Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường phát triển đa dạng, công tác quản lý thuế đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN). Tại thành phố Hải Phòng, với hơn 16.991 doanh nghiệp đang hoạt động tính đến năm 2016, trong đó doanh nghiệp ngoài quốc doanh chiếm tỷ trọng lớn, việc chống thất thu thuế đối với nhóm doanh nghiệp này trở thành nhiệm vụ cấp thiết. Giai đoạn nghiên cứu từ 2013 đến 2017 cho thấy, mặc dù tổng thu ngân sách nội địa đạt 17.068,6 tỷ đồng, vượt 127,7% dự toán pháp lệnh, nhưng tình trạng thất thu thuế vẫn tồn tại, đặc biệt do nợ đọng thuế và gian lận kê khai. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác chống thất thu thuế đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại Cục thuế TP Hải Phòng, phân tích nguyên nhân và đề xuất các biện pháp tăng cường quản lý trong giai đoạn 2018-2023. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý thuế, đảm bảo công bằng xã hội và góp phần phát triển kinh tế bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý thuế và thất thu thuế, trong đó:

  • Khái niệm thuế: Thuế được định nghĩa là khoản đóng góp bắt buộc bằng tiền do nhà nước thu nhằm bù đắp chi tiêu công, không hoàn trả trực tiếp cho người nộp thuế. Thuế có các chức năng cơ bản gồm đảm bảo nguồn thu NSNN, phân phối lại thu nhập và điều tiết vĩ mô nền kinh tế.

  • Lý thuyết thất thu thuế: Thất thu thuế bao gồm thất thu thực (do không đăng ký kê khai, nợ đọng, gian lận) và thất thu tiềm năng (do chính sách thuế chưa bao quát hết nguồn thu). Mức độ thất thu được đánh giá qua tỷ lệ chênh lệch giữa số thuế tiềm năng và số thuế thực thu.

  • Mô hình quản lý thuế: Quản lý thuế bao gồm các chức năng hoạch định, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, với các chủ thể quản lý từ Bộ Tài chính đến các cơ quan thuế địa phương. Quy trình quản lý thuế gồm đăng ký thuế, kê khai, tính thuế, thu nộp, thanh tra, kiểm tra và cưỡng chế thi hành.

Các khái niệm chuyên ngành như doanh nghiệp ngoài quốc doanh, nợ thuế, hoàn thuế GTGT, chuyển giá, và các biện pháp cưỡng chế nợ thuế cũng được áp dụng để phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp:

  • Phương pháp lý thuyết: Phân tích, tổng hợp các tài liệu, văn bản pháp luật, báo cáo ngành thuế và các nghiên cứu liên quan để xây dựng cơ sở lý luận.

  • Phương pháp thực nghiệm: Thu thập và xử lý số liệu định lượng từ Cục thuế TP Hải Phòng giai đoạn 2013-2017, bao gồm số liệu thu ngân sách, nợ thuế, kết quả thanh tra, kiểm tra. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ doanh nghiệp ngoài quốc doanh do Cục thuế quản lý trên địa bàn Hải Phòng.

  • Phân tích số liệu: Sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích nguyên nhân và đánh giá hiệu quả các biện pháp quản lý thuế. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2013-2017 với dự báo và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2018-2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổng thu ngân sách tăng trưởng ổn định: Tổng số thu nội địa trên địa bàn Hải Phòng đạt 17.068,6 tỷ đồng năm 2017, vượt 127,7% dự toán pháp lệnh và tăng 26,3% so với cùng kỳ năm trước, cho thấy hiệu quả quản lý thuế được cải thiện rõ rệt.

  2. Tình trạng nợ thuế còn cao: Tính đến 31/12/2017, tổng số nợ thuế là khoảng 1.703,8 tỷ đồng, chiếm khoảng 4,62% tổng thu ngân sách, trong đó nợ có khả năng thu là 751,3 tỷ đồng (44% tổng nợ). Mặc dù giảm 3% so với năm 2016, nợ thuế vẫn là nguyên nhân chính gây thất thu.

  3. Hiệu quả thanh tra, kiểm tra: Năm 2017, Cục thuế Hải Phòng đã thanh tra, kiểm tra 2.507 doanh nghiệp, vượt 6,8% kế hoạch, kiến nghị thu nộp vào NSNN 309,7 tỷ đồng, trong đó đã thu trên 288,3 tỷ đồng. Việc giảm lỗ và khấu trừ thuế GTGT cũng góp phần tăng thu ngân sách.

  4. Các hình thức thất thu phổ biến: Bao gồm doanh nghiệp không đăng ký thuế hoặc không kê khai thuế, khai sai số liệu để giảm thuế phải nộp, chậm nộp thuế kéo dài, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp và gian lận trong hoàn thuế GTGT.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân thất thu thuế chủ yếu xuất phát từ ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận doanh nghiệp ngoài quốc doanh còn hạn chế, cùng với trình độ quản lý và nguồn lực của cơ quan thuế chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu. Việc nợ thuế kéo dài làm giảm nguồn thu NSNN, ảnh hưởng đến khả năng chi tiêu công và công bằng xã hội. So sánh với các địa phương như Hà Nội và Hải Dương, Hải Phòng đã áp dụng nhiều biện pháp đồng bộ như thành lập Ban chỉ đạo chống thất thu, tổ công tác chuyên trách, phối hợp với các ngành liên quan và công khai danh sách nợ thuế trên phương tiện truyền thông, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách, bảng phân loại nợ thuế theo nhóm doanh nghiệp và biểu đồ kết quả thanh tra, kiểm tra thuế theo năm để minh họa xu hướng và hiệu quả các biện pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quản lý đăng ký và kê khai thuế

    • Động từ hành động: Rà soát, kiểm tra, ngăn chặn
    • Mục tiêu: Giảm tỷ lệ doanh nghiệp không đăng ký hoặc kê khai sai thuế
    • Timeline: Triển khai liên tục hàng năm
    • Chủ thể: Cục thuế TP Hải Phòng phối hợp với Sở Kế hoạch và Đầu tư

  2. Nâng cao hiệu quả công tác thu hồi nợ thuế

    • Động từ hành động: Phân loại, đôn đốc, cưỡng chế
    • Mục tiêu: Giảm nợ thuế xuống dưới 3% tổng thu ngân sách
    • Timeline: Giai đoạn 2018-2023
    • Chủ thể: Phòng Quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế, các Chi cục thuế

  3. Tăng cường thanh tra, kiểm tra trọng điểm các doanh nghiệp rủi ro cao

    • Động từ hành động: Kiểm tra, phát hiện, xử lý
    • Mục tiêu: Phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi gian lận, trốn thuế
    • Timeline: Hàng năm, tập trung vào các ngành xây dựng, thương mại, dịch vụ
    • Chủ thể: Phòng Thanh tra thuế, Phòng Kiểm tra thuế

  4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế

    • Động từ hành động: Triển khai, cập nhật, giám sát
    • Mục tiêu: Tăng tính minh bạch, giảm thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý
    • Timeline: Triển khai đồng bộ trong 3 năm tới
    • Chủ thể: Cục thuế TP Hải Phòng phối hợp Tổng cục Thuế

  5. Tuyên truyền, nâng cao nhận thức chấp hành pháp luật thuế cho doanh nghiệp

    • Động từ hành động: Tổ chức, phổ biến, đào tạo
    • Mục tiêu: Nâng cao ý thức tự giác nộp thuế, giảm vi phạm
    • Timeline: Liên tục, đặc biệt trong các đợt thanh tra, kiểm tra
    • Chủ thể: Phòng Tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế, các Chi cục thuế

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các cơ quan thuế địa phương

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, nguyên nhân và biện pháp chống thất thu thuế hiệu quả
    • Use case: Xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra phù hợp với đặc điểm địa phương

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính - thuế

    • Lợi ích: Cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách thuế, hoàn thiện pháp luật thuế
    • Use case: Đánh giá tác động của chính sách thuế đến nguồn thu và công bằng xã hội

  3. Doanh nghiệp ngoài quốc doanh và các tổ chức tư vấn thuế

    • Lợi ích: Hiểu rõ nghĩa vụ thuế, các rủi ro pháp lý và cách tuân thủ pháp luật thuế
    • Use case: Tối ưu hóa hoạt động kê khai, nộp thuế, tránh vi phạm và xử phạt

  4. Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công

    • Lợi ích: Tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý thuế và chống thất thu thuế tại địa phương
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn liên quan đến quản lý thuế và kinh tế địa phương

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao thất thu thuế lại phổ biến ở doanh nghiệp ngoài quốc doanh?
    Do đặc điểm sở hữu tư nhân, trình độ quản lý và ý thức chấp hành pháp luật của một số doanh nghiệp còn hạn chế, cùng với các thủ đoạn gian lận tinh vi, dẫn đến tình trạng khai sai, trốn thuế và nợ thuế kéo dài.

  2. Các biện pháp nào hiệu quả nhất để chống thất thu thuế?
    Thanh tra, kiểm tra trọng điểm các doanh nghiệp có rủi ro cao, phối hợp liên ngành trong cưỡng chế nợ thuế, ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao nhận thức người nộp thuế là những biện pháp được chứng minh hiệu quả.

  3. Làm thế nào để giảm nợ thuế tại địa phương?
    Phân loại nợ, đôn đốc thu nộp kịp thời, áp dụng biện pháp cưỡng chế theo quy định, công khai danh sách nợ thuế và phối hợp với các cơ quan liên quan như ngân hàng, công an để thu hồi nợ.

  4. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý thuế là gì?
    Công nghệ giúp tự động hóa quy trình kê khai, nộp thuế, giám sát hồ sơ, phát hiện sai phạm nhanh chóng, giảm thủ tục hành chính và tăng tính minh bạch trong quản lý thuế.

  5. Làm sao để doanh nghiệp nâng cao ý thức chấp hành nghĩa vụ thuế?
    Thông qua tuyên truyền, đào tạo, hỗ trợ pháp lý, đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các vi phạm để tạo môi trường cạnh tranh công bằng và răn đe hiệu quả.

Kết luận

  • Thu ngân sách nội địa tại Hải Phòng giai đoạn 2013-2017 tăng trưởng ổn định, đạt trên 127% dự toán pháp lệnh năm 2017.
  • Tình trạng thất thu thuế chủ yếu do nợ đọng thuế và gian lận kê khai vẫn còn tồn tại, ảnh hưởng đến nguồn thu NSNN và công bằng xã hội.
  • Công tác thanh tra, kiểm tra và thu hồi nợ thuế đã đạt được kết quả tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thuế.
  • Cần tiếp tục hoàn thiện chính sách, tăng cường phối hợp liên ngành, ứng dụng công nghệ và nâng cao nhận thức người nộp thuế để chống thất thu hiệu quả.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm tăng cường quản lý thuế đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh trong giai đoạn 2018-2023, góp phần phát triển kinh tế bền vững tại Hải Phòng.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý thuế và doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật chính sách để thích ứng với thực tiễn phát triển kinh tế.