Luận Án Tiến Sĩ Về Vụ Án Hình Sự Tại Tòa Án Nhân Dân Quận Liên Chiểu, Đà Nẵng

• Tác giả: Nguyễn Thị Thanh Thủy
• Người hướng dẫn: TS. Đặng Quang Phương
• Trường học: Học viện Khoa học xã hội
• Chuyên ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự
• Đề tài: Phiên Tòa Sơ Thẩm Vụ Án Hình Sự Từ Thực Tiễn Tòa Án Nhân Dân Quận Liên Chiểu, Thành Phố Đà Nẵng
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Đà Nẵng

• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ PHIÊN TÒA SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
• 0.2. THỰC TIỄN THI HÀNH QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VỀ PHIÊN TÒA SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN QUẬN LIÊN CHIỂU, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
• 0.3. CÁC YÊU CẦU VÀ CÁC GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM ÁP DỤNG ĐÚNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VỀ PHIÊN TÒA SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ PHIÊN TÒA SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
• 1.1. Những vấn đề lý luận về phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự
• 1.1.1. Khái niệm, vị trí, vai trò của phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TIỄN THI HÀNH QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VỀ PHIÊN TÒA XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN QUẬN LIÊN CHIỂU, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
• 3. CHƯƠNG 3: CÁC YÊU CẦU VÀ CÁC GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM ÁP DỤNG ĐÚNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VỀ PHIÊN TÒA SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ

I. Những vấn đề lý luận và pháp luật về phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự

Phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự là một hoạt động tố tụng quan trọng, diễn ra dưới sự giám sát của Tòa án nhân dân. Tại đây, các bên tham gia sẽ trình bày chứng cứ, lập luận và tranh luận để xác định sự thật của vụ án. Phiên tòa không chỉ là nơi giải quyết các vụ án hình sự mà còn là nơi thể hiện quyền lực của nhà nước trong việc bảo vệ công lý. Theo quy định của luật hình sự, phiên tòa sơ thẩm có vai trò quyết định trong việc xác định tội danh và hình phạt cho bị cáo. Điều này thể hiện rõ qua việc Tòa án phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của luật tố tụng hình sự trong quá trình xét xử. Hội đồng xét xử sẽ là những người đưa ra phán quyết cuối cùng, dựa trên các chứng cứ và tài liệu đã được trình bày. Do đó, phiên tòa sơ thẩm không chỉ là một hoạt động pháp lý mà còn là một hoạt động mang tính xã hội, góp phần nâng cao ý thức pháp luật trong cộng đồng.

1.1 Khái niệm và vai trò của phiên tòa sơ thẩm

Khái niệm phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự được hiểu là một giai đoạn trong quy trình tố tụng hình sự, nơi Tòa án nhân dân cấp huyện hoặc cấp tỉnh thực hiện quyền xét xử. Tại phiên tòa này, các bên sẽ có cơ hội trình bày quan điểm của mình, từ đó Hội đồng xét xử sẽ đưa ra quyết định cuối cùng. Phiên tòa không chỉ đơn thuần là nơi giải quyết tranh chấp mà còn là nơi thể hiện quyền lực của nhà nước trong việc bảo vệ công lý và quyền lợi hợp pháp của công dân. Luật hình sự quy định rõ ràng về trình tự và thủ tục tại phiên tòa, đảm bảo tính công khai, minh bạch và công bằng trong quá trình xét xử. Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của bị cáo mà còn góp phần nâng cao niềm tin của người dân vào hệ thống tư pháp.

II. Thực tiễn thi hành quy định của pháp luật tố tụng hình sự về phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự tại Tòa án nhân dân quận Liên Chiểu thành phố Đà Nẵng

Tòa án nhân dân quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng đã thực hiện nhiều phiên tòa sơ thẩm trong giai đoạn từ năm 2015 đến 2019. Qua quá trình xét xử, nhiều vụ án đã được giải quyết một cách nhanh chóng và hiệu quả, thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số vấn đề cần khắc phục. Các vi phạm trong quy trình tố tụng, như việc không tuân thủ đúng quy định về thời gian xét xử, hoặc thiếu sót trong việc thu thập chứng cứ, đã dẫn đến một số bản án bị kháng cáo hoặc hủy bỏ. Điều này cho thấy cần có sự cải thiện trong việc áp dụng luật tố tụng hình sự tại Tòa án. Việc nâng cao năng lực chuyên môn của các thẩm phán và hội thẩm nhân dân là rất cần thiết để đảm bảo tính chính xác và công bằng trong xét xử.

2.1 Tổng quan kết quả xét xử sơ thẩm

Trong giai đoạn 2015-2019, Tòa án nhân dân quận Liên Chiểu đã thụ lý và xét xử nhiều vụ án hình sự. Kết quả cho thấy tỷ lệ các vụ án được giải quyết thành công khá cao, tuy nhiên vẫn còn một số vụ án bị kháng cáo. Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu sót trong việc thu thập chứng cứ và áp dụng pháp luật. Điều này cho thấy cần có sự cải cách trong quy trình xét xử, nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của hoạt động tư pháp. Việc tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ tư pháp cũng là một giải pháp cần thiết để cải thiện tình hình này.

III. Các yêu cầu và các giải pháp bảo đảm áp dụng đúng quy định của pháp luật tố tụng hình sự về phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự

Để nâng cao chất lượng xét xử tại phiên tòa sơ thẩm, cần thiết phải có các yêu cầu và giải pháp cụ thể. Trước hết, cần tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ tư pháp, nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng xét xử. Thứ hai, cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, đảm bảo tính đồng bộ và thống nhất trong việc áp dụng luật hình sự và luật tố tụng hình sự. Cuối cùng, việc tăng cường giám sát và kiểm tra hoạt động xét xử cũng là một yếu tố quan trọng, giúp phát hiện và khắc phục kịp thời các vi phạm trong quá trình xét xử. Những giải pháp này không chỉ giúp nâng cao chất lượng xét xử mà còn góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân.

3.1 Các yêu cầu bảo đảm áp dụng đúng quy định

Các yêu cầu bảo đảm áp dụng đúng quy định của pháp luật tố tụng hình sự bao gồm việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về trình tự và thủ tục trong xét xử. Điều này đòi hỏi các thẩm phán và hội thẩm nhân dân phải nắm vững các quy định của pháp luật, đồng thời có khả năng áp dụng linh hoạt trong từng trường hợp cụ thể. Việc tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo về pháp luật cũng là một cách hiệu quả để nâng cao nhận thức và kỹ năng cho đội ngũ cán bộ tư pháp.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2019, Tòa án nhân dân (TAND) quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng đã thụ lý và xét xử sơ thẩm tổng cộng 564 vụ án hình sự với 882 bị cáo. Số lượng vụ án và bị cáo có xu hướng tăng đều qua các năm, từ 66 vụ án và 105 bị cáo năm 2015 lên đến 154 vụ án và 233 bị cáo năm 2019, tương đương mức tăng lần lượt 133% và 122%. Điều này phản ánh sự gia tăng phức tạp và mức độ vi phạm pháp luật hình sự trên địa bàn quận. Phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự (PTSTVAHS) đóng vai trò trung tâm trong hoạt động xét xử, là nơi thể hiện quyền tư pháp của Nhà nước, bảo vệ công lý, quyền con người và lợi ích hợp pháp của công dân.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng áp dụng pháp luật tố tụng hình sự tại PTSTVAHS của TAND quận Liên Chiểu, đánh giá những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự tại TAND quận Liên Chiểu trong khoảng thời gian 2015-2019, dựa trên các số liệu thống kê, hồ sơ vụ án và thực tiễn xét xử.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự, nâng cao hiệu quả hoạt động xét xử, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho công tác cải cách tư pháp tại địa phương. Qua đó, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức và công dân, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình pháp lý về quyền tư pháp, chức năng xét xử và nguyên tắc tố tụng hình sự. Cụ thể:

• Lý thuyết quyền tư pháp: Xác định vị trí, vai trò của Tòa án trong hệ thống quyền lực nhà nước, nhấn mạnh chức năng xét xử là trung tâm của pháp luật hình sự.
• Nguyên tắc tố tụng hình sự: Bao gồm nguyên tắc xét xử công khai, nguyên tắc tranh tụng, nguyên tắc xét xử tập thể và quyết định theo đa số, nguyên tắc suy đoán vô tội, và nguyên tắc tuân thủ trình tự, thủ tục tố tụng.
• Mô hình phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự: Mô tả quy trình xét xử từ khi mở phiên tòa, xét hỏi, tranh luận, nghị án đến tuyên án, đảm bảo tính khách quan, công bằng và đúng pháp luật.
• Khái niệm chính: Phiên tòa sơ thẩm, Hội đồng xét xử (HĐXX), Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Kiểm sát viên, Người bào chữa, Trình tự thủ tục tố tụng, Án lệ.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp:

• Phương pháp thống kê: Thu thập và phân tích số liệu về số vụ án, số bị cáo, kết quả xét xử sơ thẩm tại TAND quận Liên Chiểu từ năm 2015 đến 2019.
• Phương pháp phân tích, tổng hợp: Đánh giá các quy định pháp luật tố tụng hình sự, pháp luật hình sự liên quan đến phiên tòa sơ thẩm, so sánh với thực tiễn áp dụng tại địa phương.
• Phương pháp so sánh: So sánh các quy định pháp luật hiện hành với thực tiễn xét xử, đồng thời tham khảo các nghiên cứu, án lệ liên quan.
• Phương pháp luận chứng: Đưa ra các luận điểm, giải pháp dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn.
• Nguồn dữ liệu: Hồ sơ vụ án, báo cáo thống kê của TAND quận Liên Chiểu, văn bản pháp luật (Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, Bộ luật Hình sự 2015), án lệ, tài liệu tham khảo học thuật.
• Cỡ mẫu: Toàn bộ các vụ án hình sự sơ thẩm được xét xử tại TAND quận Liên Chiểu trong 5 năm (564 vụ án, 882 bị cáo).
• Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ dữ liệu vụ án được thu thập để đảm bảo tính đại diện và toàn diện.
• Timeline nghiên cứu: Từ năm 2015 đến năm 2019, tập trung phân tích các vụ án và phiên tòa sơ thẩm trong giai đoạn này.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ xét xử sơ thẩm đạt 100%: Trong 5 năm, TAND quận Liên Chiểu đã mở phiên tòa xét xử sơ thẩm cho toàn bộ 564 vụ án hình sự thụ lý, tương ứng 882 bị cáo, đảm bảo không có án tồn đọng kéo dài. Đây là kết quả nổi bật, thể hiện sự phối hợp hiệu quả giữa Tòa án, Viện kiểm sát và Cơ quan điều tra.

2. Tăng trưởng số vụ án và bị cáo: Số vụ án tăng từ 66 vụ năm 2015 lên 154 vụ năm 2019 (tăng 133%), số bị cáo tăng từ 105 lên 233 (tăng 122%). Bình quân mỗi Thẩm phán xét xử khoảng 14 vụ/năm, phản ánh khối lượng công việc ngày càng lớn và phức tạp.

3. Chất lượng xét xử được nâng cao: Các phiên tòa sơ thẩm được tổ chức nghiêm minh, đúng quy định pháp luật, đảm bảo xét xử đúng người, đúng tội, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội. Ví dụ điển hình là vụ án “Cướp tài sản” được TAND tối cao công nhận là án lệ số 29/2019/AL, thể hiện sự chính xác trong áp dụng pháp luật và xử lý đồng phạm.

4. Một số sai sót và hạn chế: Mặc dù đạt nhiều kết quả tích cực, vẫn tồn tại một số sai lầm trong quá trình xét xử dẫn đến kháng cáo, kháng nghị, ví dụ như việc xét xử vượt quá phạm vi truy tố hoặc áp dụng tội danh không đúng. Nguyên nhân bao gồm hạn chế về năng lực chuyên môn của Thẩm phán, Hội thẩm, cũng như sự chưa đồng bộ, đầy đủ của hệ thống pháp luật.

Thảo luận kết quả

Việc TAND quận Liên Chiểu duy trì tỷ lệ xét xử sơ thẩm 100% trong 5 năm liên tiếp là minh chứng cho hiệu quả công tác phối hợp tố tụng và sự nghiêm minh của hoạt động xét xử. Sự gia tăng số vụ án và bị cáo phản ánh thực trạng tội phạm ngày càng phức tạp, đòi hỏi nâng cao năng lực xét xử và cải tiến quy trình tố tụng.

Chất lượng xét xử được cải thiện rõ rệt qua việc áp dụng đúng quy định pháp luật, đảm bảo nguyên tắc tranh tụng và quyền bào chữa, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân vào công lý. Việc công bố án lệ về vụ án “Cướp tài sản” không chỉ làm rõ các tình tiết pháp lý mà còn tạo tiền lệ pháp lý quan trọng cho các vụ án tương tự.

Tuy nhiên, các sai sót trong xét xử cho thấy cần tiếp tục đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ Thẩm phán, Hội thẩm, đồng thời hoàn thiện hệ thống pháp luật tố tụng để giảm thiểu rủi ro vi phạm thủ tục và nội dung. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tăng trưởng số vụ án và bị cáo, bảng thống kê kết quả xét xử, cũng như phân tích các trường hợp án lệ sẽ giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng và xu hướng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho Thẩm phán và Hội thẩm

   • Mục tiêu: Nâng cao năng lực đánh giá chứng cứ, áp dụng pháp luật chính xác.
   • Thời gian: Triển khai liên tục hàng năm.
   • Chủ thể: TAND cấp trên phối hợp với Học viện Tòa án và các cơ sở đào tạo pháp luật.

2. Hoàn thiện hệ thống pháp luật tố tụng hình sự

   • Mục tiêu: Bổ sung, sửa đổi các quy định chưa đồng bộ, giảm thiểu sai sót trong xét xử.
   • Thời gian: Trong vòng 2-3 năm tới.
   • Chủ thể: Quốc hội, Bộ Tư pháp, TAND tối cao.

3. Nâng cao công tác phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng

   • Mục tiêu: Đảm bảo thu thập chứng cứ đầy đủ, chính xác, kịp thời, giảm thiểu việc tạm ngừng, hoãn phiên tòa.
   • Thời gian: Thường xuyên, có đánh giá định kỳ.
   • Chủ thể: TAND, Viện kiểm sát, Cơ quan điều tra.

4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ và phiên tòa

   • Mục tiêu: Tăng tính minh bạch, hiệu quả trong xét xử, lưu trữ và tra cứu hồ sơ.
   • Thời gian: Triển khai trong 1-2 năm tới.
   • Chủ thể: TAND quận Liên Chiểu phối hợp với các đơn vị công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ, Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân tại các TAND cấp quận, huyện

   • Lợi ích: Nâng cao hiểu biết về quy trình, thủ tục tố tụng hình sự, áp dụng pháp luật chính xác trong xét xử sơ thẩm.

2. Viện kiểm sát nhân dân và Cơ quan điều tra

   • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò phối hợp trong thu thập chứng cứ, truy tố và xét xử, từ đó nâng cao hiệu quả công tác tố tụng.

3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Luật hình sự và Tố tụng hình sự

   • Lợi ích: Tài liệu tham khảo thực tiễn phong phú, giúp hiểu sâu sắc về hoạt động xét xử sơ thẩm và cải cách tư pháp.

4. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan lập pháp

   • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự, nâng cao chất lượng xét xử và cải cách tư pháp.

Câu hỏi thường gặp

1. Phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự là gì?
   Phiên tòa sơ thẩm là giai đoạn xét xử lần đầu của TAND cấp tỉnh hoặc cấp huyện nhằm xem xét, đánh giá toàn diện chứng cứ và ra bản án quyết định bị cáo có tội hay không, theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự.

2. Tại sao tỷ lệ xét xử sơ thẩm tại TAND quận Liên Chiểu đạt 100%?
   Do sự phối hợp chặt chẽ giữa Tòa án, Viện kiểm sát và Cơ quan điều tra, cùng với việc tổ chức phiên tòa nghiêm minh, đúng quy định, đảm bảo không để án tồn đọng kéo dài.

3. Nguyên tắc tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm được đảm bảo như thế nào?
   Tất cả các bên tham gia tố tụng đều có quyền trình bày chứng cứ, tranh luận, đối đáp công khai tại phiên tòa, giúp tìm ra sự thật khách quan và đảm bảo công bằng trong xét xử.

4. Những khó khăn thường gặp trong xét xử sơ thẩm vụ án hình sự?
   Bao gồm năng lực chuyên môn hạn chế của một số Thẩm phán, Hội thẩm, sự chưa đồng bộ của pháp luật, cũng như các vụ án phức tạp có nhiều bị cáo, tình tiết khó xác minh.

5. Án lệ có vai trò gì trong hoạt động xét xử?
   Án lệ là các quyết định của TAND tối cao có giá trị pháp lý mẫu mực, giúp thống nhất cách áp dụng pháp luật trong các vụ án tương tự, nâng cao chất lượng xét xử và bảo đảm công lý.

Kết luận

• Phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự tại TAND quận Liên Chiểu trong giai đoạn 2015-2019 đã đạt được nhiều kết quả tích cực về số lượng và chất lượng xét xử, góp phần bảo vệ an ninh chính trị và trật tự xã hội.
• Tỷ lệ xét xử sơ thẩm đạt 100%, số vụ án và bị cáo tăng đều qua các năm, phản ánh thực trạng tội phạm ngày càng phức tạp.
• Việc áp dụng pháp luật tố tụng hình sự được thực hiện nghiêm túc, đảm bảo nguyên tắc tranh tụng, quyền bào chữa và xét xử công khai, minh bạch.
• Một số hạn chế về năng lực chuyên môn và hệ thống pháp luật còn tồn tại, cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả xét xử.
• Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đào tạo chuyên môn, hoàn thiện pháp luật, tăng cường phối hợp tố tụng và ứng dụng công nghệ thông tin.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả cải cách tư pháp tại địa phương.

Call to action: Các cơ quan tư pháp, nhà nghiên cứu và sinh viên ngành luật nên khai thác kết quả nghiên cứu này để nâng cao chất lượng công tác xét xử và góp phần xây dựng nền tư pháp hiện đại, công bằng.