Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, nhu cầu sử dụng tiếng Anh ngày càng tăng cao tại Việt Nam, đặc biệt là trong các lĩnh vực kinh doanh, công nghệ và giao lưu văn hóa. Theo ước tính, số lượng người học tiếng Anh tại Việt Nam đã tăng mạnh kể từ sau các cải cách kinh tế năm 1986 và 1993, cũng như sau khi Việt Nam gia nhập ASEAN năm 1995 và WTO năm 2006. Tuy nhiên, trình độ nói tiếng Anh của học sinh phổ thông, đặc biệt là ở các vùng nông thôn và miền núi, vẫn còn hạn chế do nhiều nguyên nhân như phương pháp giảng dạy truyền thống, thiếu tài liệu thực tế và lớp học quá đông. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ thông tin, cụ thể là phương pháp học tập dự án (Project-Based Learning - PBL) kết hợp với học tập di động (m-learning) trong việc nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh cho học sinh lớp 11 trường THPT Lê Hồng Phong, tỉnh Thái Nguyên trong năm học 2017-2018. Nghiên cứu tập trung vào việc cải thiện các năng lực nói như ngữ pháp, diễn ngôn, ngữ dụng, sự lưu loát, cũng như thái độ và động lực học tập của học sinh. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy tiếng Anh, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ tại các trường phổ thông, đặc biệt trong bối cảnh ứng dụng công nghệ thông tin ngày càng phổ biến.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: Thuyết dạy học giao tiếp (Communicative Language Teaching - CLT) và mô hình học tập dự án (Project-Based Learning - PBL). CLT nhấn mạnh việc sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống giao tiếp thực tế, giúp người học phát triển kỹ năng nói thông qua các hoạt động tương tác, hợp tác và tập trung vào mục tiêu giao tiếp. PBL là phương pháp học tập dựa trên việc học sinh tham gia vào các dự án thực tiễn, từ đó phát triển kỹ năng ngôn ngữ và tư duy phản biện. Ngoài ra, nghiên cứu còn khai thác các khái niệm chuyên ngành như năng lực nói (speaking competence) bao gồm các tiểu năng lực: năng lực ngữ pháp, năng lực diễn ngôn, năng lực ngữ dụng, sự lưu loát, cùng với thái độ và động lực học tập. Công nghệ thông tin, đặc biệt là công nghệ thực tế tăng cường (Augmented Reality - AR) qua ứng dụng Aurasma, được sử dụng như một công cụ hỗ trợ m-learning nhằm tăng cường hiệu quả của PBL trong giảng dạy kỹ năng nói.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế định lượng kết hợp khảo sát và thí nghiệm. Mẫu nghiên cứu gồm 34 học sinh lớp 11 và 10 giáo viên tiếng Anh tại trường THPT Lê Hồng Phong. Phương pháp chọn mẫu là ngẫu nhiên đơn giản nhằm đảm bảo tính đại diện. Dữ liệu được thu thập qua bảng câu hỏi khảo sát về thái độ, động lực và mức độ sử dụng công nghệ thông tin của giáo viên và học sinh, cùng với bài kiểm tra nói trước và sau khi áp dụng phương pháp PBL kết hợp m-learning. Thời gian nghiên cứu kéo dài 3 tháng trong năm học 2017-2018. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS để tính toán các thống kê mô tả như tần suất, trung bình, độ lệch chuẩn và so sánh điểm số giữa nhóm thí nghiệm và nhóm đối chứng nhằm đánh giá hiệu quả của phương pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ sử dụng công nghệ thông tin của giáo viên: Khoảng 75% giáo viên thường xuyên sử dụng các ứng dụng như Word-processor và video số hóa trong giảng dạy, trong khi các ứng dụng chuyên biệt như m-learning và voice-chat được sử dụng rất hạn chế, thậm chí có giáo viên chưa từng sử dụng.

  2. Trình độ nói ban đầu của học sinh: Điểm trung bình năng lực nói tổng thể của nhóm thí nghiệm là 24/50 (48%), nhóm đối chứng là 23.52/50 (47%), không có sự khác biệt đáng kể giữa hai nhóm trước khi áp dụng phương pháp mới.

  3. Hiệu quả của PBL kết hợp m-learning: Sau 3 tháng, nhóm thí nghiệm có sự cải thiện rõ rệt về kỹ năng nói, đặc biệt ở các tiểu năng lực như ngữ pháp, diễn ngôn, ngữ dụng và sự lưu loát, với mức tăng trung bình trên 20% so với điểm ban đầu. Ngược lại, nhóm đối chứng chỉ cải thiện ở ngữ pháp và từ vựng, do phương pháp giảng dạy truyền thống tập trung vào hai lĩnh vực này.

  4. Thái độ và động lực học tập: Nhóm thí nghiệm thể hiện sự thay đổi tích cực về thái độ và động lực học tiếng Anh sau khi áp dụng PBL với m-learning, trong khi nhóm đối chứng không có sự thay đổi đáng kể.

Thảo luận kết quả

Việc áp dụng PBL kết hợp công nghệ thực tế tăng cường qua ứng dụng Aurasma đã tạo ra môi trường học tập tương tác, sinh động, giúp học sinh phát triển kỹ năng nói một cách toàn diện hơn so với phương pháp truyền thống. Sự cải thiện về ngữ pháp, diễn ngôn và ngữ dụng cho thấy học sinh không chỉ học thuộc lòng mà còn biết vận dụng ngôn ngữ trong các tình huống thực tế. Thái độ và động lực tích cực được củng cố nhờ tính hấp dẫn và tính thực tiễn của dự án, phù hợp với lý thuyết CLT và các nghiên cứu trước đây về hiệu quả của PBL trong giảng dạy ngoại ngữ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm trung bình trước và sau của hai nhóm, cũng như bảng tần suất sử dụng các ứng dụng ICT của giáo viên, giúp minh họa rõ nét sự khác biệt và tác động của phương pháp mới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo giáo viên về công nghệ thông tin: Tổ chức các khóa bồi dưỡng kỹ năng sử dụng ICT và m-learning cho giáo viên nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy, đặc biệt là ứng dụng AR trong PBL. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, nhà trường.

  2. Phát triển và áp dụng rộng rãi PBL kết hợp m-learning: Khuyến khích các trường phổ thông áp dụng phương pháp này trong giảng dạy tiếng Anh để nâng cao kỹ năng nói cho học sinh. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Ban giám hiệu, giáo viên tiếng Anh.

  3. Cải tiến chương trình và tài liệu học tập: Thiết kế tài liệu giảng dạy tích hợp công nghệ thực tế tăng cường và các dự án thực tế, phù hợp với trình độ và nhu cầu của học sinh vùng nông thôn, miền núi. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Bộ Giáo dục và Đào tạo, các nhà xuất bản.

  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất công nghệ: Trang bị thiết bị và hạ tầng mạng phù hợp để hỗ trợ việc triển khai m-learning và các hoạt động PBL hiệu quả. Thời gian: 2 năm; Chủ thể: Nhà trường, các cấp quản lý giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh phổ thông: Nghiên cứu cung cấp phương pháp giảng dạy mới giúp nâng cao kỹ năng nói cho học sinh, đồng thời cải thiện thái độ và động lực học tập.

  2. Quản lý giáo dục và nhà trường: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và đầu tư công nghệ phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học ngoại ngữ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành ngôn ngữ học ứng dụng: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực nghiệm về ứng dụng công nghệ trong giảng dạy tiếng Anh, đặc biệt là PBL và m-learning.

  4. Nhà thiết kế chương trình và tài liệu học tập: Tham khảo để phát triển tài liệu giảng dạy tích hợp công nghệ và phương pháp học tập dự án, phù hợp với thực tiễn giáo dục Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. PBL là gì và tại sao lại hiệu quả trong dạy kỹ năng nói?
    PBL là phương pháp học tập dựa trên dự án, giúp học sinh tham gia vào các hoạt động thực tiễn, từ đó phát triển kỹ năng ngôn ngữ một cách tự nhiên và có ý nghĩa. Ví dụ, học sinh làm video tin tức giúp tăng khả năng giao tiếp và tự tin nói tiếng Anh.

  2. M-learning hỗ trợ như thế nào trong việc học tiếng Anh?
    M-learning sử dụng thiết bị di động để học tập linh hoạt, cung cấp tài liệu và công cụ tương tác mọi lúc mọi nơi, giúp học sinh luyện tập kỹ năng nói hiệu quả hơn, đặc biệt khi kết hợp với ứng dụng AR như Aurasma.

  3. Làm sao để giáo viên có thể áp dụng công nghệ trong lớp học khi điều kiện còn hạn chế?
    Giáo viên có thể bắt đầu với các công cụ đơn giản như PowerPoint, video số hóa, sau đó dần tiếp cận các ứng dụng m-learning phù hợp với điều kiện thực tế, đồng thời tham gia các khóa đào tạo kỹ năng công nghệ.

  4. Thái độ và động lực học tập ảnh hưởng thế nào đến kỹ năng nói của học sinh?
    Thái độ tích cực và động lực cao giúp học sinh chủ động luyện tập, tham gia giao tiếp nhiều hơn, từ đó cải thiện kỹ năng nói. Nghiên cứu cho thấy nhóm học sinh áp dụng PBL với m-learning có sự tăng trưởng rõ rệt về hai yếu tố này.

  5. Có thể áp dụng phương pháp này cho các kỹ năng ngôn ngữ khác không?
    Có thể. Mặc dù nghiên cứu tập trung vào kỹ năng nói, PBL kết hợp công nghệ cũng có tiềm năng phát triển kỹ năng nghe, đọc và viết, cần được nghiên cứu thêm trong tương lai.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã chứng minh PBL kết hợp m-learning qua ứng dụng Aurasma giúp cải thiện đáng kể kỹ năng nói tiếng Anh cho học sinh THPT Lê Hồng Phong.
  • Giáo viên có xu hướng sử dụng ICT trong giảng dạy nhưng mức độ ứng dụng các công nghệ mới còn hạn chế.
  • Thái độ và động lực học tập của học sinh được nâng cao rõ rệt khi áp dụng phương pháp mới.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần làm phong phú lý thuyết và thực tiễn giảng dạy tiếng Anh tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới giáo dục và ứng dụng công nghệ.
  • Đề xuất các bước tiếp theo bao gồm đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu, đầu tư cơ sở vật chất và mở rộng nghiên cứu sang các kỹ năng ngôn ngữ khác.

Hãy áp dụng ngay phương pháp PBL kết hợp m-learning để nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập tiếng Anh trong trường học của bạn!