Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghệ thông tin ngày càng trở thành yếu tố then chốt thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, việc nâng cao chất lượng các dự án phần mềm là một yêu cầu cấp thiết đối với các doanh nghiệp CNTT tại Việt Nam. Công ty TNHH Hệ thống thông tin FPT (FPT IS) là một trong những đơn vị hàng đầu trong lĩnh vực phát triển phần mềm tại Việt Nam, với chiến lược toàn cầu hóa và mở rộng thị trường quốc tế. Tuy nhiên, kết quả kinh doanh của FPT IS trong giai đoạn 2014-2018 cho thấy sự suy giảm lợi nhuận trước thuế, đặc biệt năm 2017 giảm tới 57%, phản ánh những thách thức trong quản lý và triển khai dự án phần mềm.

Luận văn tập trung nghiên cứu việc triển khai kết hợp hệ thống quản trị chất lượng ISO 9001:2015 và phương pháp quản lý dự án linh hoạt Scrum trong các dự án phần mềm của FPT IS giai đoạn 2016-2019 tại Hà Nội và Bangladesh. Mục tiêu chính là đánh giá thực trạng áp dụng hai hệ thống này, xác định các tồn tại và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án, đảm bảo chất lượng sản phẩm và sự hài lòng của khách hàng. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp FPT IS cải tiến quy trình phát triển phần mềm, tăng cường năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế, đồng thời đóng góp vào kho tàng kiến thức về quản trị dự án phần mềm tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: hệ thống quản trị chất lượng ISO 9001:2015 và phương pháp quản lý dự án Scrum.

  • ISO 9001:2015 là tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý chất lượng, tập trung vào việc xây dựng, vận hành và cải tiến liên tục các quá trình trong tổ chức nhằm đảm bảo sản phẩm/dịch vụ đáp ứng yêu cầu khách hàng. Tiêu chuẩn này dựa trên 8 nguyên tắc chất lượng như định hướng khách hàng, vai trò lãnh đạo, cải tiến liên tục và quản lý theo quá trình. ISO 9001:2015 yêu cầu tổ chức xây dựng hệ thống tài liệu, phân công trách nhiệm rõ ràng, quản lý nguồn lực, đo lường và phân tích hiệu quả hoạt động.

  • Scrum là một khung làm việc Agile, được phát triển từ những năm 1990, nhằm tăng tính linh hoạt và hiệu quả trong phát triển phần mềm. Scrum dựa trên ba giá trị cốt lõi: minh bạch, thanh tra và thích nghi. Các vai trò chính gồm Chủ sản phẩm (Product Owner), Chuyên gia Scrum (Scrum Master) và Nhóm phát triển (Development Team). Scrum tổ chức công việc theo các Sprint – chu kỳ phát triển ngắn, với các sự kiện như họp kế hoạch Sprint, họp hàng ngày, sơ kết Sprint và họp cải tiến Sprint.

Sự kết hợp giữa ISO 9001:2015 và Scrum được xem là phù hợp vì cả hai đều hướng tới cải tiến liên tục và quản lý theo quá trình. ISO cung cấp khung quản lý chất lượng tổng thể, trong khi Scrum mang lại sự linh hoạt và kiểm soát chặt chẽ trong từng giai đoạn phát triển phần mềm. Nghiên cứu tập trung vào 5 hạng mục chính để triển khai kết hợp: hệ thống tài liệu, chất lượng dịch vụ, chất lượng sản phẩm, đánh giá hoạt động quản lý dự án và sự hỗ trợ từ Ban lãnh đạo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng, với quy trình gồm 6 bước: xác định vấn đề, tổng quan tài liệu, nghiên cứu định tính, thu thập dữ liệu định lượng, xử lý số liệu và tổng hợp kết quả.

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Báo cáo tài chính, hồ sơ dự án, báo cáo sơ kết, tài liệu nội bộ của FPT IS giai đoạn 2015-2018; các tài liệu về ISO 9001:2015 và Scrum; các bài báo, nghiên cứu trong và ngoài nước.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn sâu 15 cán bộ cấp cao, gồm Phó Giám đốc, trưởng phòng, trưởng các line dự án; khảo sát 245 nhân viên từ Ban lãnh đạo đến nhân viên dự án với bảng hỏi gồm 24 câu hỏi đánh giá 5 yếu tố chính theo thang điểm 1-5.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu ngẫu nhiên có phân tầng theo cấp bậc và dự án, đảm bảo tính đại diện và phù hợp với tiêu chuẩn phân tích nhân tố khám phá (EFA).

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Excel để tổng hợp, thống kê, so sánh và phân tích dữ liệu; phân tích định tính từ phỏng vấn để làm rõ nguyên nhân tồn tại và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu tập trung vào giai đoạn 2016-2019, với phạm vi địa lý tại Hà Nội và Bangladesh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả dự án áp dụng kết hợp ISO 9001:2015 và Scrum cao hơn rõ rệt
    Ba dự án áp dụng kết hợp (GTCL, EGCB, EVN) đạt điểm trung bình 4.5/5 về các tiêu chí chất lượng, trong khi ba dự án chỉ áp dụng ISO 9001:2015 (Vietcombank, Ecoba, Fecon) có điểm trung bình thấp hơn khoảng 3.8/5.
    Ví dụ, dự án GTCL đạt 4.5 điểm về hệ thống tài liệu, chất lượng dịch vụ và sản phẩm, trong khi dự án Vietcombank chỉ đạt khoảng 3.7 điểm.

  2. Tỷ lệ lỗi tiềm tàng giảm đáng kể trong các dự án áp dụng Scrum
    Dự án GTCL ghi nhận 100 lỗi trong quá trình vận hành, trong đó 50 lỗi do yêu cầu hỗ trợ người dùng, 30 lỗi do kết nối mạng và 20 lỗi hệ thống nhỏ, xử lý nhanh chóng. Các dự án chỉ áp dụng ISO có số lỗi cao hơn khoảng 30%.

  3. Chi phí và tiến độ dự án được kiểm soát tốt hơn khi kết hợp hai hệ thống
    Các dự án áp dụng kết hợp đều hoàn thành đúng hoặc trước hạn hợp đồng, chi phí nằm trong kế hoạch được phê duyệt. Ngược lại, một số dự án chỉ áp dụng ISO bị trễ hạn và vượt chi phí dự kiến.

  4. Sự hài lòng của khách hàng và nhân viên tăng lên rõ rệt
    Khách hàng tham gia trực tiếp vào các Sprint, góp ý kịp thời giúp sản phẩm phù hợp hơn với yêu cầu thực tế. Nhân viên đánh giá cao sự minh bạch, phối hợp và hỗ trợ từ Ban lãnh đạo trong các dự án áp dụng kết hợp.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc triển khai kết hợp ISO 9001:2015 và Scrum mang lại hiệu quả vượt trội trong quản lý dự án phần mềm tại FPT IS. Nguyên nhân chính là sự bổ trợ lẫn nhau giữa hai hệ thống: ISO cung cấp khung quản lý chất lượng tổng thể, đảm bảo tính chuẩn hóa và kiểm soát tài liệu, trong khi Scrum tạo điều kiện cho sự linh hoạt, thích nghi nhanh với thay đổi và tăng cường sự tham gia của khách hàng.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với nhận định của các chuyên gia về lợi ích của Agile khi kết hợp với hệ thống quản lý chất lượng. Việc áp dụng Scrum giúp giảm thiểu rủi ro do thay đổi yêu cầu, tăng cường giao tiếp và minh bạch thông tin, từ đó nâng cao chất lượng sản phẩm và sự hài lòng của khách hàng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm đánh giá chất lượng giữa hai nhóm dự án, biểu đồ số lỗi phát hiện và xử lý, cũng như bảng tổng hợp tiến độ và chi phí dự án. Những biểu đồ này minh họa rõ ràng sự khác biệt về hiệu quả giữa các phương pháp triển khai.

Tuy nhiên, việc áp dụng kết hợp cũng gặp một số khó khăn như sự chưa đồng bộ trong nhận thức của nhân viên, thiếu sự cam kết mạnh mẽ từ lãnh đạo cấp trung, và hạn chế về đào tạo chuyên sâu về Scrum. Đây là những điểm cần được khắc phục để phát huy tối đa hiệu quả của mô hình kết hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường cam kết và vai trò lãnh đạo trong triển khai kết hợp ISO 9001:2015 và Scrum
    Ban lãnh đạo cần chủ động xây dựng chính sách, định hướng rõ ràng và theo dõi sát sao việc áp dụng hai hệ thống. Mục tiêu đạt 100% dự án phần mềm áp dụng kết hợp trong vòng 2 năm tới.

  2. Đẩy mạnh đào tạo và nâng cao nhận thức về Scrum và ISO cho toàn bộ nhân viên
    Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, workshop thực hành và chia sẻ kinh nghiệm định kỳ. Mục tiêu 80% nhân viên dự án được đào tạo bài bản trong 12 tháng.

  3. Xây dựng hệ thống tài liệu chuẩn hóa, tích hợp giữa ISO và Scrum
    Phát triển bộ tài liệu hướng dẫn, quy trình, biểu mẫu đồng bộ, dễ tiếp cận và cập nhật thường xuyên. Thực hiện trong 6 tháng đầu năm tiếp theo.

  4. Thiết lập cơ chế đánh giá, giám sát và cải tiến liên tục
    Áp dụng các chỉ số KPI về chất lượng dự án, tiến độ, chi phí và sự hài lòng khách hàng để đánh giá hiệu quả triển khai. Tổ chức các cuộc họp đánh giá định kỳ hàng quý.

  5. Khuyến khích sự tham gia tích cực của khách hàng và nhóm phát triển trong quá trình Scrum
    Tăng cường giao tiếp, phản hồi nhanh và minh bạch thông tin để nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm thiểu rủi ro thay đổi yêu cầu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý dự án tại các công ty CNTT
    Giúp hiểu rõ lợi ích và cách thức triển khai kết hợp ISO 9001:2015 và Scrum để nâng cao hiệu quả quản lý dự án phần mềm.

  2. Chuyên gia tư vấn quản lý chất lượng và Agile
    Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về tích hợp hai hệ thống, làm tài liệu tham khảo cho các dự án tư vấn tương tự.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị kinh doanh, Công nghệ thông tin
    Là nguồn tài liệu học thuật quý giá về quản lý dự án phần mềm, phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng.

  4. Các doanh nghiệp đang có kế hoạch áp dụng hoặc cải tiến hệ thống quản lý chất lượng và Agile
    Hướng dẫn thực tiễn, bài học kinh nghiệm và giải pháp cụ thể để triển khai hiệu quả trong môi trường doanh nghiệp Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần kết hợp ISO 9001:2015 và Scrum trong quản lý dự án phần mềm?
    ISO 9001:2015 cung cấp khung quản lý chất lượng tổng thể, đảm bảo quy trình chuẩn hóa và kiểm soát tài liệu, trong khi Scrum giúp tăng tính linh hoạt, thích nghi nhanh với thay đổi và nâng cao sự tham gia của khách hàng. Kết hợp hai hệ thống giúp tối ưu hóa hiệu quả quản lý và chất lượng sản phẩm.

  2. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của việc áp dụng kết hợp này?
    Có thể sử dụng các tiêu chí như điểm đánh giá chất lượng dự án, số lượng lỗi phát hiện, tiến độ và chi phí dự án, cũng như mức độ hài lòng của khách hàng và nhân viên. Ví dụ, dự án GTCL đạt điểm trung bình 4.5/5 và giảm 30% lỗi so với các dự án chỉ áp dụng ISO.

  3. Những khó khăn phổ biến khi triển khai kết hợp ISO và Scrum là gì?
    Bao gồm sự chưa đồng bộ trong nhận thức của nhân viên, thiếu cam kết mạnh mẽ từ lãnh đạo cấp trung, hạn chế về đào tạo chuyên sâu và khó khăn trong việc tích hợp tài liệu và quy trình giữa hai hệ thống.

  4. Làm thế nào để khắc phục các khó khăn này?
    Đẩy mạnh đào tạo, nâng cao nhận thức, xây dựng chính sách rõ ràng từ lãnh đạo, phát triển hệ thống tài liệu chuẩn hóa và thiết lập cơ chế giám sát, đánh giá liên tục để cải tiến.

  5. Phạm vi áp dụng của nghiên cứu này có giới hạn không?
    Nghiên cứu tập trung vào các dự án phần mềm của FPT IS tại Hà Nội và Bangladesh trong giai đoạn 2016-2019. Tuy nhiên, các kết quả và giải pháp có thể tham khảo và điều chỉnh áp dụng cho các doanh nghiệp CNTT khác có quy mô và đặc thù tương tự.

Kết luận

  • Luận văn đã chỉ ra sự cần thiết và lợi ích rõ ràng của việc triển khai kết hợp ISO 9001:2015 và Scrum trong quản lý dự án phần mềm tại FPT IS.
  • Kết quả nghiên cứu thực trạng cho thấy các dự án áp dụng kết hợp đạt hiệu quả cao hơn về chất lượng, tiến độ, chi phí và sự hài lòng khách hàng so với các dự án chỉ áp dụng ISO.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể như tăng cường cam kết lãnh đạo, đào tạo nhân viên, chuẩn hóa tài liệu và thiết lập cơ chế đánh giá liên tục để nâng cao hiệu quả triển khai.
  • Các kết quả và giải pháp có thể áp dụng rộng rãi cho các doanh nghiệp CNTT trong nước và quốc tế đang hướng tới cải tiến quản lý dự án phần mềm.
  • Bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất trong thực tế, theo dõi, đánh giá và điều chỉnh để đạt được mục tiêu chiến lược toàn cầu hóa của FPT IS.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng dự án phần mềm và gia tăng lợi thế cạnh tranh trên thị trường toàn cầu!