Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động trải nghiệm (HĐTN) cho học sinh tiểu học là một thành phần quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông 2018, nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của học sinh. Tại Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh, trong hai năm học 2020-2021 và 2021-2022, việc quản lý HĐTN đã được triển khai tại 10 trường tiểu học với sự tham gia của 33 cán bộ quản lý và 119 giáo viên. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy công tác quản lý HĐTN còn nhiều hạn chế như thiếu đồng bộ trong kiểm tra, đánh giá và chưa khai thác hiệu quả các nguồn lực hỗ trợ. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý HĐTN tại các trường tiểu học trên địa bàn Quận 7, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào các trường tiểu học tại Quận 7 trong giai đoạn 2020-2022, với đối tượng là cán bộ quản lý, giáo viên và một số phụ huynh học sinh. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải tiến công tác quản lý giáo dục trải nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương, đồng thời cung cấp cơ sở dữ liệu cho các nhà quản lý và nghiên cứu giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết giáo dục trải nghiệm của Dewey, Lewin và Kolb, nhấn mạnh vai trò của kinh nghiệm thực tiễn trong quá trình học tập. Chu trình học tập trải nghiệm của Kolb gồm bốn giai đoạn: kinh nghiệm cụ thể, quan sát phản chiếu, khái niệm hóa và thử nghiệm tích cực, được áp dụng để thiết kế các hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học. Ngoài ra, lý thuyết quản lý giáo dục được vận dụng với các chức năng quản lý cơ bản: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động trải nghiệm, quản lý hoạt động trải nghiệm, năng lực và phẩm chất học sinh tiểu học, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động trải nghiệm như nhân lực, vật lực và tài lực.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi khảo sát 33 cán bộ quản lý và 119 giáo viên tại 10 trường tiểu học trên địa bàn Quận 7 trong hai năm học 2020-2021 và 2021-2022. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS với các chỉ số thống kê như tần số, điểm trung bình, độ lệch chuẩn và kiểm định T-Test. Phương pháp định tính bao gồm phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh để làm rõ các vấn đề phát sinh từ khảo sát, đồng thời phân tích các sản phẩm hoạt động và văn bản quản lý liên quan. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2020 đến tháng 11/2022, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức về quản lý HĐTN: Khoảng 85% cán bộ quản lý và 78% giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của quản lý HĐTN trong phát triển năng lực học sinh. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% trường có kế hoạch quản lý HĐTN được xây dựng bài bản và cập nhật theo chương trình GDPT 2018.

  2. Thực hiện các chức năng quản lý: Việc lập kế hoạch được đánh giá đạt 70% mức độ hiệu quả, tổ chức thực hiện đạt 65%, chỉ đạo thực hiện đạt 60%, trong khi kiểm tra, đánh giá chỉ đạt khoảng 50%, cho thấy đây là khâu yếu nhất trong quản lý HĐTN.

  3. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan: Yếu tố nhân lực như trình độ chuyên môn và kinh nghiệm của giáo viên chiếm tỷ lệ ảnh hưởng khoảng 75%, trong khi điều kiện cơ sở vật chất và kinh phí hỗ trợ chỉ đạt khoảng 55%, gây hạn chế cho việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm đa dạng và hiệu quả.

  4. Sự khác biệt giữa các trường: Có sự chênh lệch rõ rệt về hiệu quả quản lý HĐTN giữa các trường, với trường có cơ sở vật chất tốt và đội ngũ giáo viên được bồi dưỡng chuyên môn đạt hiệu quả quản lý cao hơn 20% so với các trường còn lại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trong quản lý HĐTN chủ yếu do thiếu sự đầu tư đồng bộ về nguồn lực và chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan. Kết quả kiểm tra, đánh giá còn mang tính hình thức, chưa phản ánh chính xác năng lực và phẩm chất học sinh. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều địa phương, nơi mà công tác quản lý hoạt động trải nghiệm chưa được chú trọng đúng mức. Việc áp dụng các lý thuyết quản lý và giáo dục trải nghiệm một cách bài bản sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các chức năng quản lý và bảng so sánh mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan, chủ quan đến quản lý HĐTN.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý HĐTN theo chương trình GDPT 2018, nhằm nâng tỷ lệ nhận thức đúng về tầm quan trọng quản lý HĐTN lên trên 90% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 7.

  2. Xây dựng và cập nhật kế hoạch quản lý HĐTN: Các trường cần xây dựng kế hoạch quản lý HĐTN chi tiết, phù hợp với đặc điểm địa phương và cập nhật định kỳ hàng năm. Mục tiêu đạt 100% trường có kế hoạch quản lý HĐTN bài bản trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường tiểu học.

  3. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá: Áp dụng đa dạng hình thức đánh giá như quan sát, phỏng vấn, đánh giá sản phẩm để phản ánh chính xác năng lực học sinh. Mục tiêu nâng tỷ lệ đánh giá hiệu quả lên 75% trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Giáo viên và Ban giám hiệu.

  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và kinh phí: Phối hợp với các cấp chính quyền và xã hội hóa giáo dục để bổ sung trang thiết bị, kinh phí phục vụ HĐTN, nhằm nâng mức đầu tư lên ít nhất 30% so với hiện tại trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND Quận 7 và các trường tiểu học.

  5. Xây dựng cộng đồng học tập chuyên môn: Thiết lập các nhóm chuyên môn liên trường để chia sẻ kinh nghiệm, phương pháp quản lý và tổ chức HĐTN, dự kiến hoạt động thường xuyên hàng quý. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 7.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp hiểu rõ hơn về vai trò và chức năng quản lý HĐTN, từ đó nâng cao hiệu quả công tác chỉ đạo và tổ chức tại các trường tiểu học.

  2. Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức về phương pháp tổ chức và đánh giá hoạt động trải nghiệm, giúp giáo viên thiết kế các hoạt động phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về quản lý giáo dục trải nghiệm và đổi mới phương pháp dạy học.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển hoạt động trải nghiệm trong hệ thống giáo dục tiểu học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm là gì và tại sao quan trọng?
    Hoạt động trải nghiệm là các hoạt động giáo dục thực tiễn giúp học sinh vận dụng kiến thức vào cuộc sống, phát triển phẩm chất và năng lực. Nó quan trọng vì giúp học sinh phát triển toàn diện, tăng cường kỹ năng sống và khả năng thích ứng xã hội.

  2. Quản lý hoạt động trải nghiệm gồm những chức năng nào?
    Bao gồm lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Mỗi chức năng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hoạt động trải nghiệm đạt hiệu quả giáo dục.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý HĐTN?
    Nhân lực có trình độ chuyên môn và kinh nghiệm là yếu tố chủ quan quan trọng nhất, trong khi cơ sở vật chất và kinh phí là các yếu tố khách quan ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng quản lý.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả hoạt động trải nghiệm?
    Sử dụng kết hợp các hình thức đánh giá như quan sát, phỏng vấn, đánh giá sản phẩm và tự đánh giá của học sinh, nhằm phản ánh chính xác sự phát triển năng lực và phẩm chất.

  5. Các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý HĐTN là gì?
    Bao gồm nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch bài bản, đổi mới kiểm tra đánh giá, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng cộng đồng học tập chuyên môn.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học tại Quận 7 đã đạt được những kết quả nhất định nhưng còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong kiểm tra, đánh giá và đầu tư nguồn lực.
  • Các chức năng quản lý gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá cần được thực hiện đồng bộ và hiệu quả hơn để nâng cao chất lượng HĐTN.
  • Yếu tố nhân lực và cơ sở vật chất là những nhân tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý HĐTN.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, đổi mới phương pháp quản lý và tăng cường đầu tư nguồn lực cho hoạt động trải nghiệm.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2023-2025 để góp phần phát triển giáo dục tiểu học toàn diện tại Quận 7.

Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiểu học tại Quận 7 nên áp dụng ngay các biện pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động trải nghiệm, góp phần phát triển năng lực và phẩm chất học sinh một cách bền vững.