Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, việc phát triển năng lực tự học cho học sinh trở thành một yêu cầu cấp thiết trong giáo dục hiện đại. Theo báo cáo của ngành giáo dục, tỉ lệ học sinh có khả năng tự học hiệu quả còn hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng học tập và sự phát triển toàn diện của học sinh. Luận văn tập trung nghiên cứu phát triển năng lực tự học cho học sinh lớp 12 thông qua dạy học chủ đề Mặt nón, Mặt trụ, Mặt cầu theo mô hình dạy học kết hợp có sử dụng hệ thống quản lý học tập LMS tại trường Phổ thông liên cấp Vinschool Ocean Park trong giai đoạn từ tháng 06/2022 đến tháng 03/2023. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ cơ sở lý luận, thực trạng và đề xuất các biện pháp phát triển năng lực tự học, đồng thời kiểm nghiệm hiệu quả của mô hình dạy học kết hợp sử dụng LMS trong việc nâng cao năng lực tự học và kết quả học tập môn Toán. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin vào giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển năng lực học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết năng lực tự học: Năng lực tự học được hiểu là khả năng vận dụng các kiến thức, kỹ năng và phẩm chất cá nhân để tự chủ trong quá trình học tập, bao gồm các kỹ năng xác định mục tiêu, lựa chọn phương pháp, quản lý thời gian và đánh giá kết quả học tập. Theo chương trình GDPT 2018, năng lực tự học là một trong ba năng lực chung cốt lõi cần phát triển cho học sinh.

  • Mô hình dạy học kết hợp (Blended Learning): Là sự kết hợp giữa dạy học trực tuyến và dạy học truyền thống nhằm tận dụng ưu điểm của cả hai hình thức. Mô hình này tạo môi trường học tập linh hoạt, tăng cường tương tác và hỗ trợ phát triển năng lực tự học cho học sinh.

  • Hệ thống quản lý học tập LMS (Learning Management System): LMS là nền tảng trực tuyến hỗ trợ quản lý, cung cấp tài liệu, tổ chức hoạt động học tập và đánh giá kết quả học tập. LMS giúp học sinh học tập mọi lúc mọi nơi, tăng cường tương tác giữa giáo viên và học sinh, đồng thời hỗ trợ phát triển năng lực tự học.

Các khái niệm chính bao gồm: năng lực tự học, mô hình dạy học kết hợp, hệ thống LMS, kỹ năng tự học, và phát triển năng lực học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm tài liệu giáo dục học, tâm lý học, sách giáo khoa Toán lớp 12, tài liệu về LMS và các nghiên cứu liên quan. Dữ liệu thực nghiệm được thu thập từ học sinh lớp 12 trường PTLC Vinschool Ocean Park.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp điều tra giáo dục qua phiếu khảo sát, quan sát, dự giờ và phân tích định lượng, định tính kết quả học tập trước và sau thực nghiệm. Phân tích số liệu bằng phần mềm thống kê toán học để kiểm định giả thuyết.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Thực nghiệm trên một lớp học thực nghiệm và một lớp đối chứng với tổng số học sinh khoảng 60 em, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 06/2022 đến tháng 03/2023, gồm các giai đoạn khảo sát thực trạng, thiết kế biện pháp, triển khai thực nghiệm và đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực tự học của học sinh: Khảo sát cho thấy khoảng 65% học sinh có biểu hiện tự học chủ động, tuy nhiên chỉ khoảng 40% học sinh có khả năng xây dựng môi trường học tập phù hợp và quản lý thời gian hiệu quả.

  2. Hiệu quả mô hình dạy học kết hợp sử dụng LMS: Sau thực nghiệm, điểm trung bình môn Toán của lớp thực nghiệm tăng 15% so với lớp đối chứng. Tỉ lệ học sinh đạt điểm trên trung bình tăng từ 70% lên 85%.

  3. Sử dụng chức năng LMS trong học tập: 90% học sinh tham gia thực nghiệm sử dụng các chức năng như truy cập tài liệu, làm bài tập trực tuyến và tham gia thảo luận trên LMS thường xuyên, giúp tăng cường tương tác và hỗ trợ tự học.

  4. Phản hồi của học sinh và giáo viên: 85% học sinh đánh giá mô hình dạy học kết hợp giúp họ nâng cao kỹ năng tự học, trong khi 80% giáo viên nhận thấy việc sử dụng LMS giúp quản lý và theo dõi tiến trình học tập hiệu quả hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mô hình dạy học kết hợp có sử dụng LMS góp phần phát triển năng lực tự học cho học sinh lớp 12, đồng thời nâng cao kết quả học tập môn Toán. Nguyên nhân chính là do mô hình này tạo điều kiện cho học sinh học tập linh hoạt, chủ động, đồng thời tăng cường tương tác giữa giáo viên và học sinh qua hệ thống LMS. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả phù hợp với xu hướng ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục hiện đại, khẳng định vai trò quan trọng của LMS trong phát triển năng lực tự học. Biểu đồ phân tích điểm số trước và sau thực nghiệm minh họa rõ sự cải thiện về kết quả học tập của lớp thực nghiệm so với lớp đối chứng. Ngoài ra, việc tổ chức các hoạt động thảo luận, kiểm tra đánh giá trực tuyến trên LMS cũng góp phần nâng cao kỹ năng tự học và tự quản lý của học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo giáo viên về kỹ năng sử dụng LMS: Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ nhằm nâng cao năng lực công nghệ thông tin và kỹ năng thiết kế bài giảng theo mô hình dạy học kết hợp, đảm bảo giáo viên vận dụng hiệu quả LMS trong giảng dạy. Thời gian thực hiện: 6 tháng; chủ thể: nhà trường và phòng đào tạo.

  2. Xây dựng hệ thống bài giảng và tài liệu học tập phù hợp trên LMS: Phát triển các bài giảng điện tử, tài liệu hướng dẫn tự học và bài tập tương tác theo chủ đề Mặt nón, Mặt trụ, Mặt cầu, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận và tự học hiệu quả. Thời gian: 3 tháng; chủ thể: giáo viên bộ môn và tổ chuyên môn.

  3. Tổ chức các hoạt động học tập tương tác trên LMS: Khuyến khích học sinh tham gia thảo luận, làm bài kiểm tra trực tuyến và báo cáo nhóm qua LMS nhằm phát triển kỹ năng tự học và hợp tác. Thời gian: liên tục trong năm học; chủ thể: giáo viên và học sinh.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá và phản hồi kịp thời trên LMS: Thiết lập các công cụ đánh giá năng lực tự học và kết quả học tập, cung cấp phản hồi nhanh chóng để học sinh điều chỉnh phương pháp học tập. Thời gian: 3 tháng; chủ thể: nhà trường và giáo viên.

  5. Đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin: Đảm bảo hệ thống LMS hoạt động ổn định, truy cập nhanh chóng, hỗ trợ đa thiết bị để học sinh có thể học tập mọi lúc mọi nơi. Thời gian: 12 tháng; chủ thể: ban giám hiệu và phòng kỹ thuật.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên bộ môn Toán THPT: Nghiên cứu các biện pháp dạy học kết hợp và ứng dụng LMS để nâng cao năng lực tự học và kết quả học tập của học sinh.

  2. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ chuyên môn: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và ứng dụng công nghệ thông tin trong đổi mới phương pháp dạy học.

  3. Sinh viên sư phạm và nghiên cứu sinh: Học hỏi về phương pháp nghiên cứu, thiết kế thực nghiệm và ứng dụng mô hình dạy học kết hợp trong giáo dục phổ thông.

  4. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò của năng lực tự học và cách hỗ trợ con em trong việc học tập qua các công cụ công nghệ hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mô hình dạy học kết hợp là gì và có ưu điểm gì?
    Mô hình dạy học kết hợp là sự kết hợp giữa dạy học trực tuyến và truyền thống, giúp học sinh học linh hoạt, tăng tương tác và phát triển kỹ năng tự học. Ví dụ, học sinh có thể học qua LMS ở nhà và thảo luận trực tiếp trên lớp.

  2. Hệ thống LMS hỗ trợ phát triển năng lực tự học như thế nào?
    LMS cung cấp tài liệu học tập, bài tập, công cụ thảo luận và đánh giá trực tuyến, giúp học sinh tự quản lý quá trình học, học mọi lúc mọi nơi và tương tác với giáo viên, bạn học.

  3. Làm thế nào để giáo viên thiết kế bài giảng hiệu quả trên LMS?
    Giáo viên cần xây dựng bài giảng có mục tiêu rõ ràng, nội dung phù hợp, kết hợp các hoạt động tương tác và kiểm tra đánh giá để kích thích sự chủ động và sáng tạo của học sinh.

  4. Năng lực tự học gồm những kỹ năng nào?
    Bao gồm kỹ năng xác định mục tiêu, lựa chọn phương pháp học, quản lý thời gian, đánh giá kết quả và xây dựng môi trường học tập phù hợp. Những kỹ năng này giúp học sinh học tập hiệu quả và bền vững.

  5. Làm sao để khắc phục khó khăn khi áp dụng mô hình dạy học kết hợp?
    Cần đào tạo giáo viên về công nghệ, nâng cấp hạ tầng kỹ thuật, hỗ trợ học sinh sử dụng LMS và xây dựng kế hoạch dạy học linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng phát triển năng lực tự học cho học sinh lớp 12 qua dạy học chủ đề Mặt nón, Mặt trụ, Mặt cầu theo mô hình dạy học kết hợp sử dụng LMS.
  • Mô hình dạy học kết hợp có sử dụng LMS giúp nâng cao kết quả học tập và phát triển năng lực tự học cho học sinh, với mức tăng điểm trung bình khoảng 15%.
  • Các biện pháp thiết kế bài giảng, tổ chức hoạt động học tập và đánh giá trên LMS được đánh giá cao về tính khả thi và hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo giáo viên, xây dựng tài liệu, tổ chức hoạt động tương tác và nâng cấp hạ tầng công nghệ để triển khai mô hình hiệu quả hơn.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi áp dụng mô hình và đánh giá lâu dài tác động của LMS trong phát triển năng lực tự học cho học sinh phổ thông.

Hãy áp dụng những kết quả và đề xuất trong luận văn để đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao năng lực tự học cho học sinh, góp phần phát triển giáo dục hiện đại và bền vững.