I. Rủi ro tín dụng ngân hàng và dự phòng rủi ro tín dụng
Phần này khảo sát rủi ro tín dụng ngân hàng và dự phòng rủi ro tín dụng. Tài liệu định nghĩa rủi ro tín dụng là khả năng tổn thất do người vay không trả nợ (Thomas P. Fitch, 1997; Greuning và Bratanovic, 2003). Rủi ro tín dụng là mối đe dọa nghiêm trọng ảnh hưởng đến hoạt động và lợi nhuận ngân hàng, đặc biệt trong bối cảnh thị trường tài chính Việt Nam. Dự phòng rủi ro tín dụng là công cụ quan trọng để giảm thiểu tác động tiêu cực của rủi ro tín dụng, góp phần ổn định hệ thống tài chính (Beatty và Liao, 2009). Việc trích lập dự phòng tuân thủ các quy định, ví dụ như IAS 39 và Thông tư 02/2013/TT-NHNN, nhằm phản ánh chính xác mức độ rủi ro tín dụng và đảm bảo an toàn cho hoạt động ngân hàng. Tài liệu đề cập đến hai loại dự phòng: dự phòng cụ thể và dự phòng chung, với các tỷ lệ trích lập khác nhau tùy thuộc vào mức độ rủi ro của từng khoản nợ. Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam cần có chính sách quản lý dự phòng rủi ro tín dụng hiệu quả để duy trì hoạt động ổn định và bền vững.
1.1 Khái niệm rủi ro tín dụng
Tài liệu định nghĩa rủi ro tín dụng theo nhiều quan điểm. Rủi ro tín dụng là rủi ro khi người vay không trả nợ theo hợp đồng (Thomas P. Fitch, 1997). Rủi ro tín dụng cũng được hiểu là nguy cơ người vay không trả lãi hoặc gốc đúng hạn (Greuning và Bratanovic, 2003), gây ảnh hưởng đến dòng tiền và thanh khoản của ngân hàng. Rủi ro tín dụng còn được xem là khoản lỗ tiềm tàng từ hoạt động cho vay (Saunder và cộng sự, 2000). Khoản cho vay là nguồn chính tạo ra rủi ro tín dụng (Foos, Norden và Weber, 2010). Theo Thông tư 02/2013/TT-NHNN, rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng là tổn thất có thể xảy ra do khách hàng không thực hiện nghĩa vụ cam kết. Ngân hàng Việt Nam phải đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý rủi ro tín dụng, đòi hỏi sự giám sát chặt chẽ từ Ngân hàng Nhà nước.
1.2 Dự phòng rủi ro tín dụng và vai trò của nó
Khủng hoảng tài chính 2008 cho thấy mối liên hệ giữa tăng trưởng tín dụng, lợi nhuận ngân hàng, tỷ lệ an toàn vốn và dự phòng rủi ro tín dụng (Beatty và Liao, 2009). Chính sách dự phòng rủi ro tín dụng ảnh hưởng đến sự ổn định hệ thống tài chính và biến động lợi nhuận ngân hàng. Dự phòng rủi ro tín dụng phản ánh sự tự tin của nhà quản lý về chất lượng danh mục đầu tư (Dugan, 2009). Các ngân hàng có thể không nghiêm ngặt trong việc tính toán dự phòng rủi ro tín dụng, bị ảnh hưởng bởi tăng trưởng tín dụng và hành vi của nhà quản lý (Bouvatier và Lepetit, 2008). Theo IAS 39, ngân hàng phải đánh giá bằng chứng khách quan về tổn thất tài chính và ước tính tổn thất đáng tin cậy để trích lập dự phòng rủi ro tín dụng. Dự phòng rủi ro tín dụng là ước tính khả năng tổn thất khi cho vay, được tính vào chi phí hoạt động (Adzis và cộng sự, 2015). Dự phòng rủi ro tín dụng có vai trò quan trọng trong việc truyền đạt thông tin về chất lượng danh mục đầu tư (Curcio và Hasan, 2013). Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12 quy định việc dự phòng rủi ro tín dụng là bắt buộc đối với các tổ chức tín dụng.
II. Các yếu tố ảnh hưởng đến dự phòng rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam
Phần này phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến dự phòng rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam. Các yếu tố được nghiên cứu bao gồm: tăng trưởng tín dụng, nợ xấu, quy mô ngân hàng, hệ số rủi ro tín dụng, tỷ lệ vốn chủ sở hữu, thu nhập trước thuế, và tăng trưởng GDP. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu từ báo cáo tài chính của 18 ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam trong giai đoạn 2007-2015. Phân tích sử dụng phương pháp hồi quy GMM để xác định mối quan hệ giữa các yếu tố và dự phòng rủi ro tín dụng. Kết quả cho thấy một số yếu tố có ảnh hưởng đáng kể đến dự phòng rủi ro tín dụng, giúp ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam có chiến lược quản lý rủi ro tín dụng hiệu quả hơn. Các quy định Basel II và Basel III đóng vai trò quan trọng trong việc định hình khung pháp lý cho quản lý rủi ro tín dụng.
2.1 Phân tích các yếu tố ảnh hưởng
Nghiên cứu xem xét nhiều yếu tố tác động đến dự phòng rủi ro tín dụng, bao gồm: hệ số rủi ro tín dụng (GL), tăng trưởng tín dụng (LG), tỷ lệ nợ xấu (IL), quy mô ngân hàng (SIZE), tăng trưởng GDP, thu nhập trước thuế và dự phòng (EBTP), tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản (CAP). Dữ liệu từ 18 ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam (2007-2015) được sử dụng. Phân tích rủi ro tín dụng được thực hiện thông qua các phương pháp thống kê mô tả, phân tích tương quan, và hồi quy GMM. Phân tích báo cáo tài chính ngân hàng cung cấp thông tin quan trọng để đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố này. Nghiên cứu tìm ra mối quan hệ giữa các yếu tố và dự phòng rủi ro tín dụng, hỗ trợ quản lý rủi ro tín dụng hiệu quả hơn. Việc áp dụng chuẩn mực kế toán và quy định Basel là cần thiết để đảm bảo tính minh bạch và độ tin cậy của dự phòng rủi ro tín dụng.
2.2 Kết quả nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn
Nghiên cứu sử dụng mô hình hồi quy GMM để xác định mối quan hệ giữa các yếu tố độc lập (tăng trưởng tín dụng, nợ xấu, quy mô ngân hàng, v.v.) và biến phụ thuộc là dự phòng rủi ro tín dụng. Kết quả nghiên cứu cung cấp bằng chứng thực nghiệm về mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến dự phòng rủi ro tín dụng. Nghiên cứu giúp các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam hiểu rõ hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến dự phòng rủi ro tín dụng và điều chỉnh chiến lược quản lý rủi ro tín dụng phù hợp. Phân tích rủi ro tín dụng có thể được sử dụng để cải thiện quy trình cho vay, giảm khả năng trả nợ và điểm tín nhiệm của khách hàng. Nghiên cứu góp phần vào việc nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng trong hệ thống ngân hàng Việt Nam. Việc tuân thủ các quy định Basel và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý rủi ro tín dụng cũng rất quan trọng. Nghiên cứu rủi ro tín dụng này có giá trị thực tiễn cao trong việc hỗ trợ các quyết định quản lý và chính sách của Ngân hàng Nhà nước.
