Tổng quan nghiên cứu

Theo báo cáo của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc năm 2017, trên thế giới có khoảng 2,7 tỷ người sống dưới mức 2 USD/ngày, trong đó 1,2 tỷ người sống dưới mức 1 USD/ngày, cho thấy tình trạng đói nghèo vẫn là vấn đề nghiêm trọng toàn cầu. Tại Việt Nam, xây dựng nông thôn mới (NTM) trong lĩnh vực giảm nghèo được xác định là nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý nhà nước về xây dựng NTM trong lĩnh vực giảm nghèo tại huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam, giai đoạn 2016-2020. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng, đánh giá hiệu quả công tác quản lý nhà nước, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong lĩnh vực này.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan chức năng hoàn thiện chính sách, pháp luật về xây dựng NTM và giảm nghèo, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao đời sống người dân. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào huyện Hiệp Đức, một địa phương có điều kiện tự nhiên đa dạng, khí hậu nhiệt đới gió mùa, với nhiều tiềm năng phát triển nông nghiệp và lâm nghiệp. Qua đó, luận văn cung cấp cái nhìn toàn diện về công tác quản lý nhà nước trong xây dựng NTM gắn với giảm nghèo, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện thực tiễn địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết quản lý nhà nước và phát triển nông thôn mới, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm tổ chức, điều hành các quá trình xã hội và hành vi con người theo pháp luật để đạt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Quản lý nhà nước về xây dựng NTM trong lĩnh vực giảm nghèo là sự tác động có tổ chức bằng quyền lực nhà nước nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao đời sống người dân và giảm nghèo bền vững.

  • Lý thuyết xây dựng nông thôn mới: Xây dựng NTM là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước nhằm phát triển kinh tế xã hội nông thôn toàn diện, hiện đại, với 19 tiêu chí quốc gia về quy hoạch, hạ tầng, sản xuất, văn hóa, môi trường và hệ thống chính trị. Mục tiêu là tạo ra nông thôn khang trang, giàu bản sắc văn hóa, an ninh trật tự ổn định và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân.

  • Khái niệm giảm nghèo bền vững: Giảm nghèo không chỉ là giảm tỷ lệ hộ nghèo mà còn là duy trì và phát triển các nguồn lực để người dân thoát nghèo lâu dài, không tái nghèo. Điều này đòi hỏi phát triển kinh tế, đào tạo nghề, giải quyết việc làm và nâng cao năng lực sản xuất.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà nước, xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo, giảm nghèo bền vững, nông thôn, và các tiêu chí xây dựng NTM.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp:

  • Phương pháp phân tích, tổng hợp: Thu thập, hệ thống hóa các tài liệu, văn bản pháp luật, báo cáo thực tiễn về xây dựng NTM và giảm nghèo tại huyện Hiệp Đức.

  • Phương pháp hệ thống: Xem xét toàn diện các yếu tố liên quan đến quản lý nhà nước, kinh tế xã hội, hạ tầng, chính sách và nguồn lực.

  • Phương pháp lịch sử và so sánh: Đánh giá quá trình phát triển, so sánh với các địa phương khác và kinh nghiệm quốc tế.

  • Phương pháp thu thập và xử lý số liệu: Sử dụng số liệu thống kê từ các cơ quan chức năng như Phòng Nông nghiệp, Chi cục Thống kê huyện Hiệp Đức, với cỡ mẫu khảo sát khoảng vài trăm hộ dân và cán bộ quản lý địa phương.

  • Phương pháp quy nạp: Rút ra các kết luận tổng quát từ thực tiễn và số liệu thu thập được.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến 2020, tập trung phân tích giai đoạn triển khai chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM tại huyện Hiệp Đức.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng kết cấu hạ tầng và thu nhập người dân: Đến năm 2019, huyện Hiệp Đức đã huy động tổng nguồn vốn khoảng 130 tỷ đồng cho xây dựng NTM, với bình quân tiêu chí đạt 14 tiêu chí/xã (không tính thị trấn Tân Bình). Xã Hiệp Hòa và Bình Sơn được công nhận đạt chuẩn NTM. Thu nhập bình quân đầu người tăng lên, tỷ lệ hộ nghèo giảm đáng kể, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân.

  2. Hiệu quả công tác quản lý nhà nước: UBND huyện đã ban hành hơn 20 quyết định liên quan đến tổ chức bộ máy, quy chế hoạt động Ban chỉ đạo và Tổ điều phối xây dựng NTM, tạo cơ sở pháp lý và tổ chức thực hiện đồng bộ. Tuy nhiên, công tác phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức chính trị xã hội còn chưa thống nhất, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.

  3. Khó khăn trong huy động nguồn lực và quy hoạch sản xuất: Việc huy động vốn ngoài ngân sách còn hạn chế, nguồn lực chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước và đóng góp của nhân dân. Quy hoạch phát triển sản xuất chưa gắn kết chặt chẽ với quy hoạch vùng, dẫn đến sản xuất mang tính tự phát, mất cân bằng sinh thái và chưa bền vững.

  4. Nhận thức và tham gia của người dân: Mặc dù có sự chuyển biến tích cực trong nhận thức về xây dựng NTM, nhưng việc huy động sự tham gia chủ động của người dân trong xây dựng và giám sát còn hạn chế, ảnh hưởng đến tính bền vững của các tiêu chí đạt được.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý nhà nước về xây dựng NTM trong lĩnh vực giảm nghèo tại huyện Hiệp Đức đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đặc biệt trong phát triển hạ tầng và giảm tỷ lệ hộ nghèo. Tuy nhiên, những hạn chế về phối hợp tổ chức, huy động nguồn lực và quy hoạch sản xuất phản ánh những thách thức chung của các địa phương trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn.

So sánh với kinh nghiệm quốc tế như Hàn Quốc, Trung Quốc và Nhật Bản, việc phát huy vai trò chủ thể của người dân và sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền là yếu tố then chốt để xây dựng NTM thành công. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM theo năm và tỷ lệ hộ nghèo giảm dần sẽ minh họa rõ nét tiến trình phát triển và hiệu quả quản lý.

Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực quản lý và huy động nguồn lực xã hội, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn bền vững, giảm nghèo hiệu quả tại các địa phương tương tự.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phối hợp liên ngành và nâng cao năng lực cán bộ: Đề nghị UBND huyện và các cơ quan liên quan tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý xây dựng NTM, đồng thời thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, tổ chức chính trị xã hội để nâng cao hiệu quả chỉ đạo, điều hành trong vòng 12 tháng tới.

  2. Đẩy mạnh huy động và đa dạng hóa nguồn lực tài chính: Khuyến khích thu hút đầu tư từ doanh nghiệp, tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư thông qua các chính sách ưu đãi, hỗ trợ kỹ thuật và truyền thông, nhằm tăng tỷ trọng vốn ngoài ngân sách lên ít nhất 30% tổng nguồn vốn xây dựng NTM trong 3 năm tới.

  3. Hoàn thiện quy hoạch phát triển sản xuất gắn với bảo vệ môi trường: Xây dựng quy hoạch chi tiết vùng sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp theo hướng bền vững, ứng dụng khoa học công nghệ và phát triển các mô hình kinh tế hợp tác xã, trang trại hiệu quả, đảm bảo cân bằng sinh thái trong vòng 2 năm tới.

  4. Nâng cao vai trò và sự tham gia của người dân: Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động và tổ chức các diễn đàn dân chủ cơ sở để người dân chủ động tham gia xây dựng, giám sát và bảo vệ các tiêu chí NTM, đồng thời phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể trong việc huy động nguồn lực và giám sát thực hiện, thực hiện ngay trong năm 2024.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp cán bộ nâng cao năng lực quản lý, xây dựng chính sách phù hợp với điều kiện địa phương, đặc biệt trong lĩnh vực xây dựng NTM và giảm nghèo.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên cao học ngành Luật, Quản lý công, Phát triển nông thôn: Tài liệu tham khảo hữu ích về khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng quản lý nhà nước trong lĩnh vực phát triển nông thôn.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư: Giúp hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cách thức tham gia vào quá trình xây dựng NTM, từ đó nâng cao hiệu quả phối hợp và huy động nguồn lực xã hội.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và nhà đầu tư: Cung cấp thông tin về thực trạng, khó khăn và tiềm năng phát triển nông thôn mới, giúp xây dựng các chương trình, dự án đầu tư hiệu quả, phù hợp với nhu cầu thực tế của địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới là gì?
    Quản lý nhà nước về xây dựng NTM là hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm hoạch định, tổ chức thực hiện và giám sát các chính sách, chương trình phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, nâng cao đời sống người dân và giảm nghèo bền vững. Ví dụ, UBND huyện Hiệp Đức đã thành lập Ban chỉ đạo và Tổ điều phối để quản lý chương trình này.

  2. Tiêu chí nào để một xã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới?
    Một xã đạt chuẩn NTM khi hoàn thành đủ 19 tiêu chí quốc gia về quy hoạch, hạ tầng, sản xuất, văn hóa, môi trường và hệ thống chính trị. Tại Hiệp Đức, bình quân các xã đạt 14 tiêu chí, trong đó xã Hiệp Hòa và Bình Sơn đã được công nhận đạt chuẩn.

  3. Những khó khăn chính trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Hiệp Đức là gì?
    Khó khăn gồm công tác phối hợp giữa các cơ quan chưa đồng bộ, huy động nguồn lực ngoài ngân sách hạn chế, quy hoạch sản xuất chưa gắn kết vùng, và sự tham gia của người dân chưa thực sự chủ động. Điều này ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng xây dựng NTM.

  4. Làm thế nào để giảm nghèo bền vững trong xây dựng nông thôn mới?
    Giảm nghèo bền vững đòi hỏi phát triển kinh tế, đào tạo nghề, tạo việc làm ổn định, nâng cao năng lực sản xuất và duy trì các nguồn lực lâu dài. Ví dụ, huyện Hiệp Đức đã đào tạo nghề cho 221 người và giới thiệu việc làm cho gần 1.000 lao động.

  5. Vai trò của người dân trong xây dựng nông thôn mới như thế nào?
    Người dân là chủ thể chính trong xây dựng NTM, tham gia vào quy hoạch, đóng góp nguồn lực, tổ chức sản xuất và giám sát thực hiện. Việc nâng cao nhận thức và phát huy vai trò này giúp đảm bảo tính bền vững và hiệu quả của chương trình.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới trong lĩnh vực giảm nghèo tại huyện Hiệp Đức đã đạt nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong phát triển hạ tầng và giảm tỷ lệ hộ nghèo.
  • Công tác tổ chức bộ máy và ban hành văn bản pháp lý được thực hiện đồng bộ, tạo nền tảng cho triển khai chương trình hiệu quả.
  • Huy động nguồn lực và quy hoạch sản xuất còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng xây dựng NTM.
  • Vai trò của người dân trong xây dựng NTM cần được nâng cao để đảm bảo tính bền vững và hiệu quả lâu dài.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao năng lực quản lý, đa dạng hóa nguồn lực, hoàn thiện quy hoạch và phát huy vai trò người dân trong giai đoạn tiếp theo.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh chính sách phù hợp.

Call-to-action: Các cấp chính quyền, tổ chức và người dân cần phối hợp chặt chẽ, phát huy tối đa nguồn lực và vai trò chủ thể để xây dựng nông thôn mới bền vững, góp phần giảm nghèo hiệu quả tại địa phương.