Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động cho vay là một trong những nghiệp vụ trọng yếu tạo ra lợi nhuận cho các ngân hàng thương mại (NHTM), chiếm từ 80-90% tổng tài sản có của ngân hàng. Tuy nhiên, đây cũng là hoạt động tiềm ẩn nhiều rủi ro, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh doanh và sự phát triển bền vững của ngân hàng. Tại Phòng giao dịch Nguyễn Gia Thiều, Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (VietinBank), Chi nhánh KCN Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh, hoạt động cho vay đã có tốc độ tăng trưởng nhanh trong giai đoạn 2016-2018 với số lượt khách hàng tăng từ 730 lên 1.376 lượt, tăng 88% trong vòng 3 năm. Mặc dù tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu ở mức thấp trong hai năm đầu, năm 2018 ghi nhận sự gia tăng nợ xấu lên 1,12% tổng dư nợ cho vay khách hàng doanh nghiệp, phản ánh những thách thức trong quản trị rủi ro dịch vụ cho vay.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản trị rủi ro dịch vụ cho vay tại các NHTM, đánh giá thực trạng công tác quản trị rủi ro tại Phòng giao dịch Nguyễn Gia Thiều, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro, đảm bảo an toàn tín dụng và phát triển bền vững. Nghiên cứu tập trung trong phạm vi thời gian từ 2016 đến 2018, tại địa bàn tỉnh Bắc Ninh, với dữ liệu thu thập từ báo cáo kinh doanh và khảo sát trực tiếp cán bộ, khách hàng vay vốn tại Phòng giao dịch.

Việc nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt trên thị trường tài chính, giúp VietinBank Chi nhánh KCN Quế Võ nâng cao năng lực quản trị rủi ro, giảm thiểu tổn thất do nợ xấu, đồng thời góp phần phát triển kinh tế địa phương thông qua việc cung cấp dịch vụ tín dụng an toàn, hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị rủi ro dịch vụ cho vay trong ngân hàng thương mại, bao gồm:

  • Khái niệm rủi ro và rủi ro dịch vụ cho vay: Rủi ro được hiểu là khả năng xảy ra tổn thất do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ trả nợ theo cam kết. Rủi ro dịch vụ cho vay là sự không chắc chắn có thể đo lường được liên quan đến việc khách hàng không trả nợ đúng hạn hoặc không hoàn trả được vốn và lãi vay.

  • Mô hình quản trị rủi ro dịch vụ cho vay 4 bước: Nhận diện rủi ro, đo lường và đánh giá rủi ro, kiểm soát rủi ro, và dự phòng rủi ro. Mô hình này giúp ngân hàng hệ thống hóa quy trình quản lý rủi ro một cách khoa học và hiệu quả.

  • Mô hình 6C trong đánh giá khách hàng vay: Tư cách người vay (Character), Năng lực (Capacity), Thu nhập (Cashflow), Bảo đảm tiền vay (Collateral), Các điều kiện khác (Conditions), và Kiểm soát (Control). Đây là công cụ định tính phổ biến để đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng.

  • Mô hình xếp hạng tín dụng nội bộ: Hệ thống tiêu chí tài chính và phi tài chính được điểm hóa để phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro, hỗ trợ quyết định cho vay và quản lý danh mục tín dụng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các văn bản pháp luật như Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12, Thông tư 39/2016/TT-NHNN, Thông tư 02/2013/TT-NHNN; các báo cáo kinh doanh của Phòng giao dịch Nguyễn Gia Thiều giai đoạn 2016-2018; tài liệu chuyên ngành và các nghiên cứu liên quan.

  • Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát trực tiếp 6 cán bộ ngân hàng và 100 khách hàng vay vốn (30 doanh nghiệp, 70 cá nhân) tại Phòng giao dịch Nguyễn Gia Thiều thông qua phiếu điều tra.

Phương pháp phân tích bao gồm phân tích mô tả, so sánh số liệu qua các năm, và phương pháp đồ thị để minh họa xu hướng tăng trưởng khách hàng, dư nợ tín dụng, tỷ lệ nợ xấu và dự phòng rủi ro. Cỡ mẫu được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm cán bộ và khách hàng vay vốn tại Phòng giao dịch trong giai đoạn nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng khách hàng và dư nợ tín dụng: Số lượt khách hàng vay tại PGD Nguyễn Gia Thiều tăng từ 730 lượt năm 2016 lên 1.376 lượt năm 2018, tương đương mức tăng 88%. Dư nợ tín dụng cũng tăng ổn định, phản ánh sự mở rộng hoạt động tín dụng của Phòng giao dịch.

  2. Tỷ lệ nợ xấu và nợ quá hạn: Tỷ lệ nợ quá hạn chiếm tỷ lệ rất nhỏ so với tổng dư nợ cho vay trong năm 2016 và 2017, lần lượt là 0,62% và 0,43% đối với khách hàng doanh nghiệp. Tuy nhiên, năm 2018, tỷ lệ nợ xấu tăng lên 1,12% do một số doanh nghiệp gặp khó khăn kinh doanh, cho thấy rủi ro tín dụng có xu hướng gia tăng khi quy mô cho vay mở rộng.

  3. Dự phòng rủi ro tín dụng: Việc trích lập dự phòng rủi ro tại PGD phản ánh đúng thực trạng tín dụng, với mức dự phòng chung tăng theo quy mô dư nợ, đảm bảo nguồn lực bù đắp tổn thất tiềm ẩn. Điều này cho thấy công tác dự phòng rủi ro được thực hiện nghiêm túc, góp phần nâng cao an toàn tài chính.

  4. Cơ cấu tổ chức và năng lực nhân sự: PGD chưa có bộ phận quản trị rủi ro riêng biệt, công tác quản trị rủi ro chủ yếu do lãnh đạo phòng và cán bộ tín dụng thực hiện. Điều này hạn chế khả năng chuyên môn hóa và hiệu quả kiểm soát rủi ro.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng nhanh về số lượng khách hàng và dư nợ tín dụng tại PGD Nguyễn Gia Thiều phản ánh nhu cầu tín dụng ngày càng cao tại khu vực KCN Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. Tuy nhiên, tỷ lệ nợ xấu tăng năm 2018 cho thấy những rủi ro tiềm ẩn trong việc thẩm định và giám sát khách hàng, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp có hiệu quả kinh doanh giảm sút.

So với các nghiên cứu tại Phòng giao dịch Mỹ Đình (VietinBank) và Phòng giao dịch Quế Võ (Vietcombank), PGD Nguyễn Gia Thiều còn hạn chế về bộ máy quản trị rủi ro và hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ. Các PGD khác đã áp dụng mô hình quản trị rủi ro chuyên sâu, kiểm soát chặt chẽ trong toàn bộ quy trình cho vay, từ thẩm định đến giám sát sau cho vay, giúp giảm thiểu rủi ro tín dụng hiệu quả hơn.

Việc chưa có bộ phận quản trị rủi ro riêng biệt và thiếu nhân lực chuyên môn sâu là nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả kiểm soát rủi ro tại PGD. Ngoài ra, công tác kiểm tra, giám sát vốn vay chưa được thực hiện đồng bộ trong suốt quá trình cho vay, dẫn đến việc phát hiện và xử lý rủi ro chưa kịp thời.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượt khách hàng vay, biểu đồ tỷ lệ nợ xấu theo năm, và bảng tổng hợp dự phòng rủi ro tín dụng giai đoạn 2016-2018 để minh họa rõ nét xu hướng và hiệu quả quản trị rủi ro tại PGD.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Kiểm tra chặt chẽ hồ sơ và thẩm định tín dụng
    Thực hiện quy trình kiểm tra, thẩm định hồ sơ vay vốn nghiêm ngặt, đảm bảo tính chính xác và đầy đủ thông tin khách hàng. Tăng cường kiểm soát mục đích sử dụng vốn và khả năng trả nợ. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2024. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo PGD và cán bộ tín dụng.

  2. Thành lập bộ phận quản trị rủi ro tín dụng chuyên biệt
    Xây dựng bộ phận quản trị rủi ro độc lập tại PGD để chuyên trách công tác nhận diện, đánh giá và kiểm soát rủi ro tín dụng. Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ nhằm đo lường mức độ rủi ro khách hàng chính xác hơn. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Chi nhánh và PGD.

  3. Tăng cường công tác kiểm soát và giám sát rủi ro
    Áp dụng các biện pháp kiểm soát rủi ro xuyên suốt quy trình cho vay, bao gồm kiểm tra trước, trong và sau khi giải ngân. Thiết lập hệ thống cảnh báo sớm rủi ro dựa trên dữ liệu khách hàng và thị trường. Thời gian thực hiện: liên tục từ năm 2024. Chủ thể thực hiện: Cán bộ tín dụng và bộ phận kiểm tra giám sát.

  4. Nâng cao năng lực nhân sự tín dụng
    Tăng cường đào tạo chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ tín dụng. Bố trí nhân sự phù hợp với quy mô và tính chất công việc, đảm bảo hiệu quả quản trị rủi ro. Thời gian thực hiện: kế hoạch đào tạo hàng năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc PGD phối hợp với Trung tâm đào tạo VietinBank.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và nhân viên tín dụng tại các ngân hàng thương mại
    Giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng quản trị rủi ro dịch vụ cho vay, áp dụng các mô hình và quy trình quản lý rủi ro hiệu quả trong thực tiễn.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Tài chính - Ngân hàng
    Cung cấp tài liệu tham khảo về lý thuyết và thực tiễn quản trị rủi ro tín dụng, hỗ trợ nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

  3. Ban lãnh đạo các chi nhánh, phòng giao dịch ngân hàng
    Hỗ trợ xây dựng chiến lược phát triển tín dụng bền vững, hoàn thiện bộ máy quản trị rủi ro và nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức tín dụng
    Tham khảo để đánh giá, điều chỉnh chính sách, quy định liên quan đến quản trị rủi ro tín dụng, góp phần ổn định thị trường tài chính ngân hàng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị rủi ro dịch vụ cho vay là gì?
    Quản trị rủi ro dịch vụ cho vay là quá trình nhận diện, đánh giá, kiểm soát và dự phòng các rủi ro phát sinh trong hoạt động cho vay nhằm bảo vệ an toàn vốn và tối đa hóa lợi nhuận cho ngân hàng.

  2. Tại sao tỷ lệ nợ xấu lại tăng trong năm 2018 tại PGD Nguyễn Gia Thiều?
    Do một số doanh nghiệp khách hàng gặp khó khăn kinh doanh, làm giảm khả năng trả nợ, dẫn đến tỷ lệ nợ xấu tăng từ 0,43% lên 1,12% tổng dư nợ.

  3. Mô hình 6C trong đánh giá khách hàng vay gồm những yếu tố nào?
    Bao gồm Tư cách người vay, Năng lực, Thu nhập, Bảo đảm tiền vay, Các điều kiện khác (kinh tế, xã hội), và Kiểm soát (đánh giá rủi ro pháp lý, chính sách).

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tại các phòng giao dịch nhỏ?
    Cần thành lập bộ phận quản trị rủi ro chuyên biệt, hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng, tăng cường đào tạo nhân sự và áp dụng quy trình kiểm soát rủi ro chặt chẽ xuyên suốt quy trình cho vay.

  5. Vai trò của dự phòng rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng?
    Dự phòng rủi ro giúp ngân hàng có nguồn lực tài chính bù đắp tổn thất do nợ xấu, bảo vệ vốn và duy trì hoạt động kinh doanh ổn định, đặc biệt trong điều kiện rủi ro tín dụng gia tăng.

Kết luận

  • Hoạt động cho vay tại PGD Nguyễn Gia Thiều tăng trưởng nhanh, số lượt khách hàng vay tăng 88% trong giai đoạn 2016-2018, phản ánh nhu cầu tín dụng cao tại địa phương.
  • Tỷ lệ nợ xấu tăng lên 1,12% năm 2018 cho thấy thách thức trong quản trị rủi ro tín dụng, đặc biệt với khách hàng doanh nghiệp.
  • Công tác quản trị rủi ro dịch vụ cho vay được thực hiện tương đối hiệu quả nhưng còn hạn chế do thiếu bộ phận chuyên trách và nhân lực chuyên môn sâu.
  • Đề xuất thành lập bộ phận quản trị rủi ro, hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng, tăng cường kiểm soát và nâng cao năng lực cán bộ tín dụng nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng, làm tài liệu tham khảo cho các ngân hàng thương mại và các nhà quản lý trong lĩnh vực tín dụng ngân hàng.

Ban lãnh đạo PGD cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo hoạt động tín dụng phát triển bền vững và an toàn.