Bảo Đảm Nghĩa Vụ Trả Nợ Bằng Thế Chấp Tài Sản Của Bên Thứ Ba Trong Hoạt Động Cấp Tín Dụng Tại Agribank Hoành Bồ, Quảng Ninh

Bảo đảm nghĩa vụ trả nợ là việc bên cho vay sử dụng các biện pháp nhằm phòng ngừa rủi ro và tạo cơ sở pháp lý để thu hồi nợ. Các biện pháp này có thể bằng tài sản hoặc không bằng tài sản. Từ góc độ kinh tế, bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trả nợ là một biện pháp mang tính kinh tế, trong đó bên chủ nợ sẽ dùng giá trị tài sản của người vay hoặc của người thứ ba để khấu trừ nghĩa vụ. Xét từ góc độ pháp lý, bảo đảm nghĩa vụ trả nợ có bản chất là một quan hệ pháp luật mà hệ quả pháp lý của việc xác lập quan hệ đó là tạo ra quyền ưu tiên cho một bên, gọi là bên nhận bảo đảm - bên có quyền, trong việc theo đuổi các tài sản bảo đảm để thu hồi nợ cho mình; đồng thời cũng tạo ra các nghĩa vụ cho bên bảo đảm trong việc giúp đỡ bên nhận bảo đảm thực hiện quyền ưu tiên của mình trên tài sản bảo đảm.

Việc thế chấp tài sản của bên thứ ba đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng khả năng tiếp cận vốn cho các doanh nghiệp và cá nhân, đặc biệt là những đối tượng có ít tài sản riêng. Nó cũng giúp ngân hàng đa dạng hóa danh mục tài sản bảo đảm và giảm thiểu rủi ro tín dụng. Tuy nhiên, cần có quy trình thẩm định chặt chẽ để đảm bảo tính pháp lý và giá trị của tài sản thế chấp, cũng như đánh giá khả năng trả nợ của bên vay và uy tín của bên thứ ba. Việc khách hàng vay sử dụng tài sản của bên thứ ba để bảo đảm nghĩa vụ trả nợ của mình bằng hình thức thế chấp trong thời gian vừa qua được sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên vẫn còn nhiều Hợp đồng tín dụng xuất phát từ bảo đảm nghĩa vụ trả nợ bằng thế chấp tài sản của bên thứ ba gây ra nhiều tranh cãi bởi quan điểm khác nhau về vấn đề này.

Các rủi ro thường gặp bao gồm rủi ro pháp lý (liên quan đến quyền sở hữu, tính hợp lệ của hợp đồng), rủi ro tín dụng (giá trị tài sản giảm, bên vay mất khả năng trả nợ), và rủi ro đạo đức (bên thứ ba không thực hiện cam kết). Cần có biện pháp phòng ngừa và xử lý hiệu quả cho từng loại rủi ro. Rủi ro cho vay là khả năng xảy ra những tổn thất mà ngân hàng phải chịu do khách hàng vay không trả nợ đúng hạn, không trả hoặc không trả đầy đủ vốn và lãi khi ngân hàng thực hiện hoạt động cho vay cụ thể thì trong hoạt động đó luôn hàm chứa rủi ro tiềm ẩn.

Để giảm thiểu rủi ro, Agribank Hoành Bồ cần tăng cường thẩm định tài sản thế chấp, đánh giá khả năng trả nợ của bên vay, và kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng vốn vay. Đồng thời, cần có cơ chế giám sát và xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm hợp đồng hoặc có dấu hiệu gian lận. Hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay bao gồm nhiều biện pháp bảo đảm nghĩa vụ trả nợ dân sự nói chung và bảo đảm nghĩa vụ trả nợ nói riêng. Thực tiễn hoạt động tín dụng Ngân hàng cho thấy, trong số các biện pháp bảo đảm nghĩa vụ thì thế chấp là biện pháp bảo đảm được sử dụng phổ biến nhất.

Quy trình bao gồm: (1) Tiếp nhận và kiểm tra hồ sơ; (2) Thẩm định tài sản thế chấp; (3) Đánh giá khả năng trả nợ của bên vay; (4) Soạn thảo và ký kết hợp đồng thế chấp; (5) Đăng ký giao dịch bảo đảm; (6) Giải ngân vốn vay. Cần đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ pháp luật trong từng bước. Bảo đảm nghĩa vụ trả nợ bằng thế chấp tài sản của bên thứ ba có một số đặc thù khác biệt so với thế chấp thông thường.

Hồ sơ thế chấp thường bao gồm: (1) Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản của bên thứ ba; (2) Giấy tờ tùy thân của bên vay và bên thứ ba; (3) Hồ sơ vay vốn; (4) Các giấy tờ liên quan đến tài sản thế chấp (ví dụ: giấy phép xây dựng, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất). Thủ tục thế chấp cần được thực hiện tại cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật. Nhận thức rằng, việc nghiên cứu về bảo đảm nghĩa vụ trả nợ bằng thế chấp tài sản của bên thứ ba trong quan hệ tín dụng mang tính thời sự, có ý nghĩa quan trọng đối với việc nâng cao nhận thức và góp phần tạo sự ổn định của các quan hệ kinh tế, hạn chế tranh chấp phát sinh do nhận thức pháp luật chưa đúng đắn.

Cần sửa đổi, bổ sung các quy định về: (1) Quyền và nghĩa vụ của bên thứ ba; (2) Thẩm định giá tài sản thế chấp; (3) Xử lý tài sản thế chấp khi có tranh chấp; (4) Trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước. Do vậy để góp phần đáp ứng yêu cầu thực tiễn về bảo đảm thực hiện hợp đồng tín dụng và để khắc phục những khiếm khuyết của pháp luật Việt Nam về vấn đề này, tôi chọn đề tài “Bảo đảm nghĩa vụ trả nợ bằng thế chấp tài sản của bên thứ ba trong hoạt động cấp tín dụng và thực tiễn tại Agribank Huyện Hoành Bồ, Tỉnh Quảng Ninh” làm đề tài luận văn thạc sĩ luật học.

Cần nâng cao trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp của cán bộ ngân hàng. Cần tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động cấp tín dụng và thế chấp tài sản để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Việc này giúp đảm bảo an toàn và hiệu quả cho hoạt động ngân hàng. Việc nghiên cứu các quy định của pháp luật và thực tiễn áp dụng các quy định của pháp luật về biện pháp bảo đảm tiền vay nói chung và bảo đảm tiền vay bằng thế chấp tài sản của bên thứ ba nói riêng đã được đề cập ở rất nhiều công trình nghiên cứu trong sách, báo, tạp chí như: “Xử lý tài sản bảo đảm tiền vay của tổ chức tín dụng theo pháp luật Việt Nam” (Trần Thanh Thanh, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Đại học Luật quốc gia Hà Nội 2012); “Tài sản thế chấp và xử lý tài sản thế chấp theo quy định của pháp luật dân sự Việt Nam hiện hành” (Vũ Thị Hồng Yến, luận án Tiến sĩ Luật học, Đại học Luật quốc gia Hà Nội 2013); “Một số vấn đề pháp lý về hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất của bên thứ ba” (Đoàn Thái Sơn, đăng trên Tạp chí ngân hàng số 12/2012).

Phân tích quy trình, thủ tục, và kết quả hoạt động thế chấp tài sản tại Agribank Hoành Bồ. Đánh giá những ưu điểm và nhược điểm, những cơ hội và thách thức. Các công trình nghiên cứu nói trên là tài liệu tham khảo hữu ích. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu nói trên chỉ có một phần rất nhỏ đề cập đến nghĩa vụ trả nợ bằng tài sản thế chấp của bên thứ ba.

Rút ra những bài học kinh nghiệm từ Agribank Hoành Bồ và đưa ra những khuyến nghị cho các ngân hàng khác trong việc áp dụng quy định về thế chấp tài sản của bên thứ ba. Hiện nay cùng với sự thay đổi của chính sách, pháp luật; thực tiễn áp dụng pháp luật về vấn đề này còn nhiều quan điểm khác nhau. Xuất phát từ việc thừa kế những công trình nghiên cứu có liên quan đã được công bố của giới khoa học pháp lý trong nước, người viết quyết tâm nghiên cứu chuyên sâu về pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về bảo đảm nghĩa vụ trả nợ bằng tài sản thế chấp của bên thứ ba, thực tiễn áp dụng biện pháp bảo đảm bằng thế chấp tài sản của bên thứ ba tại Agribank Huyện Hoành Bồ, Tỉnh Quảng Ninh, từ đó đưa ra những đề xuất cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về vấn đề này là cần thiết và có ý nghĩa.

Phân tích xu hướng phát triển của thế chấp tài sản của bên thứ ba và những cơ hội mà nó mang lại cho Agribank và các ngân hàng khác. Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các quy định của pháp luật về bảo đảm nghĩa vụ trả nợ bằng tài sản thế chấp của bên thứ ba tại Ngân hàng thương mại và thực tiễn áp dụng tại Agribank Huyện Hoành Bồ tỉnh Quảng Ninh.

Xác định những thách thức mà Agribank có thể phải đối mặt trong tương lai và đề xuất những giải pháp để thích ứng với sự thay đổi của môi trường kinh doanh và pháp luật. Phạm vi nghiên cứu của đề tài tập trung vào các quy định về chủ thể, hợp đồng và xử lý tài sản thế chấp của bên thứ ba, thực tiễn hoạt động bảo đảm nghĩa vụ trả nợ bằng thế chấp tài sản của bên thứ ba tại Agribank Huyện Hoành Bồ Tỉnh Quảng Ninh.