còn cung cấp hàm ý quản lý thiết thực giúp các nhà quản trị triển khai hệ thống e-learning hiệu quả, nâng cao lợi ích người dùng và thúc đẩy sự phát triển bền vững của hệ thống trong giai đoạn hiện nay.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết đa chiều kết hợp bốn hướng tiếp cận chính:
- Mô hình sự thành công của hệ thống thông tin (DeLone & McLean, 2003): Đánh giá sự thành công qua các yếu tố chất lượng hệ thống, chất lượng thông tin, chất lượng dịch vụ, sự hài lòng người dùng, mức độ sử dụng và lợi ích đạt được.
- Mô hình chấp nhận công nghệ TAM và UTAUT: Tập trung vào nhận thức hữu ích, nhận thức dễ sử dụng, thái độ và ý định sử dụng công nghệ, ảnh hưởng đến việc chấp nhận và sử dụng hệ thống e-learning.
- Mô hình sự hài lòng của người dùng: Sự hài lòng được xem là thước đo quan trọng phản ánh mức độ đáp ứng kỳ vọng và hiệu suất của hệ thống, ảnh hưởng trực tiếp đến việc sử dụng và lợi ích.
- Mô hình chất lượng e-learning: Bao gồm các yếu tố như chất lượng giảng viên, chất lượng người học, chất lượng hệ thống hỗ trợ, chất lượng hệ thống đào tạo và chất lượng kỹ thuật, tạo nên môi trường học tập trực tuyến hiệu quả.
Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: Chất lượng hệ thống kỹ thuật, Chất lượng thông tin, Chất lượng dịch vụ, Chất lượng hệ thống đào tạo, Chất lượng hệ thống hỗ trợ, Chất lượng người học, Chất lượng giảng viên, Nhận thức sự hài lòng, Nhận thức hữu ích, Việc sử dụng hệ thống và Lợi ích người dùng.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu được thực hiện qua hai giai đoạn chính:
- Nghiên cứu sơ bộ (định tính): Thực hiện phỏng vấn tay đôi với khoảng 5-10 chuyên gia, giảng viên và người dùng e-learning để hiệu chỉnh thang đo và đảm bảo tính phù hợp văn hóa, ngôn ngữ trong bảng câu hỏi.
- Nghiên cứu chính thức (định lượng): Thu thập dữ liệu qua khảo sát bảng câu hỏi với 440 mẫu được chọn lọc từ người dùng e-learning các khóa học ngắn hạn tại Việt Nam.
Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp thống kê và mô hình hóa hiện đại:
- Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (tối thiểu 0,6).
- Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các biến quan sát.
- Phân tích nhân tố khẳng định (CFA) để kiểm định tính đơn hướng, độ tin cậy tổng hợp, giá trị hội tụ và giá trị phân biệt.
- Phân tích mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) để kiểm định mô hình lý thuyết và các giả thuyết nghiên cứu.
- Sử dụng phần mềm SPSS và AMOS cho các phân tích trên, với kiểm định Bootstrap và phương pháp ước lượng Maximum Likelihood để đánh giá độ tin cậy và so sánh các nhóm mẫu.
Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 2 đến tháng 6 năm 2023, đảm bảo thu thập và xử lý dữ liệu một cách khoa học và chính xác.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Chất lượng hệ thống kỹ thuật không có ảnh hưởng thống kê đáng kể đến sự thành công của hệ thống e-learning tại Việt Nam. Kết quả này khác biệt so với một số nghiên cứu quốc tế, cho thấy yếu tố kỹ thuật không phải là rào cản chính trong bối cảnh hiện nay.
Chín yếu tố gồm: Chất lượng giảng viên, Chất lượng thông tin, Chất lượng dịch vụ, Chất lượng người học, Chất lượng hệ thống hỗ trợ, Nhận thức sự hài lòng, Nhận thức hữu ích và Việc sử dụng hệ thống có tác động trực tiếp và tích cực đến lợi ích người dùng. Ví dụ, chất lượng giảng viên và chất lượng thông tin giải thích hơn 50% phương sai của sự hài lòng và nhận thức hữu ích.
Nhận thức sự hài lòng và nhận thức hữu ích là hai nhân tố trung gian quan trọng thúc đẩy việc sử dụng hệ thống và nâng cao lợi ích người dùng. Mức độ hài lòng cao hơn làm tăng 43,3% phương sai lợi ích đạt được, đồng thời nhận thức hữu ích cũng có ảnh hưởng tích cực đến việc sử dụng và lợi ích.
Việc sử dụng hệ thống e-learning có ảnh hưởng tích cực đến lợi ích người dùng, góp phần nâng cao kiến thức, tiết kiệm thời gian và quản lý học tập hiệu quả. Tỷ lệ giải thích phương sai của việc sử dụng đối với lợi ích đạt khoảng 34%.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy mô hình đa chiều kế thừa từ Al-Fraihat và cộng sự (2020) phù hợp với bối cảnh Việt Nam, tuy nhiên có sự khác biệt về vai trò của chất lượng hệ thống kỹ thuật. Nguyên nhân có thể do hạ tầng công nghệ tại Việt Nam đã được cải thiện đáng kể, giảm thiểu các sự cố kỹ thuật ảnh hưởng đến trải nghiệm người dùng. Đồng thời, chất lượng giảng viên và thông tin được đánh giá cao, phản ánh tầm quan trọng của yếu tố con người và nội dung trong hệ thống e-learning.
So sánh với các nghiên cứu tại Brazil và Iran, kết quả tương đồng về vai trò của sự hài lòng và nhận thức hữu ích trong việc thúc đẩy sử dụng và lợi ích. Việc sử dụng SEM và CFA giúp minh chứng rõ ràng các mối quan hệ nhân quả giữa các yếu tố, có thể trình bày qua biểu đồ mô hình cấu trúc tuyến tính với các hệ số đường dẫn và mức ý nghĩa thống kê.
Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học để các nhà quản trị giáo dục và doanh nghiệp đào tạo có thể tập trung cải thiện các yếu tố chất lượng giảng viên, thông tin và dịch vụ, đồng thời nâng cao sự hài lòng và nhận thức hữu ích của người học nhằm tăng cường hiệu quả hệ thống e-learning.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao chất lượng giảng viên: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng giảng dạy trực tuyến, tăng cường phản hồi nhanh chóng và tương tác tích cực với người học. Mục tiêu tăng điểm hài lòng giảng viên lên ít nhất 20% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: các trường đại học và trung tâm đào tạo.
Cải thiện chất lượng thông tin: Đảm bảo nội dung học tập chính xác, cập nhật và dễ hiểu, đồng thời tăng cường khả năng truy cập thông tin trên hệ thống. Mục tiêu giảm tỷ lệ phản hồi tiêu cực về nội dung xuống dưới 10% trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: bộ phận phát triển nội dung và quản lý hệ thống.
Tăng cường chất lượng dịch vụ hỗ trợ: Xây dựng đội ngũ hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn người dùng chuyên nghiệp, giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh. Mục tiêu nâng chỉ số hài lòng dịch vụ lên trên 85% trong 9 tháng. Chủ thể thực hiện: phòng CNTT và dịch vụ khách hàng.
Khuyến khích sử dụng hệ thống: Triển khai các chương trình khuyến khích, hướng dẫn sử dụng và tạo động lực học tập qua e-learning, nhằm tăng tỷ lệ sử dụng hệ thống lên ít nhất 75% trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: ban giám hiệu và các giảng viên.
Xây dựng chính sách hỗ trợ và bảo vệ người học: Thiết lập các quy định về đạo đức, bảo mật dữ liệu và bản quyền, nâng cao nhận thức người dùng về các vấn đề pháp lý liên quan. Mục tiêu hoàn thiện chính sách trong 6 tháng và phổ biến rộng rãi. Chủ thể thực hiện: phòng pháp chế và quản lý đào tạo.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhà quản trị giáo dục và đào tạo: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược phát triển hệ thống e-learning, nâng cao hiệu quả đào tạo và quản lý học tập trực tuyến.
Giảng viên và nhân viên hỗ trợ đào tạo: Áp dụng các khuyến nghị để cải thiện chất lượng giảng dạy, tương tác và hỗ trợ người học, từ đó tăng sự hài lòng và hiệu quả học tập.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, công nghệ thông tin: Tham khảo mô hình nghiên cứu và phương pháp phân tích để phát triển các đề tài liên quan đến e-learning và hệ thống thông tin quản lý.
Doanh nghiệp đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Áp dụng mô hình và kết quả nghiên cứu để thiết kế các chương trình đào tạo trực tuyến phù hợp, nâng cao trải nghiệm người học và tối ưu hóa lợi ích đào tạo.
Câu hỏi thường gặp
Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến sự thành công của hệ thống e-learning?
Chất lượng giảng viên và chất lượng thông tin được xác định là hai yếu tố có tác động tích cực và mạnh mẽ nhất đến sự hài lòng và nhận thức hữu ích của người dùng, từ đó thúc đẩy sự thành công của hệ thống.Tại sao chất lượng hệ thống kỹ thuật không ảnh hưởng đáng kể trong nghiên cứu này?
Có thể do hạ tầng công nghệ tại Việt Nam đã được cải thiện, giảm thiểu sự cố kỹ thuật, khiến yếu tố này không còn là rào cản chính đối với người dùng e-learning.Làm thế nào để tăng sự hài lòng của người dùng trong hệ thống e-learning?
Cải thiện chất lượng giảng viên, nội dung học tập, dịch vụ hỗ trợ và tạo môi trường học tập thân thiện, linh hoạt sẽ nâng cao sự hài lòng của người dùng.Mô hình nghiên cứu có thể áp dụng cho các quốc gia khác không?
Mô hình dựa trên nghiên cứu quốc tế và đã được kiểm chứng tại Việt Nam, có thể điều chỉnh phù hợp để áp dụng cho các quốc gia có bối cảnh kinh tế và giáo dục tương tự.Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để kiểm định mô hình?
Nghiên cứu sử dụng phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích nhân tố khẳng định (CFA) và mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) với phần mềm SPSS và AMOS để đảm bảo độ tin cậy và tính hợp lệ của mô hình.
Kết luận
- Nghiên cứu đã kiểm chứng mô hình đa chiều về các yếu tố ảnh hưởng đến sự thành công của hệ thống e-learning tại Việt Nam với 440 mẫu khảo sát.
- Chất lượng giảng viên, chất lượng thông tin, chất lượng dịch vụ, chất lượng người học, chất lượng hệ thống hỗ trợ, nhận thức sự hài lòng, nhận thức hữu ích và việc sử dụng hệ thống là các yếu tố quan trọng thúc đẩy lợi ích người dùng.
- Chất lượng hệ thống kỹ thuật không có ảnh hưởng đáng kể trong bối cảnh nghiên cứu hiện tại.
- Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản trị giáo dục và doanh nghiệp đào tạo trong việc nâng cao hiệu quả hệ thống e-learning.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả trong vòng 6-12 tháng, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các đối tượng và khu vực khác.
Hành động ngay: Các nhà quản trị và giảng viên nên áp dụng các khuyến nghị từ nghiên cứu để cải thiện chất lượng và hiệu quả hệ thống e-learning, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực trong thời đại số.