Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông theo chương trình GDPT 2018, việc quản lý sự thay đổi tại các trường tiểu học và trung học cơ sở trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Thành phố Cao Bằng, với dân số khoảng 73.549 người và mật độ dân cư 687 người/km², là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa và giáo dục của tỉnh Cao Bằng, nơi có sự đa dạng dân tộc và điều kiện kinh tế xã hội đặc thù. Trường Tiểu học và Trung học cơ sở Chu Trinh, nằm trong địa bàn này, đang trải qua nhiều thay đổi quan trọng để thích ứng với yêu cầu của chương trình GDPT 2018.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc áp dụng mô hình thay đổi 3 giai đoạn của Kurt Lewin nhằm quản lý sự thay đổi tại trường TH&THCS Chu Trinh trong quá trình thực hiện chương trình GDPT 2018. Nghiên cứu khảo sát thực trạng quản lý sự thay đổi, nhận diện các điều kiện và rào cản, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả đổi mới giáo dục. Phạm vi nghiên cứu được giới hạn tại trường TH&THCS Chu Trinh, với dữ liệu thu thập từ 23 cán bộ, giáo viên và nhân viên trong khoảng thời gian từ tháng 6 đến tháng 12 năm 2022.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý sự thay đổi trong trường học, góp phần nâng cao năng lực quản lý của Ban Giám hiệu, đồng thời hỗ trợ quá trình triển khai chương trình GDPT 2018 một cách hiệu quả, bền vững. Các chỉ số như mức độ nhận thức về sự thay đổi, sự đồng thuận của đội ngũ giáo viên và nhân viên, cũng như sự cải thiện trong chất lượng giáo dục được xem là các metrics quan trọng để đánh giá thành công của quá trình quản lý sự thay đổi.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình thay đổi 3 giai đoạn của Kurt Lewin, bao gồm: (1) Giai đoạn phá vỡ sự đông cứng của hiện trạng (rã đông), (2) Giai đoạn chuyển đổi sang trạng thái mới, và (3) Giai đoạn tái đông cứng nhằm ổn định sự thay đổi. Mô hình này nhấn mạnh vai trò của con người và động lực trong quá trình thay đổi, đồng thời đề cao việc chuẩn bị tâm thế và điều kiện cần thiết để thực hiện sự thay đổi thành công.

Bên cạnh đó, nghiên cứu vận dụng các khái niệm quản lý sự thay đổi như được trình bày bởi Rober Heller, bao gồm: hiểu biết về sự thay đổi, hoạch định, thực hiện và củng cố sự thay đổi. Các khái niệm quản lý trường học và sự thay đổi trong tổ chức cũng được tích hợp để làm rõ bối cảnh và đặc thù của trường TH&THCS trong quá trình đổi mới giáo dục.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý sự thay đổi, mô hình thay đổi của Kurt Lewin, quản lý trường học, sự thay đổi trong giáo dục phổ thông, và các điều kiện để vận dụng mô hình thay đổi trong thực tiễn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Về lý luận, các tài liệu, văn bản pháp luật, nghiên cứu trước đây về quản lý sự thay đổi và mô hình của Kurt Lewin được phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa nhằm xây dựng cơ sở lý thuyết vững chắc.

Về thực tiễn, phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi được áp dụng với 23 cán bộ, giáo viên và nhân viên của trường TH&THCS Chu Trinh để thu thập dữ liệu về thực trạng quản lý sự thay đổi. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm được sử dụng để phân tích các văn bản quản lý, kế hoạch và sản phẩm hoạt động của nhà trường liên quan đến sự thay đổi. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giúp đánh giá ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của thực trạng quản lý sự thay đổi.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các công thức toán học cơ bản như tính giá trị trung bình và phần trăm nhằm đánh giá mức độ đồng thuận, nhận thức và hiệu quả của các biện pháp quản lý sự thay đổi. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 6 đến tháng 12 năm 2022, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phản ánh chính xác thực trạng tại trường.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về sự thay đổi: Khoảng 85% cán bộ, giáo viên và nhân viên tại trường TH&THCS Chu Trinh nhận thức rõ về nhu cầu và tầm quan trọng của sự thay đổi trong bối cảnh triển khai chương trình GDPT 2018. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 65% trong số họ cảm thấy sẵn sàng và có đủ năng lực để tham gia vào quá trình thay đổi.

  2. Thực trạng quản lý sự thay đổi: Kết quả khảo sát cho thấy, 70% người tham gia đánh giá công tác quản lý sự thay đổi của Ban Giám hiệu ở mức trung bình đến khá, trong khi 30% còn lại cho rằng công tác này chưa thực sự chủ động và sáng tạo. Các hoạt động như xây dựng kế hoạch, truyền thông và giám sát sự thay đổi chưa được thực hiện đồng bộ và hiệu quả.

  3. Điều kiện hỗ trợ sự thay đổi: Về nguồn lực, trường gặp khó khăn trong việc đảm bảo đủ giáo viên dạy các môn học mới tích hợp theo chương trình GDPT 2018, với tỷ lệ thiếu giáo viên lên đến khoảng 20%. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học cũng chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu thực hành, trải nghiệm của học sinh. Mức đầu tư tài chính cho các hoạt động đổi mới giáo dục tăng khoảng 15% so với giai đoạn trước.

  4. Rào cản và kháng cự: Có khoảng 40% cán bộ, giáo viên và nhân viên thể hiện sự lo ngại hoặc kháng cự đối với sự thay đổi, chủ yếu do thiếu thông tin, kỹ năng và sự hỗ trợ cần thiết. Rào cản về tư duy bảo thủ và sợ ảnh hưởng đến lợi ích cá nhân cũng được ghi nhận là nguyên nhân chính.

Thảo luận kết quả

Các phát hiện trên cho thấy, mặc dù trường TH&THCS Chu Trinh đã có những bước tiến trong việc nhận diện và quản lý sự thay đổi theo mô hình của Kurt Lewin, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Việc nhận thức cao về sự thay đổi là nền tảng quan trọng, tuy nhiên sự sẵn sàng và năng lực tham gia của đội ngũ giáo viên và nhân viên chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả tương tự được ghi nhận tại một số địa phương khác, nơi mà nguồn lực hạn chế và kháng cự tâm lý là những thách thức phổ biến. Việc thiếu giáo viên dạy môn tích hợp và cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu thực hành là những yếu tố khách quan làm giảm hiệu quả đổi mới.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức, sẵn sàng và kháng cự của cán bộ, giáo viên; bảng tổng hợp số liệu về nguồn lực và đầu tư tài chính; biểu đồ đường thể hiện tiến độ thực hiện các giai đoạn thay đổi theo mô hình Lewin. Những kết quả này nhấn mạnh vai trò then chốt của Ban Giám hiệu trong việc xây dựng kế hoạch khả thi, truyền thông hiệu quả và tạo điều kiện thuận lợi để giảm thiểu kháng cự, củng cố sự thay đổi bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ giáo viên và nhân viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp dạy học tích hợp, kỹ năng quản lý sự thay đổi theo mô hình Kurt Lewin, nhằm nâng cao năng lực thực hiện chương trình GDPT 2018. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, do Ban Giám hiệu phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên ngành tổ chức.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch truyền thông nội bộ hiệu quả: Ban Giám hiệu cần xây dựng chiến lược truyền thông rõ ràng, minh bạch về mục tiêu, lộ trình và lợi ích của sự thay đổi, nhằm tạo sự đồng thuận và cam kết từ toàn thể cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh. Kế hoạch này nên được thực hiện liên tục trong suốt quá trình thay đổi.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Đề xuất tăng ngân sách đầu tư khoảng 20% cho các phòng học đa năng, thiết bị thực hành và tài liệu hỗ trợ đổi mới giáo dục, ưu tiên trong vòng 1 năm tới. Ban Giám hiệu phối hợp với các cấp quản lý và cộng đồng địa phương để huy động nguồn lực.

  4. Xây dựng cơ chế hỗ trợ và khuyến khích sự tham gia tích cực: Thiết lập hệ thống khen thưởng, phản hồi và hỗ trợ tâm lý nhằm giảm thiểu kháng cự, khuyến khích sự sáng tạo và chủ động của cán bộ, giáo viên trong quá trình thay đổi. Cơ chế này cần được hoàn thiện và áp dụng ngay trong năm học hiện tại.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu các trường tiểu học và trung học cơ sở: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng chiến lược quản lý sự thay đổi hiệu quả, đặc biệt trong bối cảnh triển khai chương trình GDPT 2018.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, tỉnh: Tài liệu giúp hiểu rõ các mô hình quản lý sự thay đổi, từ đó hỗ trợ các trường trong việc hoạch định chính sách và giám sát thực hiện đổi mới giáo dục.

  3. Giáo viên và nhân viên trường học: Giúp nâng cao nhận thức về sự thay đổi, vai trò của bản thân trong quá trình đổi mới, đồng thời cung cấp các kỹ năng cần thiết để thích ứng và tham gia tích cực.

  4. Nghiên cứu sinh, học viên cao học ngành Quản lý giáo dục: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng mô hình thay đổi của Kurt Lewin trong quản lý giáo dục, góp phần phát triển nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực này.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mô hình thay đổi của Kurt Lewin gồm những giai đoạn nào?
    Mô hình gồm ba giai đoạn: phá vỡ sự đông cứng của hiện trạng (rã đông), chuyển đổi sang trạng thái mới, và tái đông cứng để ổn định sự thay đổi. Mỗi giai đoạn có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự thay đổi diễn ra hiệu quả và bền vững.

  2. Tại sao quản lý sự thay đổi lại quan trọng trong trường học?
    Quản lý sự thay đổi giúp trường học thích ứng với các yêu cầu mới, nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển bền vững. Nó giúp giảm thiểu kháng cự, tăng sự đồng thuận và đảm bảo các hoạt động đổi mới được thực hiện có hệ thống.

  3. Những rào cản phổ biến khi thực hiện sự thay đổi trong trường học là gì?
    Rào cản thường gặp gồm: thiếu thông tin và kỹ năng, tư duy bảo thủ, sợ thất bại, lo ngại ảnh hưởng đến lợi ích cá nhân, và hạn chế về nguồn lực vật chất, tài chính.

  4. Làm thế nào để Ban Giám hiệu tạo động lực cho sự thay đổi?
    Ban Giám hiệu cần truyền thông rõ ràng về mục tiêu và lợi ích của sự thay đổi, xây dựng kế hoạch khả thi, tạo môi trường hỗ trợ, đồng thời thiết lập cơ chế khen thưởng và phản hồi tích cực để khuyến khích sự tham gia.

  5. Các biện pháp nào giúp củng cố sự thay đổi sau khi thực hiện?
    Củng cố sự thay đổi bao gồm: biến thành quả thành văn hóa nhà trường, phát triển thói quen làm việc mới, đảm bảo sự hỗ trợ từ cấp quản lý, xây dựng hệ thống khen thưởng và phản hồi, đào tạo liên tục và điều chỉnh cơ cấu tổ chức khi cần thiết.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã áp dụng thành công mô hình thay đổi 3 giai đoạn của Kurt Lewin để phân tích và quản lý sự thay đổi tại trường TH&THCS Chu Trinh trong bối cảnh thực hiện chương trình GDPT 2018.
  • Kết quả khảo sát cho thấy sự nhận thức cao về sự thay đổi nhưng còn tồn tại hạn chế về năng lực và sự đồng thuận trong đội ngũ cán bộ, giáo viên và nhân viên.
  • Nguồn lực về nhân sự, cơ sở vật chất và tài chính là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý sự thay đổi.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực, truyền thông, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng cơ chế hỗ trợ nhằm thúc đẩy sự thay đổi bền vững.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp đề xuất, theo dõi, đánh giá và điều chỉnh kế hoạch quản lý sự thay đổi trong vòng 1-2 năm tới để đảm bảo thành công của chương trình GDPT 2018 tại trường.

Quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng và phát triển các kết quả nghiên cứu này nhằm nâng cao hiệu quả quản lý sự thay đổi trong các cơ sở giáo dục phổ thông.