Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính trong các tổ chức công, đặc biệt là công đoàn, đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn lực cho hoạt động và phát triển bền vững. Công đoàn Ngân hàng Việt Nam (CĐNHVN), với gần 30 năm hình thành và phát triển, đã trở thành tổ chức đại diện cho hơn 166.900 đoàn viên trên tổng số gần 172.200 công nhân viên chức lao động (CNVCLĐ) trong ngành ngân hàng, chiếm tỷ lệ đoàn viên đạt 96,9% năm 2022. Giai đoạn 2019-2021, công tác quản lý tài chính của CĐNHVN đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn còn tồn tại những khó khăn như thất thu, nợ đọng kinh phí công đoàn và hạn chế trong quản lý chi tiêu tại cơ sở.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý tài chính của CĐNHVN trong nhiệm kỳ VI (2019-2021), từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính trong giai đoạn 2022-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý tài chính của CĐNHVN, bao gồm lập kế hoạch tài chính, triển khai thực hiện và kiểm tra giám sát, với dữ liệu thu thập từ báo cáo tài chính, khảo sát 120 đoàn viên và 50 cán bộ công đoàn tại 6 công đoàn cơ sở đại diện cho khối doanh nghiệp và hành chính sự nghiệp.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh tác động của đại dịch Covid-19, suy thoái kinh tế và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, đòi hỏi công đoàn phải đổi mới phương thức quản lý tài chính để nâng cao hiệu quả, đảm bảo quyền lợi đoàn viên và phát triển tổ chức. Các chỉ số như tỷ lệ thu kinh phí công đoàn đạt trên 90% dự toán và tỷ lệ chi tiêu đúng mục đích trên 85% được xem là các metrics quan trọng đánh giá hiệu quả quản lý tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và mô hình quản lý tài chính trong tổ chức công, tập trung vào ba khái niệm chính:

  • Quản lý tài chính công đoàn: Toàn bộ các hoạt động thu, chi, quản lý tài chính theo quy định của Luật Công đoàn và các văn bản pháp luật liên quan, nhằm đảm bảo nguồn lực cho hoạt động công đoàn.
  • Nguyên tắc quản lý tài chính trong tổ chức công: Bao gồm nguyên tắc tập trung dân chủ, hiệu quả, thống nhất và minh bạch trong lập dự toán, thực hiện và kiểm tra tài chính.
  • Mô hình phân cấp quản lý tài chính công đoàn: Phân cấp rõ ràng giữa các cấp công đoàn từ Trung ương đến cơ sở, với tỷ lệ điều tiết nguồn thu và nhiệm vụ chi cụ thể, đảm bảo sự phối hợp và giám sát hiệu quả.

Ngoài ra, nghiên cứu tham khảo kinh nghiệm quản lý tài chính của Công đoàn ngành Công thương và Công đoàn ngành Y tế, nhấn mạnh vai trò ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao năng lực cán bộ trong quản lý tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp dữ liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính, văn bản pháp luật, các nghiên cứu trước đây và dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát, phỏng vấn trực tiếp với 120 đoàn viên, 50 cán bộ công đoàn và 20 lãnh đạo các cơ quan, đơn vị thuộc CĐNHVN.
  • Phương pháp thu thập: Sử dụng bảng hỏi chuẩn hóa, phỏng vấn sâu và thu thập số liệu tài chính từ năm 2019 đến 2021.
  • Phương pháp phân tích: Áp dụng thống kê mô tả để tổng hợp số liệu, so sánh các chỉ tiêu thu chi qua các năm, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính dựa trên mô hình phân cấp và quy trình quản lý tài chính công đoàn.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu trong năm 2022, phân tích và đề xuất giải pháp hoàn thiện cho giai đoạn 2022-2025.

Phần mềm Microsoft Excel được sử dụng để xử lý số liệu, biểu đồ và bảng biểu được xây dựng nhằm minh họa các kết quả phân tích một cách trực quan và khoa học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ thu kinh phí công đoàn đạt trên 90% dự toán trong giai đoạn 2019-2021, tuy nhiên vẫn còn tình trạng thất thu và nợ đọng kinh phí tại một số công đoàn cơ sở, ảnh hưởng đến nguồn lực hoạt động.
  2. Tỷ lệ chi tiêu đúng mục đích đạt khoảng 85-88%, với các khoản chi chủ yếu tập trung vào chăm lo đời sống đoàn viên, tổ chức phong trào và hoạt động an sinh xã hội.
  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính còn hạn chế, phần mềm quản lý tài chính chưa đồng bộ toàn hệ thống, gây khó khăn trong việc giám sát và kiểm tra tài chính.
  4. Năng lực cán bộ quản lý tài chính chưa đồng đều, đặc biệt tại các công đoàn cơ sở, nhiều cán bộ kiêm nhiệm, thiếu chuyên môn sâu về tài chính kế toán.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ cơ chế quản lý tài chính công đoàn còn nhiều bất cập, đặc biệt trong việc xử lý các trường hợp vi phạm về thu chi tài chính chưa có cơ chế xử phạt rõ ràng. So với kinh nghiệm của Công đoàn ngành Công thương và Y tế, CĐNHVN cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao trình độ cán bộ quản lý tài chính.

Biểu đồ so sánh tỷ lệ thu chi qua các năm 2019-2021 cho thấy xu hướng tăng trưởng ổn định về nguồn thu, nhưng tỷ lệ thất thu vẫn chiếm khoảng 5-7% tổng dự toán thu. Bảng phân tích chi tiết các khoản chi cho thấy chi cho hoạt động phong trào và chăm lo đoàn viên chiếm tỷ trọng lớn nhất, phản ánh đúng chức năng nhiệm vụ của công đoàn.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của quản lý tài chính trong việc đảm bảo hoạt động hiệu quả của công đoàn, đồng thời chỉ ra nhu cầu cấp thiết về đổi mới phương thức quản lý, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quản lý thu tài chính công đoàn: Áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ, xây dựng cơ chế xử phạt rõ ràng đối với các trường hợp trốn đóng, nợ đọng kinh phí công đoàn. Mục tiêu nâng tỷ lệ thu đạt trên 95% dự toán trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Tài chính Công đoàn các cấp phối hợp với các cơ quan chức năng.

  2. Hoàn thiện công tác quản lý chi tiêu tài chính: Xây dựng và cập nhật quy chế chi tiêu nội bộ phù hợp với đặc thù ngành ngân hàng, đảm bảo chi đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Thời gian thực hiện: trong năm 2023-2024, do Ban Tài chính và Ban Kiểm tra Công đoàn NHVN chủ trì.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính: Phát triển và triển khai phần mềm quản lý tài chính đồng bộ toàn hệ thống, hỗ trợ công tác lập dự toán, theo dõi thu chi và báo cáo tài chính minh bạch, kịp thời. Mục tiêu hoàn thành trong năm 2024. Chủ thể thực hiện: Ban Tài chính phối hợp với phòng CNTT Công đoàn NHVN.

  4. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ tài chính kế toán cho cán bộ công đoàn, đặc biệt tại các công đoàn cơ sở. Mục tiêu nâng trình độ chuyên môn cho 80% cán bộ trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Tổ chức Công đoàn NHVN phối hợp với các đơn vị đào tạo.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và công khai tài chính công đoàn: Thực hiện kiểm tra định kỳ và đột xuất, công khai báo cáo tài chính để nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Thời gian thực hiện liên tục từ năm 2023. Chủ thể thực hiện: Ủy ban Kiểm tra Công đoàn NHVN và các cấp công đoàn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ công đoàn các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, từ đó cải thiện hoạt động công đoàn và chăm lo quyền lợi đoàn viên.

  2. Chuyên viên tài chính kế toán trong tổ chức công đoàn: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quy trình lập dự toán, quản lý thu chi và kiểm tra giám sát tài chính công đoàn.

  3. Nhà quản lý và hoạch định chính sách trong ngành ngân hàng: Hiểu rõ vai trò và thách thức trong quản lý tài chính công đoàn, từ đó phối hợp hiệu quả trong công tác quản lý nguồn lực.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo quý giá về mô hình quản lý tài chính công đoàn trong bối cảnh tự chủ tài chính và ứng dụng công nghệ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính công đoàn có điểm gì khác biệt so với quản lý tài chính doanh nghiệp?
    Quản lý tài chính công đoàn tập trung vào việc đảm bảo nguồn lực phục vụ cho hoạt động chăm lo đời sống đoàn viên và thực hiện chức năng xã hội, không nhằm mục tiêu lợi nhuận như doanh nghiệp. Ví dụ, các khoản chi chủ yếu dành cho phong trào, an sinh xã hội và đào tạo.

  2. Tại sao công tác thu kinh phí công đoàn còn gặp khó khăn?
    Nguyên nhân chính là do một số đơn vị chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ nộp kinh phí, thiếu cơ chế xử phạt hiệu quả và nhận thức chưa cao về vai trò tài chính công đoàn. Trong thực tế, việc này dẫn đến thất thu khoảng 5-7% dự toán thu.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin giúp cải thiện quản lý tài chính công đoàn như thế nào?
    Công nghệ giúp tự động hóa quy trình lập dự toán, theo dõi thu chi, báo cáo tài chính và giám sát, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Ví dụ, phần mềm quản lý tài chính giúp cán bộ kế toán tiết kiệm thời gian và nâng cao độ chính xác.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính công đoàn?
    Thông qua các khóa đào tạo chuyên môn, bồi dưỡng kỹ năng quản lý tài chính, cập nhật kiến thức pháp luật và ứng dụng công nghệ mới. Việc này giúp cán bộ chủ động xử lý các tình huống và nâng cao hiệu quả công tác.

  5. Các giải pháp đề xuất có thể áp dụng trong thời gian bao lâu để thấy hiệu quả?
    Theo kế hoạch, các giải pháp như tăng cường thu, hoàn thiện chi tiêu và ứng dụng công nghệ sẽ được triển khai trong 2-3 năm tới, với mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý tài chính rõ rệt từ năm 2024 trở đi.

Kết luận

  • Quản lý tài chính công đoàn là yếu tố then chốt đảm bảo hoạt động và phát triển bền vững của Công đoàn Ngân hàng Việt Nam.
  • Giai đoạn 2019-2021, công tác quản lý tài chính đã đạt nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về thu chi và năng lực cán bộ.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường thu, hoàn thiện chi tiêu, ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường kiểm tra giám sát.
  • Các giải pháp được kỳ vọng triển khai hiệu quả trong giai đoạn 2022-2025, góp phần nâng cao chất lượng quản lý tài chính công đoàn.
  • Kêu gọi các cấp công đoàn, cán bộ quản lý và các bên liên quan phối hợp thực hiện để phát huy vai trò tài chính công đoàn trong chăm lo quyền lợi đoàn viên và phát triển tổ chức.