Tổng quan nghiên cứu

Ngôn ngữ đánh giá trong các tác phẩm điện ảnh đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải cảm xúc, thái độ và quan điểm của nhân vật cũng như tác giả. Luận văn này tập trung phân tích ngôn ngữ đánh giá trong bộ phim sử thi lãng mạn lịch sử nổi tiếng “Gone with the Wind” dựa trên Thuyết Đánh Giá (Appraisal Theory) của Martin và White (2005). Dữ liệu nghiên cứu gồm kịch bản phần đầu của phim với khoảng 8.500 từ, được thu thập từ trang Scripts. Mục tiêu chính là xác định, phân loại và so sánh tần suất xuất hiện của các giá trị đánh giá gồm Engagement (Tham gia), Attitude (Thái độ) và Graduation (Tăng giảm cường độ) trong ngôn ngữ hội thoại của phim. Nghiên cứu nhằm làm rõ cách lựa chọn ngôn ngữ đánh giá và chức năng của các giá trị này trong việc xây dựng nhân vật và phát triển cốt truyện. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong phần đầu của phim, thời gian thực hiện nghiên cứu là năm 2019 tại Trường Đại học Quy Nhơn. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ góp phần làm phong phú thêm lý thuyết về ngôn ngữ đánh giá trong lĩnh vực ngôn ngữ Anh mà còn hỗ trợ việc giảng dạy tiếng Anh và nghiên cứu ngôn ngữ phim ảnh, giúp người học hiểu sâu sắc hơn về cách sử dụng ngôn ngữ biểu cảm trong giao tiếp hàng ngày.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn sử dụng Thuyết Đánh Giá (Appraisal Theory) do Martin và White (2005) phát triển làm khung lý thuyết chính. Thuyết này phân tích ngôn ngữ đánh giá qua ba hệ thống chính:

  • Engagement (Tham gia): Các nguồn lực ngôn ngữ giúp người nói thu hút người nghe vào cuộc đối thoại, thể hiện sự đồng thuận hoặc phản biện, bao gồm hai loại chính là Monogloss (giọng đơn, khẳng định sự thật) và Heterogloss (giọng đa chiều, mở rộng không gian đối thoại với các quan điểm khác nhau).

  • Attitude (Thái độ): Thể hiện cảm xúc, đánh giá hành vi và giá trị của sự vật, sự việc. Bao gồm ba loại nhỏ: Affect (cảm xúc), Judgement (đánh giá hành vi con người), Appreciation (đánh giá giá trị sự vật, hiện tượng).

  • Graduation (Tăng giảm cường độ): Điều chỉnh mức độ mạnh yếu hoặc rõ nét của các biểu thức đánh giá, gồm Force (cường độ) và Focus (độ sắc nét của phân loại).

Các khái niệm chuyên ngành như Monogloss, Heterogloss, Affect, Judgement, Appreciation, Force, Focus được sử dụng xuyên suốt để phân tích ngôn ngữ hội thoại trong phim.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định lượng và định tính. Dữ liệu chính là kịch bản phần đầu phim “Gone with the Wind” dài khoảng 8.500 từ, thu thập từ trang web Scripts. Cỡ mẫu là toàn bộ đoạn hội thoại trong phần này, được chọn nhằm đảm bảo tính đại diện và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.

Phân tích dữ liệu dựa trên việc nhận diện và phân loại các giá trị đánh giá theo hệ thống Appraisal Theory. Tần suất xuất hiện của từng loại giá trị được thống kê và chuyển đổi thành phần trăm, trình bày qua bảng và biểu đồ để so sánh. Phân tích định tính được thực hiện thông qua việc giải thích các ví dụ minh họa, làm rõ chức năng và ý nghĩa của từng loại giá trị trong ngữ cảnh hội thoại phim.

Quy trình nghiên cứu gồm: thu thập dữ liệu, phân tích phân loại theo Appraisal Theory, tổng hợp số liệu, trình bày kết quả và thảo luận. Tính hợp lệ và độ tin cậy được đảm bảo nhờ việc áp dụng khung lý thuyết chuẩn, lựa chọn dữ liệu phù hợp và minh họa bằng số liệu cụ thể cùng ví dụ chi tiết.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ xuất hiện của các giá trị đánh giá: Tổng cộng có 1.767 trường hợp giá trị đánh giá được nhận diện trong kịch bản. Engagement chiếm tỷ lệ cao nhất với 56,66%, tiếp theo là Attitude với 28,92% và Graduation chiếm 14,42%. Điều này cho thấy ngôn ngữ hội thoại trong phim chủ yếu sử dụng các nguồn lực để thu hút và duy trì sự tham gia của người nghe.

  2. Phân bố các loại Engagement: Trong Engagement, Heterogloss chiếm ưu thế với 70,71%, trong khi Monogloss chỉ chiếm 29,29%. Heterogloss giúp mở rộng không gian đối thoại, thể hiện sự đa chiều trong quan điểm, còn Monogloss chủ yếu cung cấp thông tin khẳng định và các tuyên bố chắc chắn.

  3. Sử dụng Attitude: Attitude được sử dụng để thể hiện cảm xúc và đánh giá nhân vật. Đặc biệt, các nguồn lực Attitude tích cực được dùng nhiều nhằm mô tả tình cảm yêu thương và nội tâm của các nhân vật chính. Ví dụ, các câu thoại thể hiện sự đồng cảm, yêu thương hoặc phê phán hành vi của nhân vật khác.

  4. Graduation ít được sử dụng hơn: Graduation chiếm tỷ lệ thấp nhất, chủ yếu dùng để tăng hoặc giảm cường độ biểu đạt, làm rõ hoặc làm mờ nét nghĩa của các đánh giá. Các hình thức như so sánh, phóng đại hoặc giảm nhẹ được sử dụng nhằm tạo hiệu ứng ngôn ngữ sinh động.

Thảo luận kết quả

Sự thống trị của Engagement phản ánh tính chất hội thoại trong phim, nơi các nhân vật liên tục tương tác, tranh luận và thể hiện quan điểm cá nhân. Việc Heterogloss chiếm ưu thế cho thấy kịch bản chú trọng đến việc mở rộng không gian đối thoại, cho phép nhiều tiếng nói và quan điểm cùng tồn tại, tạo nên sự phong phú và đa chiều trong diễn biến câu chuyện.

Attitude đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng tính cách nhân vật và truyền tải cảm xúc, đặc biệt là các thái độ tích cực giúp làm nổi bật tình yêu và sự gắn bó giữa các nhân vật chính. Điều này phù hợp với thể loại phim lãng mạn sử thi, nơi cảm xúc và mối quan hệ cá nhân được nhấn mạnh.

Graduation tuy ít xuất hiện nhưng góp phần làm tăng tính biểu cảm và sắc thái cho lời thoại, giúp người xem cảm nhận rõ hơn mức độ cảm xúc hoặc sự nhấn mạnh trong từng câu nói. So sánh với các nghiên cứu trước đây về ngôn ngữ đánh giá trong văn học và báo chí, kết quả này cho thấy phim ảnh cũng sử dụng linh hoạt các nguồn lực ngôn ngữ để tạo hiệu quả giao tiếp và nghệ thuật.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ các giá trị đánh giá, biểu đồ cột phân loại Engagement thành Monogloss và Heterogloss, cũng như biểu đồ thanh minh họa sự phân bố các loại Attitude tích cực và tiêu cực. Bảng số liệu chi tiết giúp minh họa tần suất và chức năng của từng loại giá trị trong kịch bản.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giảng dạy Appraisal Theory trong chương trình học tiếng Anh: Giúp học viên hiểu và vận dụng hiệu quả các giá trị đánh giá trong giao tiếp, đặc biệt trong kỹ năng nói và viết biểu cảm. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: các trường đại học, trung tâm ngoại ngữ.

  2. Phát triển tài liệu học tập dựa trên ngôn ngữ phim ảnh: Sử dụng các đoạn hội thoại phim như “Gone with the Wind” để minh họa các giá trị đánh giá, giúp người học tiếp cận ngôn ngữ tự nhiên và sinh động. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: giáo viên, biên soạn giáo trình.

  3. Khuyến khích nghiên cứu sâu hơn về ngôn ngữ đánh giá trong các thể loại phim khác nhau: Mở rộng phạm vi nghiên cứu để so sánh và đối chiếu, từ đó rút ra các đặc điểm ngôn ngữ đặc trưng theo thể loại. Thời gian: 2 năm; Chủ thể: các nhà nghiên cứu ngôn ngữ học, học thuật.

  4. Ứng dụng kết quả nghiên cứu vào đào tạo kỹ năng giao tiếp thực tế: Hướng dẫn người học sử dụng linh hoạt các nguồn lực Engagement, Attitude và Graduation để nâng cao hiệu quả tương tác trong các tình huống giao tiếp hàng ngày. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: giáo viên, huấn luyện viên giao tiếp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Sinh viên và học viên ngành Ngôn ngữ Anh: Nghiên cứu giúp hiểu sâu về ngôn ngữ đánh giá, hỗ trợ học tập và nghiên cứu chuyên sâu về ngôn ngữ học ứng dụng.

  2. Giáo viên tiếng Anh và giảng viên đại học: Cung cấp kiến thức nền tảng và phương pháp phân tích ngôn ngữ đánh giá, hỗ trợ giảng dạy kỹ năng giao tiếp và phân tích văn bản.

  3. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học và truyền thông: Tham khảo để phát triển các nghiên cứu liên quan đến ngôn ngữ biểu cảm trong phim ảnh, văn học và các loại hình truyền thông khác.

  4. Biên kịch và dịch giả phim: Hiểu rõ cách sử dụng ngôn ngữ đánh giá trong hội thoại phim, từ đó nâng cao chất lượng kịch bản và bản dịch, đảm bảo tính chính xác và biểu cảm.

Câu hỏi thường gặp

  1. Appraisal Theory là gì và tại sao được chọn làm khung lý thuyết?
    Appraisal Theory là lý thuyết phân tích ngôn ngữ đánh giá, giúp hiểu cách người nói thể hiện cảm xúc, thái độ và mức độ cường độ trong giao tiếp. Nó được chọn vì phù hợp để phân tích ngôn ngữ hội thoại trong phim, làm rõ các giá trị đánh giá đa dạng.

  2. Dữ liệu nghiên cứu gồm những gì?
    Dữ liệu là kịch bản phần đầu phim “Gone with the Wind” dài khoảng 8.500 từ, được thu thập từ trang Scripts, đảm bảo tính đại diện cho ngôn ngữ hội thoại trong phim.

  3. Phương pháp phân tích dữ liệu như thế nào?
    Kết hợp định lượng để thống kê tần suất các giá trị đánh giá và định tính để phân tích chức năng, ý nghĩa của từng loại giá trị dựa trên ví dụ minh họa trong kịch bản.

  4. Engagement, Attitude và Graduation khác nhau ra sao?
    Engagement liên quan đến việc thu hút người nghe và thể hiện quan điểm; Attitude thể hiện cảm xúc và đánh giá; Graduation điều chỉnh mức độ mạnh yếu hoặc sắc nét của biểu đạt.

  5. Nghiên cứu có thể ứng dụng vào thực tiễn như thế nào?
    Kết quả giúp giáo viên và người học tiếng Anh nâng cao kỹ năng giao tiếp biểu cảm, biên kịch và dịch giả cải thiện chất lượng kịch bản và bản dịch phim, đồng thời mở rộng nghiên cứu ngôn ngữ trong các lĩnh vực khác.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định và phân loại thành công các giá trị đánh giá Engagement, Attitude và Graduation trong kịch bản phim “Gone with the Wind”.
  • Engagement chiếm tỷ lệ cao nhất (56,66%), thể hiện vai trò quan trọng trong việc duy trì đối thoại và thể hiện quan điểm đa chiều.
  • Attitude được sử dụng để truyền tải cảm xúc và xây dựng nhân vật, đặc biệt là các thái độ tích cực về tình yêu và nội tâm.
  • Graduation tuy ít xuất hiện nhưng góp phần làm tăng tính biểu cảm và sắc thái cho lời thoại.
  • Kết quả nghiên cứu mở ra hướng phát triển ứng dụng trong giảng dạy tiếng Anh, nghiên cứu ngôn ngữ phim và đào tạo kỹ năng giao tiếp biểu cảm.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích áp dụng Appraisal Theory trong giảng dạy và nghiên cứu, đồng thời mở rộng phân tích sang các thể loại phim khác để làm phong phú thêm hiểu biết về ngôn ngữ đánh giá trong nghệ thuật điện ảnh.