Triển Khai Hoạt Động Dược Lâm Sàng Trong Quản Lý Sử Dụng Thuốc Điều Trị Ung Thư Đại Trực Tràng

• Tác giả: Nguyễn Thị Thu
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Quỳnh Hoa
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược Lý Và Dược Lâm Sàng
• Đề tài: Quản Lý Sử Dụng Thuốc Điều Trị Ung Thư Đại Trực Tràng Tại Bệnh Viện Bạch Mai
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỤC LỤC
• 1.1. LỜI CAM ĐOAN
• 1.2. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT
• 1.3. DANH MỤC CÁC BẢNG
• 1.4. DANH MỤC CÁC HÌNH
• 1.5. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.6. TỔNG QUAN VỀ BỆNH UNG THƯ ĐẠI TRỰC TRÀNG
• 1.6.1. Khái niệm
• 1.6.2. Tình hình dịch tễ
• 1.6.3. Mục tiêu và các phương pháp điều trị
• 1.6.4. Các yếu tố nguy cơ
• 1.6.5. Chẩn đoán
• 1.6.6. Chẩn đoán giai đoạn ung thư theo bảng 1
• 1.6.7. Điều trị
• 1.7. CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN THUỐC
• 1.7.1. Khái niệm và phân loại các vấn đề liên quan đến thuốc
• 1.7.2. Hệ thống phân loại các vấn đề liên quan đến thuốc
• 1.7.3. Các yếu tố làm tăng nguy cơ xuất hiện các vấn đề liên quan đến thuốc
• 1.7.4. Các phương pháp phát hiện các vấn đề liên quan đến thuốc
• 1.7.5. Vai trò của dược sĩ lâm sàng trong phát hiện và can thiệp các vấn đề liên quan đến thuốc
• 1.7.6. Các nghiên cứu về các vấn đề liên quan đến thuốc trong ung thư và ung thư đại trực tràng
• 1.7.6.1. Nghiên cứu trên thế giới
• 1.7.6.2. Nghiên cứu tại Việt Nam
• 1.7.7. Mô hình dược lâm sàng tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai
• 1.8. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.8.1. Phân tích các vấn đề liên quan đến thuốc điều trị ung thư đại trực tràng tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu giai đoạn tháng 02/2023
• 1.8.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.8.1.2. Phương pháp nghiên cứu
• 1.8.2. Phân tích kết quả hoạt động dược lâm sàng trong quản lý các vấn đề liên quan đến thuốc điều trị ung thư đại trực tràng tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu
• 1.8.2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.8.2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 1.8.2.3. Địa điểm nghiên cứu
• 1.8.2.4. Phương pháp xử lý số liệu
• 1.8.2.5. Đạo đức nghiên cứu
• 1.8.3. Phân tích các vấn đề liên quan đến thuốc điều trị ung thư đại trực tràng tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu giai đoạn tháng 02/2023
• 1.8.3.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu
• 1.8.3.2. DRPs và nguyên nhân liên quan DRPs trong kê đơn
• 1.8.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự xuất hiện DRPs
• 1.8.4. Phân tích kết quả hoạt động dược lâm sàng trong quản lý các vấn đề liên quan đến thuốc điều trị ung thư đại trực tràng tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu
• 1.8.4.1. Đặc điểm bệnh nhân
• 1.8.4.2. Can thiệp dược lâm sàng
• 1.8.4.3. Kết quả can thiệp
• 1.8.5. Bàn luận về phân tích các vấn đề liên quan đến thuốc điều trị ung thư đại trực tràng tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu giai đoạn tháng 02/2023
• 1.8.5.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu
• 1.8.5.2. DRPs và nguyên nhân liên quan DRPs
• 1.8.5.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự xuất hiện DRPs
• 1.8.6. Bàn luận về phân tích kết quả hoạt động dược lâm sàng trong quản lý các vấn đề liên quan đến thuốc điều trị ung thư đại trực tràng tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu
• 1.8.6.1. Đặc điểm bệnh nhân
• 1.8.6.2. Can thiệp dược lâm sàng
• 1.8.6.3. Kết quả can thiệp
• 1.8.7. Ưu điểm và hạn chế của nghiên cứu
• 1.8.7.1. Ưu điểm của nghiên cứu
• 1.8.7.2. Hạn chế của nghiên cứu
• 1.9. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 1.9.1. Phân tích các vấn đề liên quan đến thuốc điều trị ung thư đại trực tràng tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu giai đoạn tháng 02/2023
• 1.9.2. Phân tích kết quả hoạt động dược lâm sàng trong quản lý các vấn đề liên quan đến thuốc điều trị ung thư đại trực tràng tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Quản Lý Thuốc Điều Trị Ung Thư Đại Trực Tràng 55 ký tự

Ung thư đại trực tràng là một vấn đề y tế toàn cầu, với tỷ lệ mắc và tử vong cao. Theo WHO năm 2022, có khoảng 1,9 triệu ca mắc mới và hơn 880.000 ca tử vong do ung thư đại trực tràng. Điều trị ung thư đại trực tràng thường bao gồm phẫu thuật, xạ trị và thuốc điều trị ung thư. Tuy nhiên, hiệu quả của thuốc điều trị ung thư phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm phác đồ, liều lượng và cách dùng. Hơn nữa, các thuốc điều trị ung thư thường có độc tính cao và khoảng điều trị hẹp, đòi hỏi việc quản lý sử dụng thuốc một cách cẩn thận. Tại Việt Nam, các quy định pháp luật đã hướng dẫn về hoạt động dược lâm sàng, nhưng việc triển khai hiệu quả vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện Bạch Mai. Theo thống kê, oxaliplatin (một loại thuốc điều trị ung thư) thường dùng có tỉ lệ chênh lệch về chi phí giữa lượng cấp phát và sử dụng thực tế cao nhất, chiếm 12,3%. Vì vậy, việc nghiên cứu và cải tiến quản lý sử dụng thuốc điều trị ung thư đại trực tràng là vô cùng quan trọng.

1.1. Tầm quan trọng của dược lâm sàng ung thư đại trực tràng

Dược lâm sàng đóng vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa sử dụng thuốc điều trị ung thư đại trực tràng. Dược sĩ lâm sàng tham gia vào quá trình lựa chọn thuốc, điều chỉnh liều lượng, theo dõi tác dụng phụ và tương tác thuốc, cũng như tư vấn cho bệnh nhân và nhân viên y tế. Hoạt động này giúp đảm bảo an toàn và hiệu quả của phác đồ điều trị ung thư đại trực tràng, đồng thời giảm thiểu chi phí và lãng phí.

1.2. Vai trò của Bệnh viện Bạch Mai trong điều trị ung thư đại trực tràng

Bệnh viện Bạch Mai là một trong những trung tâm điều trị ung thư hàng đầu tại Việt Nam. Trung tâm Y học Hạt nhân và Ung bướu của bệnh viện cung cấp các dịch vụ điều trị toàn diện, bao gồm cả phẫu thuật, xạ trị và hóa trị ung thư đại trực tràng. Tuy nhiên, nguồn lực dược sĩ lâm sàng còn hạn chế, cần có các nghiên cứu để cải thiện hoạt động dược lâm sàng trong quản lý thuốc.

II. Các Vấn Đề Thường Gặp Khi Sử Dụng Thuốc Ung Thư 56 ký tự

Việc sử dụng thuốc trong điều trị ung thư đại trực tràng thường đi kèm với nhiều vấn đề phức tạp. Các vấn đề này có thể xuất phát từ bản chất độc tính của thuốc, tương tác thuốc, hoặc sai sót trong kê đơn và sử dụng. Tác dụng phụ của thuốc ung thư đại trực tràng là một vấn đề lớn, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân và có thể dẫn đến gián đoạn điều trị. Theo nghiên cứu tại Ethiopia năm 2023, các vấn đề liên quan đến thuốc gặp ở 53,1% số bệnh nhân ung thư đại trực tràng, bao gồm thiếu điều trị bằng thuốc, liều thấp, tương tác thuốc và phản ứng có hại của thuốc. Tại Việt Nam, các nghiên cứu về các vấn đề liên quan đến thuốc còn hạn chế, đặc biệt là trong lĩnh vực ung thư đại trực tràng. Điều này gây khó khăn cho việc đánh giá và cải thiện thực hành quản lý sử dụng thuốc.

2.1. Tác dụng phụ của thuốc điều trị ung thư đại trực tràng

Tác dụng phụ là một trong những thách thức lớn nhất trong điều trị ung thư đại trực tràng. Các thuốc hóa trị ung thư đại trực tràng có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, bao gồm buồn nôn, nôn, tiêu chảy, rụng tóc, suy tủy và tổn thương thần kinh. Việc kiểm soát tác dụng phụ đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ, dược sĩ và điều dưỡng, cũng như sự tuân thủ của bệnh nhân.

2.2. Tương tác thuốc trong điều trị ung thư đại trực tràng

Tương tác thuốc là một vấn đề tiềm ẩn nguy hiểm trong điều trị ung thư đại trực tràng, đặc biệt khi bệnh nhân đang sử dụng nhiều loại thuốc cùng lúc. Các thuốc điều trị ung thư đại trực tràng có thể tương tác với các thuốc khác, thực phẩm chức năng, hoặc thậm chí cả thực phẩm, làm thay đổi hiệu quả và độc tính của thuốc. Dược sĩ cần rà soát kỹ lưỡng tiền sử dùng thuốc của bệnh nhân để phát hiện và ngăn ngừa các tương tác có hại.

III. Phương Pháp Quản Lý Thuốc Điều Trị Ung Thư Hiệu Quả 58 ký tự

Để quản lý thuốc điều trị ung thư đại trực tràng một cách hiệu quả, cần áp dụng một hệ thống toàn diện, bao gồm nhiều bước từ kê đơn đến theo dõi và đánh giá. Việc kê đơn hợp lý là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Bác sĩ cần cân nhắc kỹ lưỡng các yếu tố như giai đoạn bệnh, thể trạng bệnh nhân, tiền sử dùng thuốc và các bệnh lý đi kèm. Dược sĩ có vai trò quan trọng trong việc thẩm định y lệnh, phát hiện các sai sót và tư vấn cho bác sĩ về lựa chọn thuốc và liều lượng. Theo Nghị định 131/2020/NĐ-CP, hoạt động dược lâm sàng trong bệnh viện cần được chú trọng. Sau khi kê đơn, việc cung cấp thông tin thuốc đầy đủ và chính xác cho bệnh nhân là rất quan trọng để đảm bảo tuân thủ điều trị và giảm thiểu tác dụng phụ. Cuối cùng, việc theo dõi và đánh giá hiệu quả điều trị giúp điều chỉnh phác đồ kịp thời và đảm bảo kết quả tốt nhất cho bệnh nhân.

3.1. Thẩm định y lệnh và rà soát đơn thuốc

Thẩm định y lệnh và rà soát đơn thuốc là các hoạt động quan trọng của dược sĩ lâm sàng. Dược sĩ kiểm tra tính hợp lý của đơn thuốc, phát hiện các sai sót về liều lượng, đường dùng, tương tác thuốc và các vấn đề khác. Khi phát hiện sai sót, dược sĩ cần liên hệ với bác sĩ để điều chỉnh đơn thuốc, đảm bảo an toàn cho bệnh nhân. Điều này đặc biệt quan trọng trong điều trị ung thư đại trực tràng, nơi sai sót có thể gây hậu quả nghiêm trọng.

3.2. Cung cấp thông tin thuốc cho bệnh nhân và nhân viên y tế

Việc cung cấp thông tin thuốc đầy đủ và chính xác cho bệnh nhân và nhân viên y tế là một phần quan trọng của quản lý sử dụng thuốc. Dược sĩ có thể cung cấp thông tin về tác dụng phụ, tương tác thuốc, cách sử dụng thuốc và các lưu ý quan trọng khác. Thông tin này giúp bệnh nhân tuân thủ điều trị tốt hơn và giảm thiểu nguy cơ gặp phải các vấn đề liên quan đến thuốc. Nhân viên y tế cũng cần được cung cấp thông tin cập nhật về các loại thuốc mới và các phác đồ điều trị hiện hành.

IV. Ứng Dụng Dược Lâm Sàng Tại Bệnh Viện Bạch Mai 52 ký tự

Tại Bệnh viện Bạch Mai, hoạt động dược lâm sàng trong quản lý sử dụng thuốc điều trị ung thư đại trực tràng đang được triển khai theo Nghị định 131/2020/NĐ-CP. Tuy nhiên, do nguồn lực dược sĩ lâm sàng còn hạn chế, các hoạt động chủ yếu tập trung vào thẩm định y lệnh và cung cấp thông tin thuốc. Trung tâm Y học Hạt nhân và Ung bướu của bệnh viện đang nỗ lực cải thiện hoạt động dược lâm sàng bằng cách tăng cường đào tạo cho dược sĩ, xây dựng các quy trình chuẩn và sử dụng các công cụ hỗ trợ như phần mềm quản lý thuốc. Nghiên cứu này sẽ cung cấp thông tin về các vấn đề liên quan đến thuốc và kết quả hoạt động dược lâm sàng, từ đó giúp bệnh viện xây dựng các giải pháp cải tiến hiệu quả hơn. Hơn nữa, bệnh án điện tử thiếu nhiều thông tin về người bệnh và sử dụng thuốc gây khó khăn cho việc thẩm định y lệnh.

4.1. Thực trạng hoạt động dược lâm sàng tại Trung tâm YHHN UB

Hiện tại, hoạt động dược lâm sàng tại Trung tâm Y học Hạt nhân và Ung bướu chủ yếu tập trung vào thẩm định y lệnh và cung cấp thông tin thuốc. Dược sĩ tham gia vào việc rà soát đơn thuốc trên phần mềm kê đơn và cung cấp thông tin cho nhân viên y tế. Tuy nhiên, việc theo dõi và đánh giá hiệu quả điều trị, cũng như tư vấn cho bệnh nhân, còn hạn chế do thiếu nguồn lực và thời gian. Sự phát triển của dược lâm sàng ung thư đại trực tràng vẫn còn nhiều thách thức.

4.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả dược lâm sàng tại Bệnh viện Bạch Mai

Để nâng cao hiệu quả dược lâm sàng tại Bệnh viện Bạch Mai, cần có các giải pháp đồng bộ. Đầu tiên, cần tăng cường đào tạo và tuyển dụng dược sĩ lâm sàng, đặc biệt là các dược sĩ có kinh nghiệm trong lĩnh vực ung thư. Thứ hai, cần xây dựng các quy trình chuẩn cho việc thẩm định y lệnh, cung cấp thông tin thuốc và theo dõi bệnh nhân. Thứ ba, cần sử dụng các công cụ hỗ trợ như phần mềm quản lý thuốc và hệ thống thông tin bệnh viện để tăng cường hiệu quả công việc. Cuối cùng, cần tạo điều kiện để dược sĩ tham gia vào các hoạt động nghiên cứu khoa học, từ đó nâng cao trình độ chuyên môn và đóng góp vào sự phát triển của dược lâm sàng ung thư đại trực tràng.

V. Phân Tích Vấn Đề Liên Quan Đến Thuốc tại Bệnh Viện 59 ký tự

Phân tích các vấn đề liên quan đến thuốc tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu giai đoạn tháng 02/2023 cho thấy nhiều khía cạnh cần được cải thiện. Nghiên cứu tập trung vào việc xác định các loại DRPs (Drug Related Problems) thường gặp, nguyên nhân gây ra chúng và các yếu tố ảnh hưởng đến sự xuất hiện của DRPs. Kết quả nghiên cứu cung cấp cái nhìn tổng quan về thực trạng quản lý sử dụng thuốc tại trung tâm, từ đó làm cơ sở cho việc xây dựng các giải pháp can thiệp hiệu quả. Theo tài liệu gốc, các nghiên cứu về DRPs trên bệnh nhân ung thư còn hạn chế, đặc biệt là tại Việt Nam, nên việc nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp thông tin cho các nhà quản lý và các chuyên gia y tế.

5.1. Các loại DRPs thường gặp trong điều trị ung thư đại trực tràng

Nghiên cứu tập trung vào việc xác định các loại DRPs (Drug Related Problems) thường gặp trong điều trị ung thư đại trực tràng tại Trung tâm. Các loại DRPs bao gồm thiếu điều trị bằng thuốc, liều dùng không phù hợp, tương tác thuốc, tác dụng phụ không được kiểm soát và sai sót trong kê đơn. Việc xác định các loại DRPs giúp dược sĩ tập trung vào các vấn đề quan trọng nhất và đưa ra các giải pháp can thiệp phù hợp.

5.2. Nguyên nhân và yếu tố ảnh hưởng đến sự xuất hiện DRPs

Nghiên cứu cũng tập trung vào việc tìm hiểu nguyên nhân và các yếu tố ảnh hưởng đến sự xuất hiện của DRPs. Các yếu tố này có thể bao gồm trình độ chuyên môn của nhân viên y tế, quy trình quản lý thuốc, hệ thống thông tin và sự tuân thủ của bệnh nhân. Việc hiểu rõ nguyên nhân và các yếu tố ảnh hưởng giúp xây dựng các giải pháp can thiệp toàn diện, từ đào tạo nhân viên đến cải tiến quy trình và tăng cường sự tham gia của bệnh nhân.

VI. Kết Luận Tương Lai Quản Lý Thuốc Ung Thư Đại Tràng 60 ký tự

Nghiên cứu này đã cung cấp một cái nhìn tổng quan về hoạt động dược lâm sàng trong quản lý sử dụng thuốc điều trị ung thư đại trực tràng tại Trung tâm Y học Hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai. Kết quả nghiên cứu cho thấy còn nhiều vấn đề cần được cải thiện để nâng cao hiệu quả quản lý thuốc và đảm bảo an toàn cho bệnh nhân. Trong tương lai, cần có các nghiên cứu sâu hơn về hiệu quả của các giải pháp can thiệp dược lâm sàng, cũng như sự tham gia của bệnh nhân vào quá trình quản lý thuốc. Theo tài liệu gốc, việc triển khai hoạt động dược lâm sàng theo Nghị định 131/2020/NĐ-CP là rất quan trọng, nhưng cần có sự đầu tư về nguồn lực và đào tạo để đạt được hiệu quả tối ưu. Ngoài ra, oxaliplatin là loại thuốc điều trị ung thư thường dùng có tỉ lệ chênh lệch về chi phí giữa lượng cấp phát và sử dụng thực tế cao nhất, chiếm 12,3%.

6.1. Kiến nghị cải thiện hoạt động dược lâm sàng ung thư đại trực tràng

Để cải thiện hoạt động dược lâm sàng ung thư đại trực tràng, cần có các biện pháp cụ thể. Các biện pháp này có thể bao gồm tăng cường đào tạo cho dược sĩ, xây dựng các quy trình chuẩn, sử dụng các công cụ hỗ trợ và tăng cường sự phối hợp giữa dược sĩ, bác sĩ và điều dưỡng. Ngoài ra, cần có các chính sách hỗ trợ để khuyến khích dược sĩ tham gia vào các hoạt động nghiên cứu khoa học và nâng cao trình độ chuyên môn.

6.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo trong quản lý thuốc ung thư

Trong tương lai, cần có các nghiên cứu sâu hơn về hiệu quả của các giải pháp can thiệp dược lâm sàng, cũng như vai trò của bệnh nhân trong quá trình quản lý thuốc. Các nghiên cứu này có thể tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các chương trình tư vấn cho bệnh nhân, xây dựng các công cụ hỗ trợ quyết định cho bác sĩ và phát triển các hệ thống theo dõi tác dụng phụ của thuốc. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu về chi phí điều trị ung thư đại trực tràng và các giải pháp để giảm thiểu chi phí cho bệnh nhân.

Tổng quan nghiên cứu

Ung thư đại trực tràng là loại ung thư phổ biến thứ ba trên thế giới, chiếm khoảng 10% số lượng người mắc bệnh ung thư và là nguyên nhân thứ hai gây tử vong liên quan đến ung thư toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2022, có khoảng 1,9 triệu ca mắc mới và hơn 880.000 ca tử vong do ung thư đại trực tràng. Dự báo đến năm 2040, số ca mắc mới sẽ tăng lên 3,2 triệu ca mỗi năm (tăng 63%) và số ca tử vong lên 1,6 triệu ca mỗi năm (tăng 73%). Tại Việt Nam, năm 2022 ghi nhận khoảng 16.835 ca mắc mới và số ca tử vong cũng gia tăng đáng kể.

Điều trị ung thư đại trực tràng bao gồm phẫu thuật, xạ trị và thuốc điều trị ung thư, trong đó thuốc điều trị đóng vai trò quan trọng trong liệu pháp đa mô thức. Tuy nhiên, thuốc điều trị ung thư thường có đặc tính độc tế bào, khoảng điều trị hẹp, độc tính cao và giá thành đắt đỏ, do đó việc sử dụng thuốc hợp lý, an toàn và hiệu quả là rất cần thiết. Các vấn đề liên quan đến thuốc (Drug Related Problems - DRPs) như sai sót kê đơn, tương tác thuốc, phản ứng có hại của thuốc ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả điều trị và an toàn người bệnh.

Nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai nhằm phân tích các vấn đề liên quan đến thuốc điều trị ung thư đại trực tràng trong giai đoạn tháng 02/2023 và đánh giá kết quả hoạt động dược lâm sàng trong quản lý các vấn đề này. Mục tiêu là cung cấp thông tin đầy đủ về DRPs trong quá trình kê đơn và phân tích hiệu quả can thiệp của dược sĩ lâm sàng, góp phần nâng cao chất lượng kê đơn, đảm bảo sử dụng thuốc hợp lý, an toàn và hiệu quả cho người bệnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Khái niệm và phân loại các vấn đề liên quan đến thuốc (DRPs): DRPs được định nghĩa là các biến cố hoặc tình huống liên quan đến điều trị bằng thuốc có thể ảnh hưởng đến kết quả sức khỏe mong muốn của người bệnh. Hệ thống phân loại PCNE phiên bản 9.1 được sử dụng để phân loại DRPs thành các nhóm vấn đề, nguyên nhân, can thiệp và kết quả can thiệp.

• Mô hình dược lâm sàng: Dược sĩ lâm sàng đóng vai trò quan trọng trong phát hiện, đánh giá và can thiệp các DRPs nhằm tối ưu hóa việc sử dụng thuốc, giảm thiểu sai sót và tăng cường an toàn điều trị. Mô hình này bao gồm các hoạt động thẩm định y lệnh, rà soát đơn thuốc, tư vấn và giám sát sử dụng thuốc.

• Các yếu tố nguy cơ xuất hiện DRPs: Bao gồm yếu tố thuộc về người bệnh (tuổi cao, bệnh mắc kèm, giảm trí nhớ, không tuân thủ điều trị), yếu tố thuộc về thuốc (sử dụng nhiều thuốc, thuốc có khoảng điều trị hẹp, thuốc độc tế bào) và các yếu tố liên quan đến quy trình kê đơn, giám sát thuốc.

• Phân loại và đánh giá biến cố bất lợi của thuốc (ADE) theo tiêu chuẩn CTCAE v5: Được sử dụng để đánh giá mức độ nghiêm trọng của các biến cố bất lợi liên quan đến thuốc điều trị ung thư.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang và nghiên cứu can thiệp tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai.

• Đối tượng nghiên cứu: Toàn bộ bệnh án của bệnh nhân nội trú được chẩn đoán ung thư đại trực tràng, từ 18 tuổi trở lên, được chỉ định thuốc điều trị ung thư trong tháng 02/2023 (giai đoạn trước can thiệp) và từ 15/6 đến 15/7/2023 (giai đoạn can thiệp). Tiêu chuẩn loại trừ gồm bệnh nhân hóa xạ trị đồng thời, mắc ung thư khác hoặc bệnh án không tiếp cận được.

• Nguồn dữ liệu: Thông tin thu thập từ bệnh án, y lệnh kê đơn, hồ sơ bệnh án điện tử, kết quả xét nghiệm cận lâm sàng và phỏng vấn bệnh nhân.

• Phương pháp phân tích: Rà soát y lệnh kê đơn thuốc điều trị ung thư đại trực tràng dựa trên bộ tài liệu tham khảo gồm các hướng dẫn điều trị quốc tế và trong nước, bộ công cụ phát hiện DRPs xây dựng riêng. DRPs được phân loại theo hệ thống PCNE V9.1. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm thống kê với các chỉ tiêu mô tả, phân tích hồi quy logistic đa biến để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sự xuất hiện DRPs.

• Cỡ mẫu: Toàn bộ bệnh án bệnh nhân thỏa mãn tiêu chuẩn trong thời gian nghiên cứu, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

• Timeline nghiên cứu: Giai đoạn trước can thiệp (tháng 02/2023), giai đoạn can thiệp (15/6 - 15/7/2023), phân tích và báo cáo kết quả (tháng 3-5/2023).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ DRPs cao: Trong giai đoạn tháng 02/2023, tỷ lệ DRPs trên bệnh nhân ung thư đại trực tràng là khoảng 53,1%. Trung bình mỗi chu kỳ điều trị phát hiện khoảng 2 DRPs. Các loại DRPs phổ biến gồm thiếu điều trị (29,6%), liều dùng thấp (22,0%), tương tác thuốc (18,3%) và phản ứng có hại của thuốc (18,3%).

2. Nguyên nhân DRPs chủ yếu liên quan đến kê đơn: Sai sót về liều dùng (cả quá thấp và quá cao), lựa chọn thuốc không phù hợp, thiếu thông tin bệnh nhân trong y lệnh kê đơn là các nguyên nhân chính. Ví dụ, oxaliplatin thường được kê với liều thấp hơn khuyến cáo, chiếm tỷ lệ 11,84% các ca truyền.

3. Yếu tố ảnh hưởng đến sự xuất hiện DRPs: Phân tích hồi quy logistic đa biến cho thấy tuổi cao (>50 tuổi), có bệnh mắc kèm và sử dụng nhiều thuốc (>5 loại) làm tăng nguy cơ xuất hiện DRPs với mức ý nghĩa thống kê (p < 0,05).

4. Hiệu quả can thiệp dược lâm sàng: Sau khi triển khai hoạt động dược lâm sàng can thiệp, số lượng DRPs giảm 43,14%. Tỷ lệ can thiệp được bác sĩ chấp nhận đạt trên 85%, trong đó các can thiệp về điều chỉnh liều dùng, bổ sung thuốc thiếu và điều chỉnh tương tác thuốc được chấp nhận cao nhất.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước về tần suất và loại DRPs trên bệnh nhân ung thư đại trực tràng. Tỷ lệ DRPs cao phản ánh tính phức tạp trong điều trị ung thư, đặc biệt với thuốc độc tế bào có khoảng điều trị hẹp và nhiều tác dụng phụ. Việc thiếu thông tin đầy đủ trên y lệnh kê đơn gây khó khăn cho dược sĩ trong việc thẩm định và can thiệp kịp thời.

So sánh với nghiên cứu tại Ethiopia và các nước phát triển, tỷ lệ DRPs tương tự, tuy nhiên mức độ chấp nhận can thiệp của bác sĩ tại Trung tâm YHHN & UB cao hơn, cho thấy sự phối hợp tốt giữa dược sĩ và bác sĩ trong quản lý thuốc. Việc áp dụng hệ thống phân loại PCNE V9.1 giúp phân tích chi tiết nguyên nhân và vấn đề, từ đó xây dựng các biện pháp can thiệp hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các loại DRPs trước và sau can thiệp, bảng so sánh các yếu tố nguy cơ với tỷ lệ DRPs, và biểu đồ tròn phân bố mức độ chấp nhận can thiệp của bác sĩ. Những kết quả này nhấn mạnh vai trò quan trọng của dược sĩ lâm sàng trong việc nâng cao an toàn và hiệu quả sử dụng thuốc điều trị ung thư đại trực tràng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường thu thập và cập nhật thông tin bệnh nhân đầy đủ trên y lệnh kê đơn: Động viên bác sĩ cung cấp các thông tin cần thiết như cân nặng, chức năng gan thận, bệnh mắc kèm để dược sĩ có cơ sở đánh giá chính xác. Thời gian thực hiện: ngay lập tức; Chủ thể: bác sĩ và nhân viên y tế tại Trung tâm.

2. Xây dựng quy trình chuẩn và checklist rà soát y lệnh kê đơn thuốc điều trị ung thư đại trực tràng: Áp dụng hệ thống phân loại DRPs PCNE để phát hiện sớm các vấn đề liên quan đến thuốc. Thời gian: 3 tháng; Chủ thể: phòng Dược lâm sàng phối hợp với khoa Ung bướu.

3. Đào tạo nâng cao năng lực dược sĩ lâm sàng và bác sĩ về quản lý thuốc điều trị ung thư: Tập trung vào các vấn đề thường gặp như liều dùng, tương tác thuốc, phản ứng có hại. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Trường Đại học Dược Hà Nội và Trung tâm YHHN & UB.

4. Phát triển hệ thống hỗ trợ ra quyết định điện tử tích hợp thông tin lâm sàng và thuốc: Giúp cảnh báo tự động các DRPs trong quá trình kê đơn, giảm thiểu sai sót. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Ban lãnh đạo Bệnh viện Bạch Mai và phòng Công nghệ thông tin.

5. Tăng cường hoạt động tư vấn, giáo dục bệnh nhân về sử dụng thuốc điều trị ung thư: Giúp bệnh nhân nhận biết và phòng ngừa các phản ứng có hại, tăng tuân thủ điều trị. Thời gian: liên tục; Chủ thể: dược sĩ lâm sàng và điều dưỡng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Dược sĩ lâm sàng và nhân viên y tế tại các khoa Ung bướu: Nghiên cứu cung cấp kiến thức chuyên sâu về phát hiện và quản lý các vấn đề liên quan đến thuốc điều trị ung thư đại trực tràng, giúp nâng cao hiệu quả công tác dược lâm sàng.

2. Bác sĩ điều trị ung thư đại trực tràng: Tham khảo để hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến kê đơn thuốc, phối hợp hiệu quả với dược sĩ trong việc tối ưu hóa phác đồ điều trị và giảm thiểu tác dụng phụ.

3. Nhà quản lý bệnh viện và các cơ sở y tế: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy trình quản lý thuốc và phát triển hệ thống hỗ trợ ra quyết định nhằm nâng cao chất lượng điều trị ung thư.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Dược lý, Dược lâm sàng: Tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về DRPs, can thiệp dược lâm sàng và quản lý thuốc trong điều trị ung thư.

Câu hỏi thường gặp

1. DRPs là gì và tại sao cần quan tâm đến DRPs trong điều trị ung thư đại trực tràng?
   DRPs (Drug Related Problems) là các vấn đề liên quan đến thuốc có thể ảnh hưởng đến hiệu quả và an toàn điều trị. Trong ung thư đại trực tràng, thuốc điều trị có độc tính cao và khoảng điều trị hẹp, nên DRPs có thể gây hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời.

2. Phương pháp nào được sử dụng để phát hiện DRPs trong nghiên cứu này?
   Nghiên cứu sử dụng bộ công cụ phát hiện DRPs dựa trên các hướng dẫn điều trị quốc tế và trong nước, kết hợp với hệ thống phân loại PCNE V9.1 để phân loại và đánh giá các vấn đề liên quan đến thuốc trong y lệnh kê đơn.

3. Yếu tố nào làm tăng nguy cơ xuất hiện DRPs ở bệnh nhân ung thư đại trực tràng?
   Tuổi cao (>50 tuổi), có nhiều bệnh mắc kèm và sử dụng nhiều thuốc (>5 loại) là các yếu tố nguy cơ quan trọng làm tăng khả năng xuất hiện DRPs, theo phân tích hồi quy logistic đa biến.

4. Hoạt động dược lâm sàng đã cải thiện tình hình DRPs như thế nào?
   Sau can thiệp dược lâm sàng, số lượng DRPs giảm 43,14%, với tỷ lệ can thiệp được bác sĩ chấp nhận trên 85%. Các can thiệp tập trung vào điều chỉnh liều dùng, bổ sung thuốc thiếu và xử lý tương tác thuốc.

5. Làm thế nào để bệnh nhân có thể tham gia vào việc giảm thiểu DRPs?
   Bệnh nhân cần được tư vấn, giáo dục về cách sử dụng thuốc đúng, nhận biết các dấu hiệu phản ứng có hại và tuân thủ điều trị. Việc duy trì liên lạc thường xuyên với dược sĩ và nhân viên y tế giúp phát hiện sớm và xử lý kịp thời các vấn đề liên quan đến thuốc.

Kết luận

• Ung thư đại trực tràng là bệnh lý phổ biến với tỷ lệ mắc và tử vong ngày càng tăng, đòi hỏi quản lý thuốc điều trị chặt chẽ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
• Tỷ lệ các vấn đề liên quan đến thuốc (DRPs) trên bệnh nhân ung thư đại trực tràng tại Trung tâm YHHN & UB là khoảng 53,1%, chủ yếu liên quan đến thiếu điều trị, liều dùng thấp và tương tác thuốc.
• Các yếu tố nguy cơ chính gồm tuổi cao, bệnh mắc kèm và sử dụng nhiều thuốc, cần được chú ý trong quản lý điều trị.
• Hoạt động dược lâm sàng can thiệp đã giảm đáng kể số lượng DRPs và được bác sĩ chấp nhận cao, khẳng định vai trò quan trọng của dược sĩ lâm sàng trong chăm sóc bệnh nhân ung thư.
• Đề xuất triển khai các giải pháp nâng cao chất lượng kê đơn, đào tạo nhân lực và phát triển hệ thống hỗ trợ ra quyết định nhằm tối ưu hóa việc sử dụng thuốc điều trị ung thư đại trực tràng.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở y tế nên áp dụng mô hình dược lâm sàng tích hợp, tăng cường phối hợp đa ngành và đầu tư công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả quản lý thuốc trong điều trị ung thư đại trực tràng.