Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hiện nay, giáo dục đạo đức nghề nghiệp (ĐĐNN) cho học viên quân sự, đặc biệt là tại Học viện Hải quân (HVHQ), đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng đội ngũ cán bộ sĩ quan có phẩm chất chính trị, đạo đức và năng lực chuyên môn đáp ứng yêu cầu bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Việt Nam là quốc gia biển với vùng biển rộng trên một triệu km², có vị trí địa chiến lược quan trọng về kinh tế, chính trị và quân sự. HVHQ, với hơn 67 năm xây dựng và phát triển, là trung tâm đào tạo, huấn luyện cán bộ sĩ quan Hải quân, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho Quân chủng Hải quân và Quân đội nhân dân Việt Nam.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào quản lý hoạt động giáo dục ĐĐNN cho học viên HVHQ trong bối cảnh hiện nay, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ bảo vệ biển, đảo. Nghiên cứu khảo sát thực trạng nhận thức, phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, phương pháp giáo dục và quản lý hoạt động giáo dục ĐĐNN, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các cán bộ quản lý, giảng viên và học viên HVHQ, với dữ liệu thu thập từ năm 2015 đến nay.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần xây dựng đội ngũ sĩ quan Hải quân vừa “hồng” vừa “chuyên”, có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân chủng Hải quân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại. Qua đó, nâng cao hiệu quả công tác giáo dục, đào tạo, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo của đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục, giáo dục đạo đức nghề nghiệp trong quân sự, kết hợp với quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức và giáo dục. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Định nghĩa quản lý là tập hợp các hoạt động lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra nhằm đạt mục tiêu giáo dục đã đề ra. Quản lý hoạt động giáo dục ĐĐNN là sự tác động có hệ thống của các chủ thể quản lý lên quá trình giáo dục nhằm hình thành phẩm chất đạo đức nghề nghiệp cho học viên.

  • Lý thuyết giáo dục đạo đức nghề nghiệp: ĐĐNN là hệ thống các nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực đạo đức đặc thù của từng ngành nghề, điều chỉnh hành vi ứng xử trong quá trình hoạt động nghề nghiệp. Giáo dục ĐĐNN là quá trình trang bị cho học viên các giá trị, chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp phù hợp với yêu cầu của quân đội và xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: đạo đức nghề nghiệp, giáo dục đạo đức nghề nghiệp, quản lý hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp, phẩm chất đạo đức của cán bộ sĩ quan Hải quân, các con đường giáo dục đạo đức nghề nghiệp (dạy học trên lớp, giáo dục trải nghiệm, thực tập, tấm gương mẫu mực).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các văn bản pháp luật, nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Nhà nước, Bộ Quốc phòng liên quan đến giáo dục và quản lý giáo dục; số liệu khảo sát thực trạng tại HVHQ từ năm 2015 đến nay; ý kiến của cán bộ quản lý, giảng viên, học viên và cán bộ đơn vị thực tập.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính qua tổng hợp, khái quát hóa tài liệu; phân tích định lượng qua khảo sát bằng phiếu hỏi với 50 cán bộ quản lý, 50 giảng viên, 100 học viên, sử dụng thang điểm 5 để đánh giá mức độ quan trọng, phù hợp, hiệu quả.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu trong giai đoạn 2015-2022; khảo sát thực địa, tọa đàm, phỏng vấn chuyên gia và các lực lượng liên quan; tổng hợp, phân tích và đề xuất biện pháp trong năm 2022.

Phương pháp nghiên cứu thực tiễn bao gồm quan sát trực tiếp, điều tra bằng phiếu hỏi, tọa đàm, phỏng vấn chuyên gia nhằm đánh giá thực trạng và hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục ĐĐNN cho học viên HVHQ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng giáo dục ĐĐNN:

    • 12% cán bộ quản lý, 14% giảng viên và 11% học viên đánh giá giáo dục ĐĐNN là rất quan trọng (Mức 5).
    • Điểm trung bình chung là 3,46/5, cho thấy nhận thức ở mức trung bình khá, còn tồn tại 10-14% ý kiến coi giáo dục ĐĐNN chưa thật quan trọng.

  2. Phẩm chất đạo đức nghề nghiệp của học viên:

    • Trên 60% ý kiến đánh giá các phẩm chất cốt lõi như trung thành với Đảng, Tổ quốc, có bản lĩnh chính trị, tinh thần trách nhiệm cao đạt mức rất tốt (Mức 5).
    • Điểm trung bình chung trên 4,0/5, phản ánh phẩm chất đạo đức nghề nghiệp của học viên cơ bản đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.

  3. Hạn chế trong quản lý và giáo dục ĐĐNN:

    • Một số cán bộ quản lý thiếu sâu sát, chưa kịp thời phát hiện vi phạm kỷ luật.
    • Một bộ phận học viên có biểu hiện chưa tốt về ý thức tổ chức, kỷ luật, tinh thần vững vàng khi hoạt động trên biển, và ham học hỏi (trên 2% ý kiến đánh giá mức 2).
    • Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ giáo dục ĐĐNN còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.

  4. Phương pháp giáo dục ĐĐNN đa dạng nhưng chưa đồng bộ:

    • Các con đường giáo dục gồm dạy học trên lớp, giáo dục trải nghiệm, thực tập, tấm gương mẫu mực, sinh hoạt hàng ngày được áp dụng.
    • Tuy nhiên, việc lồng ghép giáo dục ĐĐNN vào các hoạt động khác chưa thực sự hiệu quả, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các lực lượng.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác giáo dục ĐĐNN tại HVHQ đã đạt được những thành tựu nhất định, góp phần hình thành phẩm chất đạo đức nghề nghiệp cho học viên, đáp ứng yêu cầu xây dựng đội ngũ sĩ quan Hải quân chính quy, tinh nhuệ. Tuy nhiên, nhận thức chưa đồng đều và một số hạn chế trong quản lý, tổ chức giáo dục còn tồn tại, ảnh hưởng đến hiệu quả chung.

Nguyên nhân chủ yếu do sự thiếu sâu sát của cán bộ quản lý trực tiếp, hạn chế về năng lực và phương pháp giáo dục, cũng như điều kiện vật chất chưa đầy đủ. So sánh với các nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục quân sự, tình trạng này không phải là hiếm, đặc biệt trong bối cảnh yêu cầu ngày càng cao về phẩm chất và năng lực của sĩ quan quân đội hiện đại.

Việc sử dụng biểu đồ phân bố ý kiến đánh giá về tầm quan trọng và phẩm chất đạo đức nghề nghiệp sẽ giúp minh họa rõ ràng sự phân hóa trong nhận thức và hiệu quả giáo dục. Bảng tổng hợp điểm trung bình các tiêu chí phẩm chất đạo đức cũng là công cụ hữu ích để đánh giá mức độ đạt được mục tiêu giáo dục.

Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ thực trạng, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ĐĐNN, đáp ứng yêu cầu phát triển của Quân chủng Hải quân trong giai đoạn mới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giảng viên

    • Tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn về quản lý giáo dục ĐĐNN.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ quản lý và giảng viên được đào tạo trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc HVHQ phối hợp Phòng Chính trị.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch giáo dục ĐĐNN đồng bộ, khoa học

    • Lập kế hoạch chi tiết, phù hợp với đặc thù từng khóa học viên, tích hợp giáo dục ĐĐNN vào các môn học và hoạt động ngoại khóa.
    • Mục tiêu: Hoàn thiện kế hoạch trước năm học mới, đánh giá hiệu quả hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Đào tạo, các khoa giảng viên.

  3. Phát huy vai trò của các lực lượng phối hợp trong giáo dục ĐĐNN

    • Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, đơn vị thực tập, gia đình và các tổ chức đoàn thể.
    • Mục tiêu: Thiết lập cơ chế phối hợp chính thức trong 6 tháng tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc, Phòng Chính trị, Đoàn Thanh niên.

  4. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ giáo dục

    • Cải thiện phòng học, trang thiết bị công nghệ thông tin, phương tiện giáo dục trải nghiệm.
    • Mục tiêu: Hoàn thành nâng cấp trong vòng 18 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý cơ sở vật chất, Ban Giám đốc.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá định kỳ

    • Thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục ĐĐNN theo tiêu chí rõ ràng, khách quan.
    • Mục tiêu: Thực hiện kiểm tra định kỳ 2 lần/năm, báo cáo kết quả lên Ban Giám đốc.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Khảo thí và Đảm bảo chất lượng giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục quân sự

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và phương pháp quản lý giáo dục ĐĐNN, áp dụng vào công tác quản lý tại đơn vị.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên, sĩ quan.

  2. Giảng viên và cán bộ giáo dục tại các học viện, trường quân sự

    • Lợi ích: Hiểu rõ các phương pháp giáo dục ĐĐNN hiệu quả, nâng cao chất lượng giảng dạy.
    • Use case: Thiết kế chương trình giảng dạy tích hợp giáo dục đạo đức nghề nghiệp.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục, giáo dục quân sự

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về giáo dục ĐĐNN trong quân đội.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan.

  4. Lãnh đạo các đơn vị Quân chủng Hải quân và Quân đội nhân dân Việt Nam

    • Lợi ích: Định hướng chính sách, nâng cao hiệu quả công tác giáo dục, đào tạo cán bộ sĩ quan.
    • Use case: Xây dựng các chương trình, chính sách phát triển nguồn nhân lực quân sự.

Câu hỏi thường gặp

  1. Giáo dục đạo đức nghề nghiệp là gì và tại sao quan trọng trong quân đội?
    Giáo dục ĐĐNN là quá trình trang bị cho học viên các chuẩn mực, giá trị đạo đức đặc thù của nghề nghiệp quân sự. Nó giúp hình thành phẩm chất chính trị, đạo đức và năng lực đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc. Ví dụ, sĩ quan Hải quân cần có bản lĩnh chính trị vững vàng để hoàn thành nhiệm vụ trong điều kiện khắc nghiệt.

  2. Phương pháp giáo dục ĐĐNN nào được áp dụng hiệu quả tại HVHQ?
    HVHQ áp dụng đa dạng phương pháp như dạy học trên lớp, giáo dục trải nghiệm, thực tập tại đơn vị, sử dụng tấm gương mẫu mực và sinh hoạt hàng ngày. Phương pháp lồng ghép giáo dục ĐĐNN vào các hoạt động khác giúp tăng tính thực tiễn và hiệu quả.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục ĐĐNN?
    Bao gồm nhận thức của cán bộ quản lý và học viên, năng lực và phẩm chất của giảng viên, điều kiện cơ sở vật chất, sự phối hợp giữa các lực lượng và chính sách của Nhà nước. Ví dụ, thiếu trang thiết bị hiện đại làm giảm hiệu quả giáo dục trải nghiệm.

  4. Làm thế nào để nâng cao nhận thức về giáo dục ĐĐNN cho cán bộ và học viên?
    Tổ chức các khóa tập huấn, hội thảo, tuyên truyền sâu rộng về vai trò, ý nghĩa của giáo dục ĐĐNN; xây dựng các chương trình đào tạo chuyên sâu; tạo môi trường giáo dục tích cực và gương mẫu từ cán bộ đi trước.

  5. Kiểm tra, đánh giá giáo dục ĐĐNN được thực hiện như thế nào?
    HVHQ thực hiện kiểm tra định kỳ và đột xuất qua hồ sơ, báo cáo, quan sát thực tế và khảo sát ý kiến. Kết quả đánh giá được phản hồi để điều chỉnh kế hoạch, phương pháp giáo dục nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho học viên HVHQ là nhiệm vụ cấp thiết, góp phần xây dựng đội ngũ sĩ quan Hải quân có phẩm chất chính trị, đạo đức và năng lực chuyên môn đáp ứng yêu cầu bảo vệ chủ quyền biển, đảo.
  • Nhận thức về tầm quan trọng của giáo dục ĐĐNN ở mức trung bình khá, cần tăng cường nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giảng viên và học viên.
  • Phẩm chất đạo đức nghề nghiệp của học viên cơ bản đáp ứng yêu cầu, nhưng còn tồn tại một số hạn chế cần khắc phục.
  • Các phương pháp giáo dục đa dạng nhưng cần đồng bộ, khoa học và có sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục ĐĐNN, bao gồm đào tạo cán bộ, xây dựng kế hoạch, phối hợp lực lượng, đầu tư cơ sở vật chất và kiểm tra, đánh giá định kỳ.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức đánh giá hiệu quả thường xuyên và nghiên cứu mở rộng phạm vi áp dụng trong các học viện quân sự khác. Đề nghị các cơ quan, đơn vị liên quan phối hợp thực hiện để nâng cao chất lượng đào tạo cán bộ sĩ quan Hải quân, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc.