Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh giáo dục tiểu học tại Việt Nam, sự thay đổi và quản lý sự thay đổi trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và thích ứng với môi trường xã hội biến động. Trường Tiểu học Thanh Thủy, huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương, với quy mô 14 lớp và 437 học sinh, đã trải qua nhiều biến động do tác động của các yếu tố kinh tế - xã hội, chính sách giáo dục mới và đại dịch Covid-19. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý sự thay đổi tại trường theo mô hình thay đổi 3 giai đoạn của Kurt Lewin, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp để nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 12/2021 đến tháng 6/2022, tập trung tại trường Tiểu học Thanh Thủy, với sự tham gia của 23 cán bộ, giáo viên và nhân viên nhà trường. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý sự thay đổi trong trường tiểu học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển bền vững nhà trường trong môi trường giáo dục hiện đại.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên mô hình thay đổi 3 giai đoạn của Kurt Lewin, gồm: (1) Phá vỡ sự đông cứng của hiện trạng (rã đông), (2) Thực hiện sự thay đổi (chuyển đổi), và (3) Tái đông cứng (đóng băng). Mô hình nhấn mạnh vai trò của con người trong tổ chức và sự cần thiết của việc chuẩn bị tâm thế, tạo động lực và củng cố sự thay đổi để đạt hiệu quả bền vững. Bên cạnh đó, các khái niệm chính bao gồm: quản lý sự thay đổi, quản lý trường học, sự thay đổi trong trường tiểu học, và các yếu tố ảnh hưởng đến sự thay đổi như nguồn lực, văn hóa nhà trường, và môi trường xã hội. Lý thuyết quản lý sự thay đổi cũng được bổ sung bởi các quan điểm về vai trò của lãnh đạo trong việc tạo ảnh hưởng, quản lý thông tin và vượt qua các rào cản trong quá trình thay đổi.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm: tài liệu, văn bản pháp luật liên quan đến quản lý giáo dục và quản lý sự thay đổi; dữ liệu khảo sát thực trạng tại Trường Tiểu học Thanh Thủy với 23 cán bộ, giáo viên, nhân viên tham gia trả lời phiếu hỏi; phỏng vấn sâu và quan sát thực tế các hoạt động quản lý và giảng dạy. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp định lượng với công thức tính giá trị phần trăm và trung bình để đánh giá mức độ hoàn thành các chỉ tiêu giáo dục và quản lý sự thay đổi. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 12/2021 đến tháng 6/2022, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phân tích sâu sắc thực trạng quản lý sự thay đổi tại trường.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nhận thức về sự thay đổi và nhu cầu thay đổi: 100% cán bộ, giáo viên và nhân viên trường Tiểu học Thanh Thủy nhận thức được tầm quan trọng của việc thay đổi để nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, có khoảng 30% trong số họ còn băn khoăn và lo ngại về tác động của sự thay đổi đến công việc và vai trò của mình.
Thực trạng quản lý sự thay đổi theo mô hình Lewin: Giai đoạn rã đông được thực hiện tương đối tốt với việc xây dựng kế hoạch và tuyên truyền về sự cần thiết của thay đổi. Tuy nhiên, trong giai đoạn chuyển đổi, chỉ có khoảng 65% giáo viên tham gia tích cực vào các hoạt động đổi mới phương pháp dạy học và áp dụng công nghệ thông tin. Giai đoạn tái đông cứng còn hạn chế khi chưa có hệ thống khen thưởng và củng cố sự thay đổi một cách hiệu quả, dẫn đến nguy cơ quay lại trạng thái cũ.
Nguồn lực hỗ trợ sự thay đổi: Trường có cơ sở vật chất tương đối đầy đủ với 99,8% phòng học kiên cố, tuy nhiên nguồn lực tài chính và nhân lực còn hạn chế. Đội ngũ giáo viên gồm 23 người, trong đó 11 giáo viên giỏi cấp trường và 2 giáo viên giỏi cấp huyện, nhưng năng lực quản lý sự thay đổi của cán bộ quản lý còn yếu, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.
Rào cản trong quản lý sự thay đổi: Các rào cản chính gồm: văn hóa nhà trường chưa hoàn toàn thích ứng với đổi mới, sự thiếu đồng thuận và lo ngại của một số cá nhân, hạn chế về kỹ năng quản lý và truyền thông nội bộ. Khoảng 20% cán bộ, giáo viên thể hiện tư duy bảo thủ và e ngại thay đổi.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy việc áp dụng mô hình thay đổi của Kurt Lewin tại Trường Tiểu học Thanh Thủy có nhiều thuận lợi nhưng cũng gặp không ít thách thức. Giai đoạn rã đông được thực hiện tốt nhờ sự lãnh đạo quyết liệt và truyền thông hiệu quả, phù hợp với quan điểm của Lewin về việc tạo động lực thay đổi. Tuy nhiên, giai đoạn chuyển đổi chưa đạt hiệu quả cao do thiếu sự tham gia đồng đều của đội ngũ giáo viên và hạn chế về nguồn lực, điều này tương đồng với các nghiên cứu trong nước về quản lý sự thay đổi trong trường học. Giai đoạn tái đông cứng chưa được chú trọng đúng mức, dẫn đến nguy cơ mất ổn định sau thay đổi, điều này cũng được các chuyên gia nhấn mạnh là điểm yếu phổ biến trong quản lý sự thay đổi tại các tổ chức giáo dục. Việc thiếu hệ thống khen thưởng và củng cố sự thay đổi làm giảm động lực duy trì các hành vi mới. Các rào cản về văn hóa và tư duy cá nhân cần được giải quyết thông qua đào tạo, truyền thông và xây dựng môi trường làm việc tích cực. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ tham gia các giai đoạn thay đổi và bảng tổng hợp các rào cản chính, giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng và các điểm cần cải thiện.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường truyền thông và nâng cao nhận thức: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức về quản lý sự thay đổi cho toàn thể cán bộ, giáo viên và nhân viên trong vòng 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện.
Xây dựng hệ thống khen thưởng và củng cố sự thay đổi: Thiết lập cơ chế khen thưởng kịp thời, minh bạch cho các cá nhân và tập thể thực hiện tốt các hoạt động đổi mới trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và Công đoàn trường.
Phát triển năng lực quản lý sự thay đổi cho cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng quản lý sự thay đổi cho đội ngũ cán bộ quản lý trong 12 tháng tới, nhằm nâng cao năng lực hoạch định, giám sát và điều phối quá trình thay đổi. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trung tâm đào tạo.
Tăng cường huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực: Chủ động tìm kiếm các nguồn tài trợ, hỗ trợ từ địa phương và các tổ chức bên ngoài để bổ sung cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ đổi mới giáo dục trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, Hội cha mẹ học sinh và chính quyền địa phương.
Xây dựng văn hóa nhà trường tích cực: Thúc đẩy các hoạt động xây dựng văn hóa đổi mới, khuyến khích sự tham gia và chia sẻ của giáo viên, học sinh và phụ huynh nhằm tạo môi trường thuận lợi cho sự thay đổi bền vững. Thời gian thực hiện liên tục, đánh giá định kỳ hàng năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn và các đoàn thể trong trường.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý sự thay đổi trong trường tiểu học, giúp nâng cao năng lực hoạch định và triển khai các chương trình đổi mới.
Giáo viên và nhân viên trường học: Hiểu rõ vai trò và tác động của sự thay đổi trong môi trường giáo dục, từ đó chủ động tham gia và thích ứng với các chính sách, phương pháp mới.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp mô hình nghiên cứu cụ thể về vận dụng mô hình thay đổi của Kurt Lewin trong quản lý trường học, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài liên quan.
Cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách và kế hoạch phát triển giáo dục phù hợp với thực trạng và nhu cầu đổi mới tại các trường tiểu học trên địa bàn.
Câu hỏi thường gặp
Mô hình thay đổi của Kurt Lewin gồm những giai đoạn nào?
Mô hình gồm ba giai đoạn: (1) Phá vỡ sự đông cứng của hiện trạng (rã đông), (2) Thực hiện sự thay đổi (chuyển đổi), và (3) Tái đông cứng (đóng băng). Mỗi giai đoạn có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự thay đổi diễn ra hiệu quả và bền vững.Tại sao quản lý sự thay đổi lại quan trọng trong trường tiểu học?
Quản lý sự thay đổi giúp trường thích ứng với các yêu cầu mới về chương trình, phương pháp dạy học và môi trường xã hội, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển bền vững.Những rào cản phổ biến khi thực hiện sự thay đổi trong trường học là gì?
Bao gồm tư duy bảo thủ, thiếu đồng thuận, hạn chế về kỹ năng quản lý, nguồn lực hạn chế và văn hóa nhà trường chưa thích ứng với đổi mới.Làm thế nào để vượt qua các rào cản trong quản lý sự thay đổi?
Thông qua truyền thông hiệu quả, đào tạo nâng cao năng lực, xây dựng văn hóa tích cực và thiết lập hệ thống khen thưởng, đồng thời tạo môi trường hỗ trợ sự tham gia của tất cả các bên liên quan.Làm sao để duy trì sự thay đổi sau khi đã thực hiện?
Cần có giai đoạn tái đông cứng với các hoạt động củng cố, đào tạo liên tục, giám sát và đánh giá kết quả, đồng thời xây dựng văn hóa nhà trường mới để duy trì các hành vi và thái độ tích cực.
Kết luận
- Sự thay đổi trong trường tiểu học là tất yếu và cần được quản lý một cách chủ động, khoa học để nâng cao chất lượng giáo dục.
- Mô hình thay đổi 3 giai đoạn của Kurt Lewin phù hợp để áp dụng trong quản lý sự thay đổi tại Trường Tiểu học Thanh Thủy, với ưu điểm nhấn mạnh vai trò con người và động lực thay đổi.
- Thực trạng quản lý sự thay đổi tại trường còn tồn tại hạn chế về nguồn lực, năng lực quản lý và văn hóa nhà trường, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.
- Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, phát triển năng lực quản lý, củng cố sự thay đổi và huy động nguồn lực hỗ trợ.
- Tiếp tục nghiên cứu và áp dụng mô hình quản lý sự thay đổi trong các trường tiểu học khác để mở rộng hiệu quả và đóng góp vào phát triển giáo dục địa phương.
Hành động tiếp theo: Ban giám hiệu và các bên liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo sự thay đổi được duy trì và phát huy hiệu quả lâu dài.