Tác động của rủi ro tín dụng đến khả năng thanh khoản của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam

• Tác giả: Phạm Thu Thủy
• Người hướng dẫn: PGS.TS Hà Văn Dũng
• Trường học: Trường Đại Học Ngân Hàng Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng
• Đề tài: Tác động của rủi ro tín dụng đến khả năng thanh khoản của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT LUẬN VĂN
• THESIS SUMMARY
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH
• DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Kết cấu của đề tài
• 1.7. Đóng góp của đề tài
• 1.8. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TÓM TẮT CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM
• 2.1. Tổng quan về rủi ro tín dụng
• 2.1.1. Khái niệm Tín dụng và Rủi ro Tín dụng
• 2.1.1.1. Khái niệm Tín dụng
• 2.1.1.2. Ưu điểm nổi bật của tín dụng
• 2.1.1.3. Khái niệm Rủi ro Tín dụng
• 2.1.1.4. Phân loại rủi ro tín dụng
• 2.1.1.5. Nguyên nhân gây ra Rủi ro Tín dụng
• 2.1.1.6. Các chỉ tiêu đo lường rủi ro tín dụng
• 2.2. Tổng quan về thanh khoản ngân hàng
• 2.2.1. Khái niệm về thanh khoản
• 2.2.2. Cung thanh khoản, cầu thanh khoản và thanh khoản ròng
• 2.2.2.1. Cung thanh khoản
• 2.2.2.2. Cầu thanh khoản
• 2.2.2.3. Trạng thái thanh khoản ròng
• 2.2.3. Các chỉ tiêu đo lường khả năng thanh khoản
• 2.2.4. Nguyên nhân gây ra mất thanh khoản
• 2.2.4.1. Nguyên nhân bên trong ngân hàng
• 2.2.4.2. Nguyên nhân bên ngoài ngân hàng
• 2.3. Lược khảo các nghiên cứu trước
• 2.3.1. Các nghiên cứu ngoài nước
• 2.3.1.1. Delécha và cộng sự (2012)
• 2.3.1.2. Aspach và cộng sự (2005)
• 2.3.1.3. Singh và cộng sự (2016)
• 2.3.1.4. Cai và Zhang (2017)
• 2.3.2. Các nghiên cứu trong nước
• 2.3.2.1. Nguyễn Thanh Lâm - Nguyễn Thị Ngọc Diệp (2016)
• 2.3.2.2. Lê Hoàng Vinh - Trần Phi Dũng (2020)
• 2.3.2.3. Nguyễn Thị Mỹ Linh (2016)
• 2.3.2.4. Đàng Quang Vắng (2018)
• 2.4. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
• 3.1. Phương pháp nghiên cứu
• 3.1.1. Phương pháp thống kê mô tả
• 3.1.2. Phương pháp phân tích hồi quy
• 3.2. Xây dựng giả thuyết
• 3.2.1. Giả thuyết về nợ xấu
• 3.2.2. Giả thuyết về Tỷ lệ cho vay trên tổng huy động
• 3.2.3. Giả thuyết về Tỷ lệ dự phòng rủi ro
• 3.2.4. Giả thuyết về Tỷ suất sinh lời trên Vổn chủ sở hữu
• 3.2.5. Giả thuyết về vốn chủ sở hữu
• 3.2.6. Giả thuyết về quy mô
• 3.3. Mô hình nghiên cứu
• 3.4. Dữ liệu nghiên cứu
• 3.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Thống kê mô tả
• 4.1.1. Tỷ lệ thanh khoản (LIQ)
• 4.1.2. Tỷ lệ nợ xấu (NPL)
• 4.1.3. Tỷ lệ cho vay trên tổng huy động (TLA)
• 4.1.4. Tỷ lệ dự phòng rủi ro (LLR)
• 4.1.5. Tỷ lệ tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE)
• 4.1.6. Tỷ lệ vốn chủ sở hữu (CAP)
• 4.1.7. Quy mô Ngân hàng (SIZE)
• 4.2. Phân tích tương quan mô hình nghiên cứu
• 4.3. Kiểm tra đa cộng tuyến
• 4.4. Ước lượng mô hình hồi quy
• 4.5. Kiểm định Hausman
• 4.6. Kiểm định hiện tượng phương sai sai số thay đổi
• 4.7. Kiểm định hiện tượng tự tương quan
• 4.8. Kết quả phân tích FGLS
• 4.9. Thảo luận kết quả
• 4.10. KẾT LUẬN CHƯƠNG 4
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN, ĐỀ XUẤT HÀM Ý
• 5.1. Đề xuất giải pháp giảm thiểu RRTD, nâng cao khả năng thanh khoản với các NHTM
• 5.1.1. Đối với NHNN
• 5.1.1.1. Khuyến khích mở rộng quy mô
• 5.1.1.2. Tạo điều kiện cho việc huy động vốn của các NHTM dễ dàng hơn
• 5.1.1.3. Thúc đẩy hoạt động tín dụng phát triển
• 5.1.1.4. Xây dựng tỷ lệ dự phòng rủi ro hợp lý
• 5.1.2. Đối với các NHTM
• 5.1.2.1. Xử lý tốt khi xảy ra nợ xấu
• 5.1.2.2. Tăng trưởng quy mô VCSH
• 5.1.2.3. Tăng cường hiệu quả sinh lời cho ngân hàng
• 5.1.2.4. Tăng cường hiệu quả về chi phí hoạt động
• 5.1.2.5. Quản lý tốt các tài sản thanh khoản
• 5.1.2.6. Nâng cao khả năng tiếp cận nguồn vốn
• 5.2. Hạn chế của nghiên cứu
• 5.3. Hướng nghiên cứu tiếp theo của đề tài
• 5.4. KẾT LUẬN CHƯƠNG 5
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Rủi Ro Tín Dụng và Thanh Khoản Ngân Hàng

Ngân hàng thương mại (NHTM) đóng vai trò then chốt trong việc luân chuyển vốn, là huyết mạch của nền kinh tế. Sự ổn định và phát triển của hệ thống ngân hàng là yếu tố then chốt cho sự thịnh vượng của một quốc gia. Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, các NHTM không ngừng mở rộng hoạt động, đa dạng hóa dịch vụ và ứng dụng công nghệ hiện đại. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra những thách thức lớn, đặc biệt là trong việc quản lý rủi ro tín dụng và đảm bảo thanh khoản ngân hàng. Rủi ro tín dụng và khả năng thanh khoản là hai yếu tố sống còn, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và sự ổn định của NHTM. Nghiên cứu, phân tích và đánh giá tác động qua lại giữa hai yếu tố này là vô cùng quan trọng để nâng cao hiệu quả hoạt động và đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng.

1.1. Tầm quan trọng của thanh khoản trong hoạt động ngân hàng

Thanh khoản là yếu tố then chốt để duy trì uy tín và niềm tin của khách hàng đối với ngân hàng. Một ngân hàng mất khả năng thanh khoản, không thể đáp ứng nhu cầu rút tiền của khách hàng, sẽ nhanh chóng đánh mất uy tín và đối mặt với nguy cơ sụp đổ. Do đó, các nhà quản trị ngân hàng cần đặc biệt chú trọng đến việc đảm bảo khả năng thanh khoản ở mức ổn định, thường xuyên và liên tục, đồng thời tối ưu hóa chi phí. Theo nghiên cứu của Cai và Zhang (2017), việc quản lý thanh khoản hiệu quả có thể giúp ngân hàng giảm thiểu rủi ro và nâng cao lợi nhuận.

1.2. Mối liên hệ giữa rủi ro tín dụng và thanh khoản ngân hàng

Rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản có mối quan hệ mật thiết và tác động lẫn nhau. Rủi ro tín dụng gia tăng, dẫn đến nợ xấu tăng cao, làm giảm chất lượng tài sản và lợi nhuận của ngân hàng. Điều này buộc ngân hàng phải trích lập dự phòng rủi ro, làm giảm nguồn vốn sẵn có và ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản. Ngược lại, khi ngân hàng gặp khó khăn về thanh khoản, có thể phải bán tài sản với giá thấp, hoặc hạn chế cấp tín dụng, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh và lợi nhuận. Theo Phạm Thu Thủy (2023), tác động của rủi ro tín dụng đến khả năng thanh khoản là một vấn đề cấp thiết cần được nghiên cứu.

1.3. Tổng quan về hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam

Hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam đang trải qua quá trình tái cơ cấu và phát triển mạnh mẽ. Số lượng các ngân hàng có xu hướng giảm do áp lực cạnh tranh và yêu cầu nâng cao năng lực quản trị rủi ro. Tuy nhiên, chất lượng hoạt động và khả năng thanh khoản của các ngân hàng đang dần được cải thiện. Các ngân hàng cũng đang tích cực ứng dụng công nghệ mới, đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ và mở rộng mạng lưới hoạt động. Bảng 1.1 trong tài liệu gốc cho thấy sự thay đổi về số lượng và loại hình các NHTM Việt Nam từ 2011-2021, phản ánh quá trình tái cơ cấu ngành.

II. Cách Xác Định Vấn Đề Rủi Ro Tín Dụng Ảnh Hưởng Thanh Khoản

Việc xác định và đo lường tác động của rủi ro tín dụng đến thanh khoản là một thách thức lớn đối với các nhà quản trị ngân hàng. Cần phải có một hệ thống các chỉ số và phương pháp phân tích phù hợp để đánh giá chính xác mức độ ảnh hưởng của các yếu tố rủi ro tín dụng đến khả năng thanh khoản. Đồng thời, cần phải xây dựng các kịch bản stress test để đánh giá khả năng chống chịu của ngân hàng trước các cú sốc rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản.

2.1. Các chỉ số đo lường rủi ro tín dụng và thanh khoản

Để đánh giá rủi ro tín dụng, các ngân hàng thường sử dụng các chỉ số như tỷ lệ nợ xấu (NPL), tỷ lệ dự phòng rủi ro (LLR), tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản (TLA). Để đánh giá khả năng thanh khoản, các chỉ số thường được sử dụng bao gồm tỷ lệ thanh khoản (LIQ), tỷ lệ tài sản có khả năng thanh khoản cao trên tổng tài sản. Việc theo dõi và phân tích các chỉ số này giúp ngân hàng nhận diện sớm các dấu hiệu cảnh báo rủi ro và có biện pháp xử lý kịp thời.

2.2. Phương pháp phân tích tác động của rủi ro tín dụng

Có nhiều phương pháp phân tích có thể được sử dụng để đánh giá tác động của rủi ro tín dụng đến thanh khoản, bao gồm phân tích hồi quy, phân tích tương quan, phân tích VAR. Phân tích hồi quy cho phép xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố rủi ro tín dụng đến khả năng thanh khoản. Phân tích tương quan giúp xác định mối quan hệ giữa các biến số. Phân tích VAR cho phép dự báo khả năng thanh khoản trong tương lai dựa trên các yếu tố rủi ro tín dụng.

2.3. Xây dựng kịch bản stress test cho rủi ro tín dụng và thanh khoản

Stress test là một công cụ quan trọng để đánh giá khả năng chống chịu của ngân hàng trước các cú sốc rủi ro. Các kịch bản stress test cần bao gồm các tình huống rủi ro tín dụng nghiêm trọng, như suy thoái kinh tế, khủng hoảng tài chính, hoặc sự cố vỡ nợ của một số lượng lớn khách hàng. Kết quả stress test giúp ngân hàng xác định các điểm yếu và có biện pháp tăng cường khả năng thanh khoản để đối phó với các tình huống xấu.

III. Hướng Dẫn Quản Trị Rủi Ro Tín Dụng Để Ổn Định Thanh Khoản

Quản trị rủi ro tín dụng hiệu quả là yếu tố then chốt để đảm bảo thanh khoản ngân hàng. Các ngân hàng cần xây dựng một hệ thống quản trị rủi ro tín dụng toàn diện, bao gồm các quy trình thẩm định tín dụng chặt chẽ, giám sát tín dụng thường xuyên, và xử lý nợ xấu kịp thời. Đồng thời, cần phải đa dạng hóa danh mục tín dụng, hạn chế tập trung rủi ro vào một số ít khách hàng hoặc ngành nghề.

3.1. Nâng cao chất lượng thẩm định tín dụng

Quy trình thẩm định tín dụng cần được thực hiện một cách kỹ lưỡng và khách quan, dựa trên các thông tin chính xác và đầy đủ về khách hàng. Cần phải đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng một cách toàn diện, bao gồm tình hình tài chính, lịch sử tín dụng, và triển vọng kinh doanh. Đồng thời, cần phải xác định và đánh giá các rủi ro tiềm ẩn liên quan đến khoản vay.

3.2. Tăng cường giám sát và quản lý danh mục tín dụng

Việc giám sát tín dụng cần được thực hiện thường xuyên và liên tục, để phát hiện sớm các dấu hiệu suy giảm khả năng trả nợ của khách hàng. Cần phải theo dõi chặt chẽ tình hình tài chính, hoạt động kinh doanh, và các yếu tố rủi ro bên ngoài có thể ảnh hưởng đến khách hàng. Đồng thời, cần phải có các biện pháp can thiệp kịp thời để ngăn chặn nợ xấu phát sinh.

3.3. Xử lý nợ xấu hiệu quả và kịp thời

Khi nợ xấu phát sinh, cần phải có các biện pháp xử lý nhanh chóng và hiệu quả, như cơ cấu lại nợ, bán tài sản đảm bảo, hoặc khởi kiện ra tòa. Việc xử lý nợ xấu kịp thời giúp ngân hàng thu hồi vốn và giảm thiểu thiệt hại. Đồng thời, cần phải trích lập dự phòng đầy đủ cho các khoản nợ xấu, để đảm bảo khả năng thanh khoản.

IV. Giải Pháp Tăng Cường Khả Năng Thanh Khoản Ngân Hàng TMCP

Bên cạnh việc quản trị rủi ro tín dụng, các NHTM cần chủ động tăng cường khả năng thanh khoản thông qua các biện pháp như đa dạng hóa nguồn vốn, quản lý tài sản nợ hiệu quả, và xây dựng kế hoạch ứng phó với khủng hoảng thanh khoản. Đồng thời, cần phải tuân thủ các quy định về tỷ lệ an toàn vốn và tỷ lệ thanh khoản do Ngân hàng Nhà nước ban hành.

4.1. Đa dạng hóa nguồn vốn huy động

Ngân hàng không nên phụ thuộc quá nhiều vào một nguồn vốn duy nhất, mà cần đa dạng hóa các kênh huy động vốn, bao gồm tiền gửi của khách hàng, phát hành trái phiếu, vay vốn từ các tổ chức tài chính khác. Việc đa dạng hóa nguồn vốn giúp ngân hàng giảm thiểu rủi ro thanh khoản khi một nguồn vốn bị gián đoạn.

4.2. Quản lý tài sản nợ hiệu quả

Ngân hàng cần quản lý chặt chẽ kỳ hạn và lãi suất của các khoản nợ, để đảm bảo sự cân đối giữa tài sản và nợ. Cần phải ưu tiên các khoản nợ có kỳ hạn dài và lãi suất ổn định, để giảm thiểu rủi ro thanh khoản và rủi ro lãi suất.

4.3. Xây dựng kế hoạch ứng phó với khủng hoảng thanh khoản

Ngân hàng cần xây dựng một kế hoạch chi tiết để ứng phó với các tình huống khủng hoảng thanh khoản, bao gồm các biện pháp như bán tài sản, vay vốn khẩn cấp, hoặc hạn chế cấp tín dụng. Kế hoạch này cần được cập nhật thường xuyên và kiểm tra định kỳ, để đảm bảo tính hiệu quả.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn và Kết Quả Nghiên Cứu Về Thanh Khoản

Nghiên cứu này sử dụng dữ liệu từ 16 ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam trong giai đoạn 2011-2021, được phân tích và kiểm chứng bằng phương pháp thống kê mô tả và định lượng. Kết quả nghiên cứu cho thấy khả năng thanh khoản chịu sự tác động cùng chiều của ROE và ngược chiều của TLA. Điều này có nghĩa là, khi tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu tăng lên, khả năng thanh khoản của ngân hàng cũng tăng lên. Ngược lại, khi tỷ lệ cho vay trên tổng huy động tăng lên, khả năng thanh khoản của ngân hàng lại giảm xuống.

5.1. Phân tích dữ liệu và phương pháp nghiên cứu

Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính đã được kiểm toán của các NHTM CP Việt Nam từ 2011-2021. Các biến được sử dụng trong mô hình bao gồm tỷ lệ thanh khoản (LIQ), tỷ lệ nợ xấu (NPL), tỷ lệ cho vay trên tổng huy động (TLA), tỷ lệ dự phòng rủi ro (LLR), tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE), tỷ lệ vốn chủ sở hữu (CAP) và quy mô Ngân hàng (SIZE). Các phương pháp phân tích định lượng FEM, REM, OLS và kiểm định Hausman được sử dụng để chọn ra mô hình phù hợp nhất.

5.2. Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy ROE có tác động tích cực đến khả năng thanh khoản, trong khi TLA có tác động tiêu cực. Điều này phù hợp với lý thuyết và các nghiên cứu trước đây. Khi ngân hàng có tỷ suất sinh lời cao, họ có thể dễ dàng huy động vốn và duy trì khả năng thanh khoản. Ngược lại, khi ngân hàng cho vay quá nhiều so với vốn huy động, họ có thể gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu rút tiền của khách hàng.

5.3. Hàm ý chính sách và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu này cung cấp thông tin hữu ích cho các nhà quản trị ngân hàng trong việc đánh giá tác động của rủi ro tín dụng đến khả năng thanh khoản. Từ đó, họ có thể đưa ra các quyết định kinh doanh phù hợp với môi trường hoạt động của ngân hàng. Đồng thời, nghiên cứu cũng cung cấp các hàm ý chính sách cho Ngân hàng Nhà nước trong việc điều hành chính sách tiền tệ và giám sát hoạt động của các NHTM.

VI. Kết Luận và Tương Lai Nghiên Cứu Về Rủi Ro Thanh Khoản

Nghiên cứu này đã làm rõ tác động của rủi ro tín dụng đến khả năng thanh khoản của các NHTM CP Việt Nam. Kết quả nghiên cứu cho thấy việc quản trị rủi ro tín dụng hiệu quả và tăng cường khả năng thanh khoản là yếu tố then chốt để đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng. Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản, cũng như các biện pháp quản trị rủi ro thanh khoản hiệu quả hơn.

6.1. Tóm tắt kết quả nghiên cứu chính

Nghiên cứu đã xác định được mối quan hệ giữa rủi ro tín dụng và khả năng thanh khoản của các NHTM CP Việt Nam. Kết quả cho thấy ROE có tác động tích cực, trong khi TLA có tác động tiêu cực đến khả năng thanh khoản. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quản trị rủi ro tín dụng và duy trì tỷ lệ cho vay hợp lý.

6.2. Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo

Nghiên cứu này có một số hạn chế, như phạm vi nghiên cứu chỉ giới hạn trong các NHTM CP niêm yết trên sàn chứng khoán, và thời gian nghiên cứu chỉ kéo dài từ 2011-2021. Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu mở rộng phạm vi nghiên cứu, bao gồm cả các NHTM khác và các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản.

6.3. Đề xuất cho các nghiên cứu tiếp theo về thanh khoản

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá tác động của rủi ro thanh khoản đến sự ổn định của hệ thống ngân hàng, hoặc nghiên cứu các biện pháp quản trị rủi ro thanh khoản hiệu quả hơn trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Đồng thời, cần có thêm các nghiên cứu về rủi ro thanh khoản trong các lĩnh vực khác của nền kinh tế, như thị trường chứng khoán, thị trường bất động sản.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2011-2021, hệ thống ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) Việt Nam trải qua nhiều biến động quan trọng với số lượng ngân hàng giảm từ 105 xuống còn 97, phản ánh áp lực cạnh tranh và sự sàng lọc tự nhiên trong ngành. Rủi ro tín dụng và khả năng thanh khoản là hai yếu tố trọng yếu ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động và sự ổn định của các ngân hàng. Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước, rủi ro tín dụng làm giảm chất lượng tài sản và lợi nhuận, trong khi khả năng thanh khoản thấp có thể dẫn đến mất uy tín và ảnh hưởng tiêu cực đến toàn bộ hệ thống tài chính.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích tác động của rủi ro tín dụng đến khả năng thanh khoản của 16 NHTMCP Việt Nam niêm yết trên các sàn HOSE, HNX và UPCOM trong giai đoạn 2011-2021. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu tài chính đã được kiểm toán, áp dụng các phương pháp thống kê mô tả và phân tích hồi quy định lượng nhằm đo lường mức độ ảnh hưởng của các biến như tỷ lệ nợ xấu, tỷ lệ cho vay trên tổng huy động, tỷ lệ dự phòng rủi ro, tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu, tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản và quy mô ngân hàng đến khả năng thanh khoản.

Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp cơ sở khoa học giúp các nhà quản trị ngân hàng đánh giá chính xác tác động của rủi ro tín dụng, từ đó xây dựng các chiến lược quản lý rủi ro và nâng cao khả năng thanh khoản, góp phần đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng Việt Nam trong bối cảnh kinh tế có nhiều biến động.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản trị rủi ro tín dụng và lý thuyết về thanh khoản ngân hàng. Lý thuyết quản trị rủi ro tín dụng tập trung vào việc nhận diện, đo lường và kiểm soát các rủi ro phát sinh từ hoạt động cấp tín dụng, bao gồm các khái niệm như nợ xấu, dự phòng rủi ro, và tỷ lệ cho vay trên tổng huy động. Lý thuyết thanh khoản ngân hàng đề cập đến khả năng đáp ứng các nghĩa vụ tài chính ngắn hạn, với các khái niệm về cung thanh khoản, cầu thanh khoản và trạng thái thanh khoản ròng.

Mô hình nghiên cứu được xây dựng dựa trên các biến chính:

• Khả năng thanh khoản (LIQ): tỷ lệ tài sản có tính thanh khoản cao trên tổng tài sản.
• Tỷ lệ nợ xấu (NPL): tỷ lệ các khoản nợ nhóm 3, 4, 5 trên tổng dư nợ.
• Tỷ lệ cho vay trên tổng huy động (TLA): phản ánh quy mô cấp tín dụng so với nguồn vốn huy động.
• Tỷ lệ dự phòng rủi ro (LLR): tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng trên tổng dư nợ.
• Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE): đo lường hiệu quả sử dụng vốn.
• Tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản (CAP): thể hiện mức độ an toàn vốn.
• Quy mô ngân hàng (SIZE): logarit tổng tài sản, phản ánh quy mô hoạt động.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu bảng (panel data) của 16 NHTMCP Việt Nam trong giai đoạn 2011-2021, thu thập từ báo cáo tài chính đã kiểm toán và báo cáo thường niên. Cỡ mẫu gồm 176 quan sát, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy.

Phương pháp phân tích bao gồm:

• Thống kê mô tả: đánh giá các đặc điểm cơ bản của biến số như giá trị trung bình, độ lệch chuẩn, giá trị lớn nhất và nhỏ nhất.
• Phân tích tương quan: kiểm tra mối quan hệ giữa các biến độc lập và biến phụ thuộc, loại bỏ đa cộng tuyến qua chỉ số VIF.
• Phân tích hồi quy: sử dụng các mô hình Pooled OLS, Fixed Effects Model (FEM), Random Effects Model (REM) và kiểm định Hausman để lựa chọn mô hình phù hợp nhất.
• Ước lượng FGLS (Feasible Generalized Least Squares): xử lý hiện tượng phương sai sai số thay đổi và tự tương quan trong dữ liệu.

Quy trình nghiên cứu gồm 7 bước từ xác định mục tiêu, xây dựng giả thuyết, thu thập dữ liệu, phân tích mô hình đến thảo luận kết quả và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ nợ xấu (NPL) có tác động ngược chiều đến khả năng thanh khoản: Kết quả hồi quy cho thấy hệ số β1 âm và có ý nghĩa thống kê, phản ánh rằng khi tỷ lệ nợ xấu tăng 1%, khả năng thanh khoản giảm khoảng 0,15%. Điều này phù hợp với thực tế khi nợ xấu làm giảm dòng tiền thu hồi và tăng chi phí dự phòng, ảnh hưởng tiêu cực đến thanh khoản.

2. Tỷ lệ cho vay trên tổng huy động (TLA) cũng tác động tiêu cực đến khả năng thanh khoản: Hệ số β2 âm, cho thấy việc mở rộng tín dụng vượt quá nguồn vốn huy động làm tăng áp lực thanh khoản, đặc biệt trong các tình huống rút tiền đột biến. Cụ thể, tăng 1% TLA làm giảm khả năng thanh khoản khoảng 0,12%.

3. Tỷ lệ dự phòng rủi ro (LLR) có ảnh hưởng tiêu cực nhưng không mạnh: Mặc dù có hệ số âm, tác động của LLR đến khả năng thanh khoản không đạt mức ý nghĩa thống kê cao, cho thấy các ngân hàng có thể cân đối dự phòng rủi ro mà không ảnh hưởng quá lớn đến thanh khoản.

4. Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE) tác động tích cực đến khả năng thanh khoản: Hệ số β4 dương và có ý nghĩa, cho thấy ngân hàng có hiệu quả sinh lời cao thường có khả năng duy trì thanh khoản tốt hơn, với mức tăng 1% ROE làm tăng khả năng thanh khoản khoảng 0,18%.

5. Tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản (CAP) có tác động cùng chiều nhưng mức độ ảnh hưởng thấp: Hệ số β5 dương, phản ánh vốn chủ sở hữu cao giúp ngân hàng có nguồn dự trữ thanh khoản tốt hơn, tuy nhiên tác động không quá mạnh.

6. Quy mô ngân hàng (SIZE) có tác động tích cực: Ngân hàng có quy mô lớn hơn thường có khả năng thanh khoản tốt hơn do nguồn lực tài chính dồi dào và uy tín trên thị trường.

Các kết quả trên được minh họa qua biểu đồ hồi quy và bảng phân tích tương quan, cho thấy mối quan hệ rõ ràng giữa các biến độc lập và khả năng thanh khoản.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân tác động ngược chiều của nợ xấu và tỷ lệ cho vay trên tổng huy động đến khả năng thanh khoản xuất phát từ việc các khoản nợ khó đòi làm giảm dòng tiền thu hồi, đồng thời mở rộng tín dụng quá mức gây áp lực lên nguồn vốn ngắn hạn. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu của Cai và Zhang (2017) tại Ukraina và Vũ Thị Hồng (2015) tại Việt Nam.

Tác động tích cực của ROE và quy mô ngân hàng phản ánh rằng các ngân hàng có hiệu quả kinh doanh và quy mô lớn hơn có khả năng duy trì thanh khoản tốt hơn, nhờ nguồn lực tài chính mạnh và khả năng huy động vốn hiệu quả. Điều này phù hợp với nghiên cứu của Singh và cộng sự (2016) và Delécha và cộng sự (2012).

Mức độ ảnh hưởng của tỷ lệ dự phòng rủi ro và vốn chủ sở hữu tuy có xu hướng tích cực nhưng không mạnh, cho thấy các ngân hàng có thể điều chỉnh các chỉ số này linh hoạt để cân bằng giữa quản trị rủi ro và duy trì thanh khoản.

Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ mối quan hệ phức tạp giữa rủi ro tín dụng và khả năng thanh khoản trong bối cảnh kinh tế Việt Nam giai đoạn phục hồi sau khủng hoảng và đại dịch Covid-19, cung cấp cơ sở thực tiễn cho các nhà quản trị ngân hàng trong việc xây dựng chính sách quản lý rủi ro hiệu quả.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý chất lượng tín dụng: Các NHTMCP cần áp dụng các tiêu chuẩn thẩm định nghiêm ngặt, kiểm soát chặt chẽ quá trình cho vay và theo dõi sau giải ngân nhằm giảm tỷ lệ nợ xấu, từ đó cải thiện khả năng thanh khoản. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Ban quản trị và phòng tín dụng.

2. Kiểm soát tỷ lệ cho vay trên tổng huy động: Ngân hàng nên xây dựng chính sách tín dụng phù hợp, tránh mở rộng tín dụng quá mức so với nguồn vốn huy động để giảm áp lực thanh khoản ngắn hạn. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ban điều hành và phòng quản lý rủi ro.

3. Tăng cường dự phòng rủi ro hợp lý: Xây dựng tỷ lệ dự phòng rủi ro phù hợp với đặc thù từng ngân hàng, đảm bảo khả năng bù đắp tổn thất mà không ảnh hưởng quá lớn đến thanh khoản. Thời gian: 6-12 tháng; Chủ thể: Phòng tài chính và kiểm toán nội bộ.

4. Nâng cao hiệu quả sinh lời: Tăng cường quản lý chi phí, đa dạng hóa nguồn thu ngoài tín dụng và tối ưu hóa sử dụng vốn để cải thiện ROE, từ đó nâng cao khả năng thanh khoản. Thời gian: 1-3 năm; Chủ thể: Ban điều hành và phòng kinh doanh.

5. Mở rộng quy mô và tăng vốn chủ sở hữu: Khuyến khích các ngân hàng tăng vốn điều lệ và mở rộng quy mô hoạt động nhằm tạo đệm tài chính vững chắc, nâng cao uy tín và khả năng huy động vốn. Thời gian: 2-5 năm; Chủ thể: Ban lãnh đạo, cổ đông và cơ quan quản lý.

6. Hỗ trợ từ Ngân hàng Nhà nước: Cơ quan quản lý cần tạo điều kiện thuận lợi cho các NHTMCP trong việc huy động vốn, kiểm soát rủi ro tín dụng và xây dựng các quy định về dự phòng rủi ro hợp lý, đồng thời giám sát chặt chẽ hoạt động thanh khoản. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản trị ngân hàng thương mại cổ phần: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách quản lý rủi ro tín dụng và thanh khoản, giúp nâng cao hiệu quả hoạt động và ổn định tài chính.

2. Cơ quan quản lý nhà nước (Ngân hàng Nhà nước): Tham khảo để hoàn thiện khung pháp lý, chính sách giám sát và hỗ trợ các ngân hàng trong việc kiểm soát rủi ro tín dụng và duy trì thanh khoản.

3. Nhà đầu tư và cổ đông ngân hàng: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản và rủi ro tín dụng, từ đó đưa ra quyết định đầu tư chính xác và hiệu quả hơn.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành tài chính ngân hàng: Tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu tiếp theo về quản trị rủi ro tín dụng, thanh khoản ngân hàng và các vấn đề liên quan trong bối cảnh kinh tế Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

1. Rủi ro tín dụng ảnh hưởng như thế nào đến khả năng thanh khoản của ngân hàng?
Rủi ro tín dụng làm tăng tỷ lệ nợ xấu, giảm dòng tiền thu hồi và tăng chi phí dự phòng, từ đó làm giảm khả năng thanh khoản của ngân hàng. Ví dụ, khi nợ xấu tăng 1%, khả năng thanh khoản có thể giảm khoảng 0,15%.

2. Tại sao tỷ lệ cho vay trên tổng huy động lại tác động tiêu cực đến thanh khoản?
Khi tỷ lệ này cao, ngân hàng sử dụng nhiều vốn huy động để cho vay, làm giảm lượng tiền mặt sẵn có để đáp ứng nhu cầu rút tiền đột biến, gây áp lực lên thanh khoản ngắn hạn.

3. Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE) ảnh hưởng thế nào đến khả năng thanh khoản?
ROE cao cho thấy ngân hàng hoạt động hiệu quả, có lợi nhuận tốt, từ đó có nguồn lực tài chính dồi dào để duy trì thanh khoản ổn định.

4. Quy mô ngân hàng có vai trò gì trong việc duy trì thanh khoản?
Ngân hàng có quy mô lớn thường có nguồn vốn và uy tín cao hơn, dễ dàng huy động vốn và quản lý rủi ro, giúp duy trì khả năng thanh khoản tốt hơn so với ngân hàng nhỏ.

5. Các ngân hàng nên làm gì để giảm thiểu rủi ro tín dụng và nâng cao thanh khoản?
Ngân hàng cần tăng cường thẩm định tín dụng, kiểm soát tỷ lệ cho vay, xây dựng dự phòng rủi ro hợp lý, nâng cao hiệu quả sinh lời và mở rộng quy mô vốn, đồng thời phối hợp với cơ quan quản lý để đảm bảo hoạt động ổn định.

Kết luận

• Rủi ro tín dụng, đặc biệt tỷ lệ nợ xấu và tỷ lệ cho vay trên tổng huy động, có tác động tiêu cực rõ rệt đến khả năng thanh khoản của các NHTMCP Việt Nam trong giai đoạn 2011-2021.
• Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu và quy mô ngân hàng đóng vai trò tích cực, giúp nâng cao khả năng thanh khoản và ổn định tài chính.
• Tỷ lệ dự phòng rủi ro và vốn chủ sở hữu có ảnh hưởng nhưng mức độ không mạnh, cho thấy sự cân bằng trong quản lý rủi ro và thanh khoản.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản trị và cơ quan quản lý trong việc xây dựng chính sách quản lý rủi ro tín dụng và duy trì thanh khoản hiệu quả.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp quản lý rủi ro, nâng cao năng lực tài chính và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian để cập nhật các biến động mới của thị trường.

Hành động ngay: Các nhà quản trị ngân hàng và cơ quan quản lý cần áp dụng các khuyến nghị nghiên cứu để tăng cường quản trị rủi ro tín dụng và nâng cao khả năng thanh khoản, góp phần đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng Việt Nam.