Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới toàn diện giáo dục Việt Nam, việc triển khai Chương trình Giáo dục Phổ thông (GDPT) 2018 đặt ra nhiều yêu cầu mới đối với công tác quản lý và hoạt động chuyên môn tại các trường tiểu học. Huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội, với hệ thống 25 trường tiểu học và gần 30.000 học sinh năm học 2023-2024, là địa bàn điển hình cho việc thực hiện chương trình này. Hoạt động sinh hoạt chuyên môn (SHCM) khối 4 được xem là một trong những yếu tố then chốt nhằm nâng cao năng lực chuyên môn của giáo viên (GV), góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung làm rõ thực trạng quản lý hoạt động SHCM khối 4 tại các trường tiểu học huyện Thanh Trì, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động này trong năm học 2023-2024. Nghiên cứu khảo sát 70 cán bộ quản lý (CBQL) và giáo viên tại 6 trường tiểu học tiêu biểu, sử dụng các phương pháp điều tra, phỏng vấn và quan sát để thu thập dữ liệu. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý SHCM, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo chương trình GDPT 2018.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển chuyên môn giáo viên, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Theo Thomas Robins và Wayned Morrison, quản lý là sự kết hợp giữa khoa học và nghệ thuật nhằm điều hành tổ chức hiệu quả, linh hoạt và bền vững. Trong bối cảnh trường học, quản lý nhà trường là quá trình điều phối hoạt động giảng dạy và học tập hướng tới mục tiêu giáo dục đã định.

  • Mô hình hoạt động sinh hoạt chuyên môn (SHCM): Ganser (2000) đề cập đến mô hình “nghi thức điều chỉnh” trong SHCM, nơi GV trình bày công việc thực tế, nhận phản hồi từ đồng nghiệp để cải tiến phương pháp dạy học. Đây là cơ sở để phát triển năng lực chuyên môn và đổi mới phương pháp giảng dạy.

  • Khái niệm SHCM khối 4: Là hoạt động định kỳ nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập thông qua thảo luận, trao đổi kinh nghiệm và cải tiến phương pháp dạy học của tập thể GV khối 4 tại trường tiểu học.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý nhà trường, tổ chuyên môn (TCM), sinh hoạt chuyên môn (SHCM), chương trình GDPT 2018, và năng lực chuyên môn giáo viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ 70 đối tượng gồm CBQL Phòng GD&ĐT, hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên khối 4 tại 6 trường tiểu học huyện Thanh Trì trong năm học 2023-2024.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Bao gồm quan sát trực tiếp hoạt động SHCM, điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu với CBQL và GV cốt cán, khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá mức độ nhận thức, thực trạng hoạt động và quản lý SHCM; phân tích định tính để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2023-2024, tập trung khảo sát và phân tích thực trạng trong giai đoạn này.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của SHCM khối 4: 65,7% CBQL và GV đánh giá hoạt động SHCM rất quan trọng, 22% đánh giá quan trọng, tuy nhiên còn khoảng 11,9% chưa nhận thức đúng về vai trò của SHCM, coi đây là hoạt động hình thức, chưa mang lại hiệu quả thực chất.

  2. Nhận thức về mục đích, nhiệm vụ SHCM: Nội dung “Nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn cho đội ngũ GV, CBQL” được đánh giá cao nhất với điểm trung bình 4,0; “Giúp GV hiểu sâu Chương trình GDPT 2018” đạt 3,26 điểm; các nội dung khác như tổ chức hoạt động dạy học tích cực, tạo môi trường thân thiện cũng được đánh giá khá nhưng điểm trung bình thấp hơn (khoảng 3,4).

  3. Thực trạng nội dung hoạt động SHCM: Hoạt động đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học đạt điểm trung bình 4,73, cho thấy sự quan tâm lớn đến đổi mới giảng dạy. Tuy nhiên, việc xây dựng kế hoạch dạy học và nghiên cứu bài học còn gặp khó khăn, điểm trung bình lần lượt là 3,0 và 3,4. Việc dự giờ và đánh giá GV cũng chưa thực sự tập trung vào hiệu quả học sinh mà chủ yếu chú ý đến kỹ năng giảng dạy của GV.

  4. Điều kiện cơ sở vật chất và hỗ trợ quản lý: 100% trường có thư viện, trong đó 44% đạt chuẩn tiên tiến và 56% đạt chuẩn xuất sắc. Trang thiết bị dạy học được trang bị đầy đủ theo quy định, tuy nhiên vẫn còn thiếu một số thiết bị thiết yếu, chưa đáp ứng hoàn toàn nhu cầu đổi mới.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy hoạt động SHCM khối 4 tại các trường tiểu học huyện Thanh Trì đã được quan tâm và triển khai tương đối đầy đủ, đặc biệt là trong đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh. Tuy nhiên, vẫn tồn tại hạn chế về nhận thức chưa đồng đều trong đội ngũ CBQL và GV, ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện SHCM.

Việc xây dựng kế hoạch và nghiên cứu bài học còn nhiều khó khăn do yêu cầu tích hợp nội dung mới và điều kiện thực tế đa dạng. So với các nghiên cứu trong nước về quản lý SHCM, kết quả này tương đồng với nhận định rằng sự chỉ đạo và năng lực tổ chức của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn là yếu tố quyết định hiệu quả hoạt động SHCM.

Cơ sở vật chất tuy được đầu tư nhưng chưa hoàn toàn đáp ứng yêu cầu đổi mới, điều này ảnh hưởng đến việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và công nghệ trong giảng dạy. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ nhận thức và bảng so sánh điểm trung bình các nội dung SHCM để minh họa rõ hơn thực trạng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của CBQL, GV về SHCM khối 4

    • Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu về vai trò và mục tiêu SHCM theo chương trình GDPT 2018.
    • Thời gian: Triển khai trong học kỳ I năm học 2023-2024.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với Ban giám hiệu các trường.

  2. Chỉ đạo xây dựng kế hoạch SHCM khoa học, phù hợp thực tiễn

    • Ban giám hiệu và TTCM phối hợp xây dựng kế hoạch chi tiết, bám sát yêu cầu đổi mới, có phân công nhiệm vụ rõ ràng.
    • Thời gian: Lập kế hoạch đầu năm học và điều chỉnh định kỳ.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, TTCM.

  3. Tổ chức thực hiện linh hoạt, đổi mới nội dung và phương pháp SHCM

    • Khuyến khích GV nghiên cứu bài học, áp dụng phương pháp dạy học tích cực, tăng cường dự giờ và phản hồi xây dựng.
    • Thời gian: Liên tục trong năm học.
    • Chủ thể thực hiện: TTCM, GV khối 4.

  4. Kiểm tra, đánh giá hiệu quả hoạt động SHCM thường xuyên

    • Sử dụng đa dạng phương pháp kiểm tra như quan sát, phỏng vấn, thu thập phản hồi để đánh giá chất lượng SHCM.
    • Thời gian: Định kỳ hàng quý.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, Phòng GD&ĐT.

  5. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ SHCM

    • Bổ sung thiết bị dạy học hiện đại, nâng cấp thư viện và phòng học công nghệ thông tin.
    • Thời gian: Kế hoạch đầu tư giai đoạn 2023-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, UBND huyện, Ban giám hiệu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện và trường học

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý SHCM khối 4, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý chuyên môn.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn cho GV, chỉ đạo SHCM hiệu quả.

  2. Giáo viên tiểu học, đặc biệt GV khối 4

    • Lợi ích: Nắm bắt các phương pháp đổi mới, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng tổ chức SHCM.
    • Use case: Áp dụng nghiên cứu bài học, đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình GDPT 2018.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý SHCM trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn liên quan đến quản lý giáo dục tiểu học.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và tổ chức đào tạo giáo viên

    • Lợi ích: Cung cấp dữ liệu thực tiễn để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo phù hợp.
    • Use case: Thiết kế chương trình bồi dưỡng GV, cải tiến công tác quản lý chuyên môn.

Câu hỏi thường gặp

  1. SHCM khối 4 là gì và tại sao quan trọng?
    SHCM khối 4 là hoạt động sinh hoạt chuyên môn định kỳ của giáo viên dạy lớp 4 nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và đổi mới phương pháp dạy học. Hoạt động này giúp GV hiểu sâu chương trình GDPT 2018, cải tiến bài giảng và nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý SHCM khối 4?
    Bao gồm nhận thức của CBQL và GV, năng lực quản lý của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn, điều kiện cơ sở vật chất, chính sách quản lý giáo dục và sự chỉ đạo từ cấp trên. Thiếu một trong các yếu tố này có thể làm giảm hiệu quả hoạt động.

  3. Làm thế nào để xây dựng kế hoạch SHCM hiệu quả?
    Kế hoạch cần bám sát mục tiêu chương trình GDPT 2018, phân công nhiệm vụ rõ ràng, phù hợp với điều kiện thực tế của trường và đội ngũ GV. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Ban giám hiệu và tổ chuyên môn, đồng thời linh hoạt điều chỉnh theo tình hình thực tế.

  4. Phương pháp tổ chức SHCM nào được áp dụng phổ biến?
    Các hình thức phổ biến gồm SHCM cấp tổ chuyên môn, SHCM theo cụm trường, SHCM theo nhóm môn học, SHCM định kỳ và đột xuất theo chuyên đề. Mỗi hình thức có ưu điểm riêng, giúp GV trao đổi kinh nghiệm và cập nhật kiến thức mới.

  5. Làm sao để đánh giá hiệu quả hoạt động SHCM?
    Sử dụng kết hợp các phương pháp như quan sát, thu thập phản hồi từ GV, phân tích kết quả học tập của học sinh, phỏng vấn và đánh giá định kỳ. Việc đánh giá cần tập trung vào sự cải tiến phương pháp dạy học và tác động tích cực đến học sinh.

Kết luận

  • Hoạt động SHCM khối 4 tại các trường tiểu học huyện Thanh Trì được đánh giá có vai trò quan trọng trong nâng cao chất lượng giáo dục theo chương trình GDPT 2018.
  • Nhận thức của CBQL và GV về SHCM còn chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện.
  • Việc xây dựng kế hoạch và tổ chức SHCM đã có nhiều đổi mới, nhưng vẫn còn khó khăn trong nghiên cứu bài học và áp dụng phương pháp mới.
  • Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ SHCM được đầu tư nhưng chưa đáp ứng hoàn toàn nhu cầu đổi mới.
  • Các biện pháp quản lý được đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả SHCM cần được triển khai đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý và đội ngũ GV.

Next steps: Triển khai các biện pháp quản lý đã đề xuất trong năm học 2023-2024, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp.

Call-to-action: Các trường tiểu học và Phòng GD&ĐT huyện Thanh Trì cần tăng cường phối hợp, đầu tư nguồn lực và nâng cao năng lực quản lý để đảm bảo hoạt động SHCM khối 4 thực sự phát huy hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.