Đối Chiếu Đặc Điểm Ngữ Nghĩa Và Ngữ Dụng Của Câu Chuyển Giao Trong Tiếng Việt Và Tiếng Nhật

• Tác giả: Nguyễn Xuân Nguyên Hạnh
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Hương Trà
• Trường học: Đại học Huế
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ học so sánh
• Đề tài: Đối Chiếu Đặc Điểm Ngữ Nghĩa Và Ngữ Dụng Của Câu Chuyển Giao Giữa Tiếng Việt Và Tiếng Nhật
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Thừa Thiên Huế

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT
• 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
• 1.2. Một số lý thuyết cơ bản được sử dụng trong luận văn
• 1.2.1. Khái niệm câu
• 1.2.2. Khái niệm câu chuyển giao
• 1.2.3. Khái niệm nghĩa biểu hiện của câu và hướng phân tích nghĩa biểu hiện liên quan đến câu chuyển giao trong các nghiên cứu trước
• 1.2.4. Khái niệm ngữ dụng học và hướng phân tích ngữ dụng học liên quan đến câu chuyển giao trong nghiên cứu trước
• 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Các phương pháp nghiên cứu trong luận văn
• 2.1.1. Phương pháp phân loại, hệ thống hóa
• 2.1.2. Phương pháp mô tả
• 2.1.3. Thủ pháp luận giải bên ngoài
• 2.1.4. Phương pháp thống kê
• 2.1.5. Phương pháp so sánh, đối chiếu
• 2.2. Phương pháp tiến hành và xử lý số liệu đã thu thập
• 3. MÔ TẢ ĐẶC ĐIỂM NGỮ NGHĨA VÀ NGỮ DỤNG CỦA CÂU CHUYỂN GIAO CÓ CHỨA ĐỘNG TỪ MANG Ý NGHĨA TRAO/NHẬN TRONG TIẾNG VIỆT VÀ TIẾNG NHẬT
• 3.1. Mô tả đặc điểm ngữ nghĩa của câu chuyển giao có chứa động từ mang ý nghĩa trao/nhận trong tiếng Việt và tiếng Nhật
• 3.1.1. Mô tả cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu chuyển giao có chứa động từ mang ý nghĩa trao/nhận trong tiếng Việt theo nhóm tham thể
• 3.1.2. Mô tả trúc nghĩa biểu hiện của câu chuyển giao có chứa động từ mang ý nghĩa trao/nhận trong tiếng Nhật theo nhóm tham thể
• 3.1.3. Mô tả cấu trúc câu khuyết tham thể
• 3.2. Mô tả đặc điểm ngữ dụng của câu chuyển giao có chứa động từ mang ý nghĩa trao/nhận trong tiếng Việt và tiếng Nhật
• 3.2.1. Mô tả đặc điểm ngữ dụng của câu chuyển giao có chứa động từ mang ý nghĩa trao/nhận trong tiếng Việt
• 3.2.2. Mô tả đặc điểm ngữ dụng của câu chuyển giao có chứa động từ mang ý nghĩa trao/nhận trong tiếng Nhật
• 3.2.3. Mô tả các xu hướng phát triển nghĩa
• 4. ĐỐI CHIẾU ĐẶC ĐIỂM NGỮ NGHĨA CỦA CÂU CHUYỂN GIAO CÓ CHỨA ĐỘNG TỪ MANG Ý NGHĨA TRAO/NHẬN TRONG TIẾNG VIỆT VÀ TIẾNG NHẬT
• 4.1. Phạm vi và cơ sở đối chiếu
• 4.2. Kết quả đối chiếu
• 4.3. Đối chiếu cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu chuyển giao có chứa động từ mang ý nghĩa trao/nhận trong tiếng Việt và tiếng Nhật
• 4.3.1. Nét tương đồng
• 4.3.2. Nét dị biệt
• 5. ĐỐI CHIẾU ĐẶC ĐIỂM NGỮ DỤNG CỦA CÂU CHUYỂN GIAO CÓ CHỨA ĐỘNG TỪ MANG Ý NGHĨA TRAO/NHẬN TRONG TIẾNG VIỆT VÀ TIẾNG NHẬT
• 5.1. Phạm vi và cơ sở đối chiếu
• 5.2. Kết quả đối chiếu
• 5.3. Đối chiếu đặc điểm ngữ dụng của câu chuyển giao có chứa động từ mang ý nghĩa trao/nhận trong tiếng Việt và tiếng Nhật
• 5.3.1. Nét tương đồng
• 5.3.2. Nét dị biệt
• 6. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC CÁC TRUYỆN CỔ TÍCH TIẾNG VIỆT
• PHỤ LỤC CÁC TRUYỆN CỔ TÍCH TIẾNG NHẬT
• PHỤ LỤC NGỮ LIỆU TIẾNG VIỆT
• PHỤ LỤC NGỮ LIỆU TIẾNG NHẬT

I. Tổng Quan Về Câu Chuyển Giao Tiếng Việt và Tiếng Nhật

Trong giao tiếp hàng ngày, việc sử dụng các cấu trúc câu chuyển giao để diễn tả sự trao đổi vật chất hoặc hành động mang tính ân huệ là vô cùng phổ biến. Cấu trúc này, mặc dù quan trọng, lại thường bị giới thiệu sơ lược trong các giáo trình tiếng Nhật cho người nước ngoài hoặc chỉ được đề cập một cách rời rạc trong các nghiên cứu ngữ pháp. Sự thiếu hụt này gây ra những khó khăn nhất định cho cả người dạy và người học trong việc nắm bắt đầy đủ và sâu sắc đặc điểm ngữ nghĩa và ngữ dụng của loại câu này. Theo tài liệu gốc, đã có nhiều nghiên cứu đối chiếu câu chuyển giao trong tiếng Nhật với các ngôn ngữ khác như tiếng Anh, tiếng Hàn, tiếng Trung, nhưng số lượng nghiên cứu đối chiếu trực tiếp với tiếng Việt còn hạn chế. Do đó, việc nghiên cứu này là cần thiết để làm sáng tỏ những điểm tương đồng và khác biệt, góp phần vào việc giảng dạy và học tập hiệu quả hơn.

1.1. Tầm quan trọng của ngữ pháp tiếng Việt và tiếng Nhật

Việc nắm vững ngữ pháp là nền tảng cho mọi hoạt động giao tiếp. Hiểu rõ cấu trúc câu tiếng Việt và cấu trúc câu tiếng Nhật giúp người học diễn đạt ý tưởng một cách chính xác và tự nhiên. Sai sót trong việc sử dụng câu chuyển giao có thể dẫn đến hiểu lầm hoặc truyền đạt thông tin không đầy đủ. Cấu trúc này không chỉ đơn thuần là một phần của ngữ pháp mà còn phản ánh giao thoa văn hóa và cách nhìn nhận các mối quan hệ xã hội.

1.2. Tại sao so sánh đặc điểm ngữ nghĩa lại quan trọng

So sánh đặc điểm ngữ nghĩa giữa tiếng Việt và tiếng Nhật giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách mỗi ngôn ngữ biểu thị ý nghĩa và cấu trúc thông tin trong câu chuyển giao. Việc này không chỉ hỗ trợ dịch thuật chính xác hơn mà còn giúp người học nhận biết và tránh các lỗi dịch thường gặp. Hơn nữa, việc đối chiếu ngữ nghĩa còn làm sáng tỏ những khác biệt tinh tế trong cách diễn đạt, phản ánh sự khác biệt về văn hóa và tư duy của người bản xứ.

II. Thách Thức Trong Phân Tích Câu Chuyển Giao Giữa Hai Thứ Tiếng

Nghiên cứu câu chuyển giao giữa tiếng Việt và tiếng Nhật đối mặt với nhiều thách thức. Cấu trúc ngữ pháp trao/nhận trong tiếng Nhật khá phức tạp so với tiếng Việt. Người học tiếng Nhật thường gặp khó khăn trong việc lựa chọn động từ trao/nhận phù hợp. Sự khác biệt về ngữ cảnh sử dụng và ý nghĩa câu chuyển giao giữa hai ngôn ngữ cũng là một trở ngại lớn. Ngoài ra, việc tìm kiếm tài liệu tham khảo đầy đủ và chuyên sâu về đối chiếu câu chuyển giao giữa tiếng Việt và tiếng Nhật còn hạn chế, gây khó khăn cho các nhà nghiên cứu và giảng viên. Các công trình nghiên cứu hiện có thường chỉ đề cập đến khía cạnh ngữ pháp thuần túy mà ít chú trọng đến phân tích ngữ nghĩa và ngữ dụng.

2.1. Khó khăn trong biên dịch và dịch thuật

Việc chuyển ngữ chính xác câu chuyển giao từ tiếng Việt sang tiếng Nhật và ngược lại đòi hỏi người dịch không chỉ nắm vững ngữ pháp mà còn phải am hiểu sâu sắc về văn hóa và ngữ cảnh sử dụng của cả hai ngôn ngữ. Sự khác biệt trong cách diễn đạt và ý nghĩa câu chuyển giao có thể dẫn đến sai lệch trong quá trình dịch thuật, làm mất đi sắc thái và ý nghĩa ban đầu của câu. Do đó, việc nghiên cứu và phân tích kỹ lưỡng là vô cùng cần thiết.

2.2. Ảnh hưởng của ảnh hưởng ngôn ngữ lên người học

Người học tiếng Nhật thường có xu hướng áp dụng cấu trúc và cách diễn đạt của tiếng Việt vào tiếng Nhật, dẫn đến những lỗi sai về ngữ pháp và ngữ nghĩa. Việc thiếu kiến thức về tương đồng ngôn ngữ và khác biệt ngôn ngữ giữa hai ngôn ngữ khiến người học gặp khó khăn trong việc tiếp thu và sử dụng câu chuyển giao một cách chính xác. Do đó, việc so sánh đối chiếu đặc điểm ngữ nghĩa là một phương pháp hiệu quả để giúp người học nhận biết và khắc phục những lỗi sai này.

III. Phương Pháp So Sánh Ngôn Ngữ Hiệu Quả Nhất Hiện Nay

Luận văn sử dụng kết hợp nhiều phương pháp để phân tích đặc điểm ngữ nghĩa và ngữ dụng của câu chuyển giao. Phương pháp phân loại và hệ thống hóa giúp sắp xếp các câu theo cấu trúc nghĩa biểu hiện và vai nghĩa của các tham thể. Phương pháp mô tả, kết hợp với lý thuyết chức năng hệ thống, làm rõ đặc điểm ngữ nghĩa. Lý thuyết ngữ dụng được sử dụng để phân tích hàm ý và ngữ cảnh sử dụng. Thủ pháp luận giải bên ngoài xem xét ngôn ngữ trong mối quan hệ với các yếu tố ngoài ngôn ngữ. Phương pháp thống kê giúp định lượng các đặc điểm. Cuối cùng, phương pháp so sánh đối chiếu tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt quan trọng.

3.1. Áp dụng ngữ nghĩa học và ngữ dụng học vào phân tích

Việc kết hợp ngữ nghĩa học và ngữ dụng học giúp phân tích câu chuyển giao một cách toàn diện. Ngữ nghĩa học tập trung vào ý nghĩa của câu, trong khi ngữ dụng học xem xét cách câu được sử dụng trong các ngữ cảnh khác nhau. Sự kết hợp này giúp làm sáng tỏ không chỉ ý nghĩa tường minh mà còn cả những hàm ý và ý nghĩa ẩn sau câu nói. Đây là một phương pháp hiệu quả để hiểu rõ hơn về sự phức tạp của câu chuyển giao.

3.2. Phân tích dựa trên cấu trúc câu tiếng Việt và tiếng Nhật

Việc phân tích dựa trên cấu trúc câu tiếng Việt và cấu trúc câu tiếng Nhật giúp xác định vai trò và mối quan hệ giữa các thành phần trong câu. Cần chú ý đến vị trí của động từ, các giới từ và các thành phần bổ nghĩa. Sự khác biệt về cấu trúc có thể ảnh hưởng đến ý nghĩa và cách diễn đạt của câu. Phân tích cấu trúc giúp người học nhận biết và sử dụng câu chuyển giao một cách chính xác và tự nhiên hơn.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Kết Quả Nghiên Cứu Câu Chuyển Giao

Kết quả nghiên cứu cho thấy câu chuyển giao trong tiếng Việt và tiếng Nhật có những điểm tương đồng về cấu trúc nghĩa biểu hiện và vai nghĩa của các tham thể. Tuy nhiên, cũng có những khác biệt đáng kể về vị trí của động từ, số lượng câu chứa Tiếp thể và Khách thể, và cấu trúc khuyết tham thể. Về mặt ngữ dụng, có sự khác biệt trong số lượng hàm ý và yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển nghĩa của câu. Nghiên cứu này cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn cho việc giảng dạy tiếng Nhật tại Việt Nam, đặc biệt trong các kỹ năng đòi hỏi khả năng lý giải ngôn ngữ cao như Nghe, Nói, Đọc, Dịch.

4.1. Tương đồng ngôn ngữ Cấu trúc và vai nghĩa

Nghiên cứu chỉ ra rằng câu chuyển giao ở cả tiếng Việt và tiếng Nhật đều thể hiện cấu trúc nghĩa biểu hiện với sự tham gia của các thành phần như Hành thể, Lợi thể và Đích thể. Vai nghĩa của các thành phần này cũng tương đương nhau giữa hai ngôn ngữ. Điều này cho thấy có một sự tương đồng ngôn ngữ nhất định trong cách hai ngôn ngữ này biểu thị hành động trao/nhận.

4.2. Khác biệt ngôn ngữ Hàm ý và phát triển nghĩa

Bên cạnh những điểm tương đồng, nghiên cứu cũng chỉ ra những khác biệt ngôn ngữ đáng chú ý, đặc biệt là về số lượng hàm ý và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển nghĩa của câu chuyển giao. Điều này phản ánh sự khác biệt về văn hóa và cách người bản xứ sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống giao tiếp khác nhau. Việc nhận biết và hiểu rõ những khác biệt này là vô cùng quan trọng để tránh những hiểu lầm và giao tiếp hiệu quả hơn.

V. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Ngữ Nghĩa Học

Nghiên cứu này đã làm sáng tỏ nhiều khía cạnh quan trọng của câu chuyển giao trong tiếng Việt và tiếng Nhật, từ cấu trúc ngữ nghĩa đến ứng dụng thực tiễn. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề chưa được giải quyết triệt để, như việc phân tích khái niệm "điểm nhìn" dựa trên cơ sở ngôn ngữ học tri nhận, hay những yếu tố quy định sắc thái "lịch sự" của động từ trao/nhận. Các nghiên cứu tiếp theo cần tập trung vào ngữ dụng học và góc độ liên văn hóa để có cái nhìn toàn diện hơn về đặc điểm ngữ nghĩa và ngữ dụng của câu chuyển giao.

5.1. Điểm nhìn và sắc thái lịch sự trong câu chuyển giao

Sắc thái lịch sự trong câu chuyển giao chịu ảnh hưởng lớn bởi "điểm nhìn" của người nói, mối quan hệ giữa người nói và người nghe (trên-dưới, trong-ngoài nhóm), cũng như các yếu tố văn hóa xã hội. Việc phân tích sâu hơn về các yếu tố này sẽ giúp người học và người sử dụng ngôn ngữ hiểu rõ hơn về cách sử dụng câu chuyển giao một cách phù hợp và hiệu quả.

5.2. Vai trò của ngữ cảnh sử dụng và yếu tố liên văn hóa

Nghiên cứu sâu hơn về vai trò của ngữ cảnh sử dụng và các yếu tố liên văn hóa trong việc sử dụng câu chuyển giao là cần thiết để hiểu rõ hơn về cách loại câu này được sử dụng trong giao tiếp thực tế. Các yếu tố văn hóa và xã hội có thể ảnh hưởng đến việc lựa chọn từ ngữ, cấu trúc câu và cách diễn đạt ý, từ đó ảnh hưởng đến hiệu quả giao tiếp.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giao tiếp hàng ngày, câu chuyển giao chứa động từ mang ý nghĩa trao/nhận đóng vai trò quan trọng trong việc diễn tả hành vi chuyển giao vật chất hoặc hành động có tính ơn huệ. Theo ước tính, cấu trúc ngữ pháp trao/nhận trong tiếng Nhật khá phức tạp nhưng chỉ được giới thiệu sơ lược trong các giáo trình dạy tiếng Nhật cho người nước ngoài. Trong khi đó, các nghiên cứu đối chiếu câu chuyển giao chứa động từ trao/nhận giữa tiếng Nhật và các ngôn ngữ như tiếng Anh, tiếng Hàn, tiếng Trung đã khá nhiều, thì số lượng nghiên cứu đối chiếu giữa tiếng Nhật và tiếng Việt vẫn còn hạn chế. Điều này gây khó khăn cho người dạy và học tiếng Nhật trong việc tiếp cận tài liệu tham khảo chuyên sâu về dạng câu này.

Mục tiêu chính của luận văn là làm rõ những nét tương đồng và khác biệt về đặc điểm ngữ nghĩa và ngữ dụng của câu chuyển giao có chứa động từ mang ý nghĩa trao/nhận trong tiếng Việt và tiếng Nhật. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các câu đơn trong truyện cổ tích Việt Nam và Nhật Bản, với tổng số 145 câu tiếng Việt và 163 câu tiếng Nhật được thu thập và phân tích. Nghiên cứu nhằm cung cấp một nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho công tác giảng dạy tiếng Nhật tại Việt Nam, đồng thời góp phần làm sáng tỏ các đặc điểm ngữ nghĩa và ngữ dụng của câu chuyển giao trong hai ngôn ngữ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên mô hình cấu trúc nghĩa biểu hiện của Hoàng Văn Vân (2002), trong đó câu chuyển giao có chứa động từ mang ý nghĩa trao/nhận được phân tích với ba tham thể chính:

• Hành thể: người thực hiện hành động trao/nhận
• Đích thể: vật hoặc hành động được chuyển giao
• Lợi thể: người hưởng lợi, được chia thành
  • Tiếp thể: nhận hàng hóa, vật thể hữu hình
  • Khách thể: nhận dịch vụ hoặc hành động có tính ơn huệ

Về ngữ dụng học, luận văn tham khảo quan điểm của Đỗ Hữu Châu (2007) về ngữ cảnh giao tiếp, bao gồm nhân vật giao tiếp, vai trò, mối quan hệ xã hội, hoàn cảnh giao tiếp và ngữ huống giao tiếp. Ngoài ra, lý thuyết ngữ pháp hóa và mức độ hư hóa lớp nghĩa của động từ trao/nhận trong tiếng Nhật được vận dụng để phân tích sự phát triển nghĩa và sắc thái ngữ dụng của câu chuyển giao.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: 145 câu chuyển giao tiếng Việt và 163 câu tiếng Nhật thu thập từ 50 truyện cổ tích Việt Nam và 47 truyện cổ tích Nhật Bản.
• Phương pháp phân tích:
  • Phân loại và hệ thống hóa ngữ liệu theo mô hình cấu trúc nghĩa biểu hiện và vai nghĩa tham thể.
  • Mô tả chi tiết đặc điểm ngữ nghĩa và ngữ dụng dựa trên lý thuyết chức năng hệ thống và ngữ dụng học.
  • Thủ pháp luận giải bên ngoài để phân tích ngữ cảnh giao tiếp và ý nghĩa hàm ẩn.
  • Thống kê số liệu để xác định tỉ lệ xuất hiện các nhóm câu và hàm nghĩa.
  • So sánh đối chiếu đặc điểm ngữ nghĩa và ngữ dụng giữa tiếng Việt và tiếng Nhật.
• Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu trong vòng khoảng một năm, phân tích và viết luận văn trong 6 tháng tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mô hình cấu trúc nghĩa biểu hiện tương đồng: Câu chuyển giao trong tiếng Việt và tiếng Nhật đều có mô hình gồm ba tham thể: Hành thể, Lợi thể (gồm Tiếp thể và Khách thể), và Đích thể. Vai nghĩa của các tham thể trong hai ngôn ngữ tương đương nhau.

   • Trong 145 câu tiếng Việt, 66% thuộc nhóm Hành thể - Đích thể - Tiếp thể, 34% thuộc nhóm Hành thể - Đích thể - Khách thể.
   • Trong 163 câu tiếng Nhật, 24% thuộc nhóm Hành thể - Tiếp thể - Đích thể, 76% thuộc nhóm Hành thể - Khách thể - Đích thể.

2. Sự khác biệt về vị trí động từ trao/nhận và trợ từ đi kèm trong tiếng Nhật:

   • Động từ trao/nhận trong tiếng Nhật có thể đóng vai trò vị ngữ hoặc động từ bổ trợ, ảnh hưởng đến việc phân loại Lợi thể thành Tiếp thể hoặc Khách thể.
   • Trợ từ đi kèm thể hiện hướng di chuyển của vật hoặc hành động, là yếu tố then chốt quyết định vai nghĩa tham thể. Ví dụ, trợ từ に thường đi kèm với Lợi thể trong câu trao, còn trợ từ から hoặc に đi kèm với Hành thể trong câu nhận.

3. Cấu trúc câu khuyết tham thể phổ biến hơn trong tiếng Nhật:

   • Tiếng Việt có 19 câu khuyết Hành thể, 14 câu khuyết Lợi thể, 10 câu khuyết Đích thể và 2 câu khuyết 2 tham thể.
   • Tiếng Nhật có thêm nhóm câu khuyết 3 tham thể, điều này không xuất hiện trong tiếng Việt, cho thấy sự linh hoạt hơn trong cấu trúc câu chuyển giao tiếng Nhật.

4. Đặc điểm ngữ dụng và xu hướng phát triển nghĩa:

   • Câu chuyển giao trong tiếng Nhật có nhiều hàm nghĩa hơn, bao gồm đề nghị, châm biếm, răn đe, xác nhận và chấp nhận.
   • Tiếng Việt có các hàm nghĩa đề nghị, rủ rê, hi sinh, đe dọa và châm biếm.
   • Sự phát triển nghĩa từ lớp nghĩa ơn huệ gốc sang các sắc thái như lịch sự, mỉa mai, đề nghị thể hiện sự đa dạng trong ngữ dụng của câu chuyển giao.

Thảo luận kết quả

Sự tương đồng trong mô hình cấu trúc nghĩa biểu hiện phản ánh tính phổ quát của quá trình vật chất tác động thuyên chuyển hưởng lợi trong ngôn ngữ. Tuy nhiên, sự khác biệt về vị trí động từ và trợ từ trong tiếng Nhật cho thấy ảnh hưởng của hệ thống ngữ pháp đặc thù, đồng thời làm tăng độ phức tạp trong việc thụ đắc ngôn ngữ này đối với người học tiếng Nhật.

Việc xuất hiện câu khuyết tham thể nhiều hơn trong tiếng Nhật có thể liên quan đến đặc điểm ngôn ngữ và văn hóa giao tiếp, nơi mà sự ẩn ý và ngữ cảnh đóng vai trò quan trọng. Điều này cũng đặt ra thách thức cho người học trong việc hiểu và sử dụng chính xác câu chuyển giao.

Phân tích ngữ dụng cho thấy câu chuyển giao không chỉ mang ý nghĩa trực tiếp mà còn chứa đựng nhiều hàm nghĩa hàm ẩn, phụ thuộc vào ngữ cảnh và mối quan hệ xã hội giữa các nhân vật giao tiếp. So sánh với các nghiên cứu trước, kết quả này nhất quán với quan điểm về sự đa dạng sắc thái nghĩa của động từ trao/nhận trong tiếng Nhật và tiếng Việt.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỉ lệ phần trăm các nhóm câu theo mô hình cấu trúc nghĩa biểu hiện và bảng thống kê số lượng câu khuyết tham thể, giúp minh họa rõ nét xu hướng và sự khác biệt giữa hai ngôn ngữ.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giảng dạy chuyên sâu về cấu trúc câu chuyển giao: Đề nghị các chương trình đào tạo tiếng Nhật tại Việt Nam bổ sung các bài học phân tích chi tiết về cấu trúc nghĩa biểu hiện và vai nghĩa của các tham thể trong câu chuyển giao, nhằm giảm thiểu lỗi phổ biến về lựa chọn động từ trao/nhận. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: các trường đại học và trung tâm đào tạo tiếng Nhật.

2. Phát triển tài liệu tham khảo song ngữ chi tiết: Soạn thảo tài liệu đối chiếu đặc điểm ngữ nghĩa và ngữ dụng của câu chuyển giao trong tiếng Việt và tiếng Nhật, bao gồm ví dụ minh họa và bài tập thực hành. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: nhóm nghiên cứu ngôn ngữ và biên soạn giáo trình.

3. Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng giao tiếp thực tế: Tập trung vào kỹ năng Nghe, Nói, Đọc, Dịch với trọng tâm là sử dụng câu chuyển giao đúng ngữ cảnh và sắc thái nghĩa. Thời gian: liên tục; Chủ thể: giảng viên và trung tâm ngoại ngữ.

4. Nghiên cứu tiếp về ngữ dụng học và liên văn hóa: Tiếp tục nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến sắc thái lịch sự, điểm nhìn của người nói và sự cần thiết sử dụng câu chuyển giao trong giao tiếp thực tế, nhằm hỗ trợ người học tiếng Nhật hiểu sâu sắc hơn về văn hóa ngôn ngữ. Thời gian: 2 năm; Chủ thể: các viện nghiên cứu ngôn ngữ và văn hóa.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giảng viên và nhà nghiên cứu ngôn ngữ Nhật - Việt: Luận văn cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực tiễn để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về ngữ nghĩa và ngữ dụng câu chuyển giao, hỗ trợ công tác giảng dạy và nghiên cứu.

2. Người học tiếng Nhật trình độ sơ trung cấp: Tài liệu giúp người học hiểu rõ cấu trúc và cách sử dụng câu chuyển giao, giảm thiểu lỗi ngữ pháp và ngữ dụng trong giao tiếp.

3. Biên soạn giáo trình và tài liệu giảng dạy: Cung cấp nguồn ngữ liệu phong phú và phân tích chi tiết để xây dựng giáo trình phù hợp với đặc điểm ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam.

4. Chuyên gia dịch thuật và phiên dịch: Giúp nâng cao khả năng dịch chính xác các câu chuyển giao có chứa động từ trao/nhận, đặc biệt trong các văn bản văn hóa và giao tiếp hàng ngày.

Câu hỏi thường gặp

1. Câu chuyển giao có chứa động từ trao/nhận là gì?
   Là câu diễn tả hành động chuyển giao vật thể hoặc hành động có tính ơn huệ giữa các đối tượng, bao gồm các tham thể như người trao (Hành thể), người nhận (Lợi thể) và vật hoặc hành động được chuyển giao (Đích thể). Ví dụ: "Anh ấy tặng tôi một cuốn sách."

2. Tại sao câu chuyển giao trong tiếng Nhật phức tạp hơn tiếng Việt?
   Tiếng Nhật có hệ thống động từ trao/nhận đa dạng với chức năng vị ngữ và động từ bổ trợ, cùng với trợ từ đi kèm thể hiện hướng di chuyển của vật hoặc hành động, làm tăng độ phức tạp trong cấu trúc và sắc thái nghĩa.

3. Làm thế nào để phân biệt Tiếp thể và Khách thể trong câu chuyển giao?
   Tiếp thể nhận hàng hóa, vật thể hữu hình và thường đi kèm động từ trao/nhận làm vị ngữ. Khách thể nhận dịch vụ hoặc hành động ơn huệ, thường đi kèm động từ trao/nhận dưới dạng động từ bổ trợ.

4. Tại sao có câu chuyển giao bị khuyết tham thể?
   Trong văn bản, các tham thể có thể bị ẩn đi để tránh lặp từ, hoặc do đặc điểm ngôn ngữ và ngữ cảnh giao tiếp, đặc biệt phổ biến trong tiếng Nhật, thể hiện sự linh hoạt và ẩn ý trong giao tiếp.

5. Làm sao áp dụng kết quả nghiên cứu vào giảng dạy tiếng Nhật?
   Giảng viên có thể sử dụng kết quả để thiết kế bài giảng chi tiết về cấu trúc và ngữ dụng câu chuyển giao, xây dựng bài tập thực hành và tình huống giao tiếp thực tế, giúp người học sử dụng chính xác và tự nhiên hơn.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ mô hình cấu trúc nghĩa biểu hiện và vai nghĩa của các tham thể trong câu chuyển giao chứa động từ trao/nhận ở tiếng Việt và tiếng Nhật, với sự tương đồng và khác biệt rõ ràng.
• Phân tích ngữ dụng cho thấy câu chuyển giao có nhiều hàm nghĩa đa dạng, phụ thuộc vào ngữ cảnh và mối quan hệ xã hội, đặc biệt là trong tiếng Nhật.
• Sự xuất hiện câu khuyết tham thể phổ biến hơn trong tiếng Nhật phản ánh đặc điểm ngôn ngữ và văn hóa giao tiếp.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và dữ liệu thực tiễn để cải thiện công tác giảng dạy tiếng Nhật tại Việt Nam.
• Hướng nghiên cứu tiếp theo tập trung vào phân tích sâu hơn về sắc thái lịch sự, điểm nhìn người nói và yếu tố ngữ dụng liên văn hóa của câu chuyển giao.

Luận văn kêu gọi các nhà nghiên cứu, giảng viên và người học tiếng Nhật tiếp tục khai thác và ứng dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập, đồng thời mở rộng nghiên cứu về ngữ dụng học và liên văn hóa trong ngôn ngữ Nhật - Việt.