Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghệ blockchain và tiền mã hóa ngày càng được ứng dụng rộng rãi, việc phát triển các mạng xã hội phi tập trung (dApps) dựa trên nền tảng blockchain trở thành xu hướng tất yếu. Theo ước tính, các mạng xã hội truyền thống đang phát triển chậm lại, đòi hỏi một sự đổi mới công nghệ để đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người dùng. Luận văn tập trung nghiên cứu xây dựng một mạng xã hội dựa trên blockchain mang tên BCNetworking dành cho sinh viên khoa Khoa học Máy tính, Trường Đại học Bách Khoa TP. Hồ Chí Minh, khóa 2019. Mục tiêu chính là phát triển một mô hình mạng xã hội có khả năng ghi nhận và đánh giá đóng góp của thành viên theo thời gian thông qua chỉ số reputation, từ đó khuyến khích sự tham gia tích cực và phát triển bền vững của cộng đồng.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào việc thiết kế, triển khai và thử nghiệm mô hình mạng xã hội BCNetworking trong môi trường học thuật với khoảng 65 thành viên tham gia và hơn 6000 bình luận được thu thập trong các nhóm thảo luận. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp một giải pháp mạng xã hội phi tập trung, giúp người dùng có thể trực tiếp tạo ra lợi nhuận từ nội dung đóng góp mà không phụ thuộc vào bên trung gian, đồng thời tạo ra môi trường học tập, trao đổi kiến thức hiệu quả và minh bạch.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Mạng xã hội (Social Network): Tập trung vào các mối quan hệ giữa các thực thể trong mạng, thể hiện qua các tương tác như bình luận, chia sẻ, và đánh giá. Mạng xã hội được mô hình hóa thành các nhóm với các tiêu chí phát triển riêng biệt, phản ánh sự đa dạng trong nhu cầu và hành vi người dùng.

  • Blockchain: Là công nghệ lưu trữ dữ liệu phân tán, đảm bảo tính bất biến, minh bạch và bảo mật thông tin. Blockchain được sử dụng để ghi nhận các giao dịch và chỉ số reputation của thành viên trong mạng xã hội, giúp ngăn chặn hành vi gian lận và thao túng.

  • Smart Contracts: Các hợp đồng thông minh tự động thực thi các quy tắc và tính toán chỉ số reputation dựa trên dữ liệu thu thập được. Smart contracts giúp tự động hóa quá trình đánh giá và phân phối lợi ích trong mạng xã hội phi tập trung.

  • Ứng dụng phi tập trung (dApp): Mạng xã hội BCNetworking được xây dựng như một dApp trên nền tảng blockchain, cho phép người dùng tương tác trực tiếp mà không cần qua trung gian, đảm bảo tính minh bạch và công bằng.

Các khái niệm chính bao gồm: chỉ số reputation, tính chất thời gian của reputation, giá trị tích lũy, giá trị bứt phá, và cơ chế đồng thuận (consensus) dựa trên bình luận và đánh giá của thành viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ mạng xã hội BCNetworking với hai nhóm chính: nhóm MT19KH04 gồm 65 thành viên với 2422 bình luận và nhóm hỗ trợ xây dựng chatbot với 536 thành viên và 3762 bình luận. Dữ liệu bình luận được chuyên gia phân loại theo các tiêu chí học tập, giải trí, câu hỏi và bình luận không phù hợp.

Phương pháp phân tích sử dụng các công thức tính chỉ số reputation theo thời gian, kết hợp giữa giá trị tích lũy và giá trị thời điểm hiện tại, được triển khai qua smart contracts trên nền tảng Ethereum blockchain. Cỡ mẫu được lựa chọn dựa trên nhóm sinh viên thực nghiệm nhằm đảm bảo tính đại diện và khả năng kiểm soát dữ liệu.

Quá trình nghiên cứu diễn ra từ tháng 8 đến tháng 12 năm 2019, bao gồm các bước: thu thập dữ liệu, mã hóa và xử lý dữ liệu, tính toán chỉ số reputation, thử nghiệm mô hình và điều chỉnh các tham số để phù hợp với thực tế phát triển mạng xã hội.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chỉ số reputation phản ánh chính xác đóng góp của thành viên: Qua phân tích 2422 bình luận của nhóm MT19KH04, chỉ số reputation được tính toán dựa trên vector metric đã thể hiện sự phân bố hợp lý, với các thành viên tích cực có chỉ số cao hơn đáng kể (ví dụ: thành viên Hoàng Duy đạt 46 điểm reputation). Tương tự, nhóm hỗ trợ chatbot cũng cho kết quả tương tự với 3762 bình luận.

  2. Chỉ số reputation có tính thời gian và tích lũy: Mô hình kết hợp giữa giá trị reputation hiện tại và tích lũy theo thời gian giúp phản ánh sự đóng góp liên tục và bền vững của thành viên, tránh việc chỉ dựa vào các hoạt động ngắn hạn. Ví dụ, chỉ số reputation trên toàn mạng BCNetworking dao động trong khoảng 37-46 điểm, thể hiện sự ổn định và phát triển tích cực.

  3. Cơ chế điều chỉnh chỉ số reputation giúp hạn chế hành vi tiêu cực: Sau khi nhà phát triển điều chỉnh hệ thống, các chỉ số reputation âm xuất hiện giảm đáng kể, cho thấy hiệu quả trong việc kiểm soát và loại bỏ các hành vi phá hoại hoặc không phù hợp, góp phần duy trì môi trường mạng xã hội lành mạnh.

  4. Mạng xã hội BCNetworking thu hút sự tham gia tích cực: Với hơn 6000 bình luận và gần 600 thành viên tham gia trong thời gian thử nghiệm, mô hình đã chứng minh khả năng thu hút và duy trì sự tương tác của người dùng trong môi trường học thuật.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc áp dụng blockchain và smart contracts trong xây dựng mạng xã hội phi tập trung là khả thi và hiệu quả. Chỉ số reputation được thiết kế phù hợp với đặc thù của cộng đồng sinh viên, giúp ghi nhận công bằng các đóng góp và khuyến khích sự tham gia tích cực. So sánh với các mạng xã hội blockchain khác như Steem, Indorse hay Sapien, BCNetworking tập trung vào môi trường học thuật với các tiêu chí đánh giá rõ ràng và minh bạch hơn.

Việc sử dụng blockchain giúp đảm bảo tính bất biến và minh bạch của dữ liệu, hạn chế các hành vi gian lận và thao túng chỉ số reputation. Các biểu đồ phân bố chỉ số reputation theo thời gian và theo nhóm thành viên có thể được trình bày để minh họa sự phát triển và phân hóa trong cộng đồng.

Tuy nhiên, nghiên cứu cũng nhận thấy một số hạn chế như chi phí giao dịch trên blockchain, tốc độ xử lý và khả năng mở rộng của hệ thống cần được cải thiện trong các phiên bản tiếp theo. Ngoài ra, việc điều chỉnh các tham số trong công thức tính reputation cần được thực hiện linh hoạt để phù hợp với sự phát triển của cộng đồng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và hướng dẫn sử dụng mạng xã hội BCNetworking: Động từ hành động: tổ chức các buổi workshop, webinar; Target metric: tăng số lượng người dùng tích cực lên 30% trong 6 tháng; Chủ thể thực hiện: Ban quản trị mạng xã hội và khoa Khoa học Máy tính.

  2. Phát triển thêm các tính năng hỗ trợ tương tác và đánh giá nội dung: Động từ hành động: triển khai các công cụ bình luận nâng cao, hệ thống upvote/downvote; Target metric: tăng số lượng bình luận và đánh giá lên 40% trong 1 năm; Chủ thể thực hiện: nhóm phát triển phần mềm.

  3. Cải tiến thuật toán tính chỉ số reputation: Động từ hành động: điều chỉnh tham số D_t và E_t trong công thức tính reputation để phù hợp với thực tế; Target metric: giảm tỷ lệ chỉ số âm xuống dưới 5% trong 3 tháng; Chủ thể thực hiện: nhóm nghiên cứu và phát triển.

  4. Mở rộng phạm vi áp dụng mô hình ra các nhóm sinh viên và cộng đồng khác: Động từ hành động: triển khai thử nghiệm tại các khoa khác và các trường đại học; Target metric: tăng số lượng nhóm sử dụng BCNetworking lên 5 nhóm trong 1 năm; Chủ thể thực hiện: Ban quản trị và các đối tác giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà phát triển phần mềm và kỹ sư blockchain: Có thể áp dụng mô hình và thuật toán tính chỉ số reputation để xây dựng các mạng xã hội phi tập trung hoặc các ứng dụng dApp khác.

  2. Giảng viên và sinh viên ngành Khoa học Máy tính: Sử dụng BCNetworking như một môi trường thực hành, trao đổi kiến thức và nghiên cứu về blockchain, mạng xã hội và smart contracts.

  3. Các nhà quản lý giáo dục và tổ chức đào tạo: Tham khảo để phát triển các nền tảng học tập trực tuyến minh bạch, khuyến khích sự tham gia và đóng góp của học viên.

  4. Nhà nghiên cứu trong lĩnh vực mạng xã hội và công nghệ phân tán: Có thể khai thác dữ liệu và kết quả nghiên cứu để phát triển các mô hình đánh giá, quản lý cộng đồng hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Blockchain giúp gì cho mạng xã hội BCNetworking?
    Blockchain đảm bảo tính minh bạch, bất biến của dữ liệu, giúp ghi nhận công bằng các đóng góp của thành viên và ngăn chặn gian lận, từ đó tạo môi trường mạng xã hội công bằng và bền vững.

  2. Chỉ số reputation được tính như thế nào?
    Chỉ số reputation là sự kết hợp giữa giá trị tích lũy theo thời gian và giá trị thời điểm hiện tại, được tính dựa trên số lượng và chất lượng bình luận, đánh giá của thành viên trong các nhóm mạng xã hội.

  3. Làm sao để hạn chế hành vi tiêu cực trong mạng xã hội?
    Hệ thống sử dụng cơ chế điều chỉnh chỉ số reputation, giảm điểm hoặc cho điểm âm đối với các hành vi tiêu cực, đồng thời có sự giám sát của chuyên gia để duy trì môi trường lành mạnh.

  4. BCNetworking có thể áp dụng cho các cộng đồng khác ngoài sinh viên không?
    Có, mô hình và thuật toán có thể được điều chỉnh để phù hợp với các cộng đồng khác nhau, từ đó mở rộng phạm vi sử dụng và phát triển mạng xã hội phi tập trung.

  5. Chi phí giao dịch trên blockchain có ảnh hưởng đến trải nghiệm người dùng không?
    Hiện tại, BCNetworking sử dụng smart contracts trên Ethereum, chi phí giao dịch có thể là một thách thức. Tuy nhiên, các giải pháp mở rộng và tối ưu hóa đang được nghiên cứu để giảm thiểu tác động này.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng thành công mô hình mạng xã hội phi tập trung BCNetworking dựa trên blockchain, phù hợp với môi trường học thuật.
  • Chỉ số reputation được thiết kế và triển khai hiệu quả, phản ánh chính xác đóng góp của thành viên theo thời gian.
  • Mô hình giúp khuyến khích sự tham gia tích cực, đồng thời kiểm soát hành vi tiêu cực trong cộng đồng.
  • Kết quả thử nghiệm với hơn 6000 bình luận và gần 600 thành viên cho thấy tính khả thi và hiệu quả của giải pháp.
  • Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng phạm vi áp dụng, cải tiến thuật toán và phát triển thêm tính năng để nâng cao trải nghiệm người dùng.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà phát triển, giảng viên và sinh viên hãy tham gia BCNetworking để trải nghiệm và đóng góp vào sự phát triển của mạng xã hội phi tập trung trong môi trường giáo dục hiện đại.