Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Thuốc Giảm Đau Và Hiệu Quả Giảm Đau Trên Bệnh Nhân Ung Thư Tại Khoa Chăm Sóc Giảm Nhẹ

• Tác giả: Nguyễn Thị Thanh Tâm
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Tứ Sơn
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược Lý Và Dược Lâm Sàng
• Đề tài: Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Thuốc Giảm Đau Và Hiệu Quả Giảm Đau Trên Bệnh Nhân Ung Thư Điều Trị Tại Khoa Chăm Sóc Giảm Nhẹ Bệnh Viện Ung Bướu Nghệ An
• Loại tài liệu: Luận Văn Dược Sĩ Chuyên Khoa Cấp 1
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 2. ĐAU DO UNG THƯ
• 2.1. Đại cương về đau do ung thư
• 2.1.1. Định nghĩa
• 2.1.2. Các nguyên nhân đau do ung thư
• 2.1.3. Phân loại đau do ung thư
• 2.2. Đánh giá đau và các công cụ đánh giá đau liên quan đến ung thư
• 2.2.1. Đánh giá đau liên quan đến ung thư
• 2.2.2. Các công cụ đánh giá đau
• 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Tiêu chuẩn lựa chọn
• 3.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 3.4. Phương pháp nghiên cứu
• 3.4.1. Thiết kế nghiên cứu
• 3.4.2. Quy trình nghiên cứu
• 3.4.3. Nội dung nghiên cứu
• 3.4.4. Công cụ và quy ước áp dụng trong nghiên cứu
• 3.4.5. Phương pháp thu thập số liệu
• 3.4.6. Mẫu nghiên cứu
• 3.4.7. Xử lý và phân tích số liệu
• 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Đặc điểm bệnh nhân
• 4.1.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu
• 4.1.2. Tiền sử dùng thuốc giảm đau của bệnh nhân
• 4.1.3. Đặc điểm đau của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
• 4.2. Tình hình sử dụng thuốc
• 4.2.1. Đặc điểm thuốc giảm đau được kê đơn
• 4.2.2. Chế độ liều các thuốc giảm đau và hỗ trợ giảm đau
• 4.3. Hiệu quả giảm đau
• 4.3.1. Nhóm bệnh nhân điều trị đau lần đầu tại Khoa Chăm sóc giảm nhẹ
• 4.3.2. Nhóm bệnh nhân điều trị đau duy trì tại Khoa Chăm sóc giảm nhẹ
• 4.3.3. Mức độ hài lòng của bệnh nhân với quá trình điều trị đau
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Hiệu Quả Giảm Đau Cho Bệnh Nhân Ung Thư

Ung thư đang là một mối lo ngại toàn cầu, nguyên nhân gây bệnh tật và tử vong hàng đầu. Theo Globocan năm 2020, số ca mắc và tử vong do ung thư trên toàn thế giới đều tăng, với 19.789 ca mắc mới và 9.133 ca tử vong. Tại Việt Nam, ước tính có 182.563 ca mắc mới và 122.690 ca tử vong. Đau là triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân ung thư, cần được giảm đau ở mọi giai đoạn. Khoảng 1/3 số bệnh nhân điều trị ung thư bị đau. Ở giai đoạn muộn, hơn 2/3 số này bị đau và kiểm soát đau trở thành mục đích chính. Đau ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và là yếu tố dự báo khả năng sống. Vì vậy, điều trị giảm đau rất quan trọng, bao gồm nhiều phương pháp như dùng thuốc, xạ trị, chăm sóc tâm lý. Điều trị bằng thuốc là quan trọng nhất. Hiệu quả phụ thuộc vào tính hợp lý của việc dùng thuốc. Các tác dụng không mong muốn cũng cần được đánh giá và quản lý. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, thiếu quản lý đau ung thư là vấn đề sức khoẻ toàn cầu ưu tiên cao nhất từ năm 1986. Nghiên cứu về đau, thuốc giảm đau và hiệu quả giảm đau là cần thiết để nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân ung thư.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Quản Lý Đau Ung Thư Toàn Diện

Quản lý đau ung thư là một khía cạnh quan trọng trong chăm sóc bệnh nhân ung thư. Việc kiểm soát cơn đau không chỉ cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân mà còn có thể ảnh hưởng đến kết quả điều trị tổng thể. Đau có thể gây ra nhiều vấn đề như mất ngủ, mệt mỏi, và suy giảm nhận thức, ảnh hưởng đến khả năng tự chăm sóc và thực hiện các hoạt động hàng ngày. Hơn nữa, đau không được kiểm soát có thể dẫn đến lo âu, trầm cảm và tuyệt vọng, khiến bệnh nhân và gia đình quyết định ngừng điều trị tích cực. Việc quản lý đau hiệu quả đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện, bao gồm đánh giá đau chính xác, lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và theo dõi sát sao tình trạng bệnh nhân. Chăm sóc giảm nhẹ sớm, bao gồm giảm đau, có thể cải thiện triệu chứng, kéo dài thời gian sống và nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh nhân ung thư.

1.2. Đánh Giá Hiệu Quả Giảm Đau và Chất Lượng Cuộc Sống

Việc đánh giá hiệu quả giảm đau là yếu tố then chốt để đảm bảo bệnh nhân ung thư nhận được sự chăm sóc tốt nhất. Cần có các công cụ đánh giá đau toàn diện để xác định nguyên nhân, loại đau, cường độ, vị trí và tác động của cơn đau đến cuộc sống hàng ngày của bệnh nhân. Đánh giá cần được thực hiện thường xuyên để theo dõi đáp ứng của bệnh nhân với điều trị và điều chỉnh phác đồ khi cần thiết. Ngoài ra, việc đánh giá chất lượng cuộc sống là rất quan trọng để hiểu rõ hơn về tác động của cơn đau và điều trị lên các khía cạnh khác của cuộc sống bệnh nhân, bao gồm chức năng thể chất, tâm lý, xã hội và tinh thần. Kết quả đánh giá sẽ giúp các bác sĩ và chuyên gia chăm sóc sức khỏe đưa ra các quyết định điều trị tốt nhất, nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm bớt gánh nặng cho bệnh nhân ung thư.

II. Thách Thức Trong Sử Dụng Thuốc Giảm Đau Cho Ung Thư

Sử dụng thuốc giảm đau cho bệnh nhân ung thư không phải lúc nào cũng dễ dàng. Có nhiều thách thức cần vượt qua để đảm bảo hiệu quả và an toàn. Một trong những thách thức lớn nhất là việc lựa chọn loại thuốc và liều dùng phù hợp, vì mỗi bệnh nhân có thể phản ứng khác nhau với các loại thuốc. Tác dụng phụ của thuốc giảm đau, đặc biệt là opioid, cũng là một vấn đề đáng lo ngại, có thể gây táo bón, buồn nôn, buồn ngủ và các vấn đề khác, làm giảm chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Việc quản lý tác dụng phụ đòi hỏi sự theo dõi sát sao và điều chỉnh phác đồ kịp thời. Ngoài ra, vấn đề dung nạp thuốc và nghiện thuốc cũng cần được xem xét, đặc biệt khi sử dụng opioid trong thời gian dài. Việc sử dụng thuốc giảm đau hợp lý và tuân thủ phác đồ là rất quan trọng để giảm thiểu rủi ro và tối đa hóa lợi ích cho bệnh nhân ung thư.

2.1. Vấn Đề Dung Nạp Thuốc và Tác Dụng Phụ Thuốc Giảm Đau

Một trong những vấn đề quan trọng trong quản lý đau ung thư là dung nạp thuốc và tác dụng phụ của thuốc giảm đau. Dung nạp thuốc xảy ra khi cơ thể bệnh nhân quen dần với thuốc, đòi hỏi liều dùng cao hơn để đạt được hiệu quả giảm đau tương đương. Điều này có thể dẫn đến tăng nguy cơ tác dụng phụ, đặc biệt là khi sử dụng opioid. Tác dụng phụ thường gặp bao gồm táo bón, buồn nôn, buồn ngủ, và rối loạn tâm thần. Để giảm thiểu tác động của dung nạp thuốc, các bác sĩ có thể luân phiên sử dụng các loại thuốc khác nhau hoặc kết hợp với các phương pháp điều trị không dùng thuốc. Việc quản lý tác dụng phụ đòi hỏi sự theo dõi chặt chẽ và điều chỉnh liều dùng hoặc phác đồ khi cần thiết, nhằm đảm bảo sự thoải mái và chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

2.2. Rào Cản Tiếp Cận Thuốc Giảm Đau Cho Bệnh Nhân Ung Thư

Mặc dù thuốc giảm đau đóng vai trò quan trọng trong quản lý đau ung thư, nhiều bệnh nhân ung thư vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận các loại thuốc này. Một số rào cản có thể kể đến như chi phí thuốc cao, thủ tục kê đơn phức tạp, và thiếu kiến thức về quản lý đau ở cả bệnh nhân và nhân viên y tế. Ở nhiều quốc gia, việc tiếp cận opioid, một loại thuốc giảm đau mạnh, bị hạn chế do các quy định nghiêm ngặt để ngăn chặn lạm dụng. Điều này có thể khiến bệnh nhân ung thư phải chịu đựng những cơn đau không cần thiết. Để cải thiện khả năng tiếp cận thuốc giảm đau, cần có các chính sách hỗ trợ tài chính, đơn giản hóa thủ tục kê đơn, tăng cường đào tạo về quản lý đau cho nhân viên y tế, và nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của việc giảm đau trong chăm sóc bệnh nhân ung thư.

III. Phân Tích Tình Hình Dùng Thuốc Giảm Đau tại Bệnh Viện NA

Nghiên cứu này tập trung phân tích tình hình sử dụng thuốc giảm đau tại khoa Chăm Sóc Giảm Nhẹ - Bệnh viện Ung Bướu Nghệ An. Mục tiêu là đánh giá việc sử dụng các loại thuốc, liều lượng, và phác đồ điều trị hiện tại cho bệnh nhân ung thư. Kết quả phân tích sẽ giúp xác định các vấn đề và thách thức trong việc quản lý đau, từ đó đề xuất các giải pháp cải thiện. Dữ liệu được thu thập từ hồ sơ bệnh án, phỏng vấn bệnh nhân, và thống kê dược lâm sàng. Các yếu tố được xem xét bao gồm loại ung thư, giai đoạn bệnh, mức độ đau, tiền sử dùng thuốc, và các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị. Nghiên cứu này cũng xem xét hiệu quả giảm đau và tác dụng phụ của các loại thuốc được sử dụng. Kết quả sẽ cung cấp thông tin quan trọng cho việc xây dựng phác đồ điều trị hiệu quả hơn, cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân ung thư.

3.1. Đặc Điểm Bệnh Nhân Ung Thư Trong Mẫu Nghiên Cứu

Việc hiểu rõ đặc điểm bệnh nhân ung thư trong mẫu nghiên cứu là rất quan trọng để phân tích tình hình sử dụng thuốc giảm đau một cách chính xác. Các đặc điểm được xem xét bao gồm tuổi tác, giới tính, loại ung thư, giai đoạn bệnh, tiền sử bệnh, và các bệnh lý đi kèm. Thông tin này giúp xác định các yếu tố có thể ảnh hưởng đến đáp ứng của bệnh nhân với thuốc giảm đau và giúp điều chỉnh phác đồ điều trị cho phù hợp. Ví dụ, bệnh nhân lớn tuổi có thể nhạy cảm hơn với tác dụng phụ của thuốc, trong khi bệnh nhân mắc các bệnh lý khác có thể cần điều chỉnh liều lượng để tránh tương tác thuốc. Ngoài ra, loại ung thư và giai đoạn bệnh cũng có thể ảnh hưởng đến mức độ đau và loại thuốc giảm đau cần thiết. Việc xem xét tất cả các đặc điểm này giúp các nhà nghiên cứu hiểu rõ hơn về tình hình sử dụng thuốc giảm đau và đề xuất các giải pháp cải thiện.

3.2. Các Loại Thuốc Giảm Đau Được Sử Dụng Phổ Biến

Để phân tích tình hình sử dụng thuốc giảm đau hiệu quả, cần xác định các loại thuốc được sử dụng phổ biến trong mẫu nghiên cứu. Các loại thuốc giảm đau thường được sử dụng trong điều trị đau ung thư bao gồm paracetamol, NSAIDs (Thuốc chống viêm không steroid), opioid yếu (tramadol), và opioid mạnh (morphin). Nghiên cứu xem xét tỷ lệ sử dụng của từng loại thuốc, liều lượng thường dùng, và cách phối hợp các loại thuốc với nhau. Thông tin này giúp đánh giá mức độ tuân thủ theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về thang giảm đau ba bậc. Ngoài ra, nghiên cứu cũng xem xét việc sử dụng các thuốc hỗ trợ giảm đau như thuốc chống trầm cảm, thuốc chống co giật, và corticosteroid, vì chúng có thể giúp giảm đau và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

IV. Đánh Giá Hiệu Quả Giảm Đau Trên Bệnh Nhân Ung Thư

Đánh giá hiệu quả giảm đau là mục tiêu quan trọng của nghiên cứu này. Để đánh giá hiệu quả, các nhà nghiên cứu sử dụng các công cụ đánh giá đau chuẩn hóa, chẳng hạn như Thang đo đau VAS (Visual Analog Scale) hoặc Thang đo số (Numerical Rating Scale). Bệnh nhân được yêu cầu đánh giá mức độ đau của họ trước và sau khi điều trị. Ngoài ra, nghiên cứu cũng xem xét tác động của cơn đau đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, bao gồm giấc ngủ, tâm trạng, và khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả giảm đau, chẳng hạn như loại ung thư, giai đoạn bệnh, và liều lượng thuốc, cũng được phân tích. Mục tiêu là xác định các yếu tố dự đoán hiệu quả giảm đau và phát triển các phác đồ điều trị cá nhân hóa hơn cho bệnh nhân ung thư.

4.1. Sử Dụng Các Thang Đo Đau Chuẩn Hóa để Đánh Giá

Việc sử dụng các thang đo đau chuẩn hóa là rất quan trọng để đánh giá hiệu quả giảm đau một cách khách quan. Các thang đo đau phổ biến bao gồm Thang đo đau VAS (Visual Analog Scale), Thang đo số (Numerical Rating Scale), và Công cụ đánh giá đau tóm tắt BPI (Brief Pain Inventory). Các thang đo này cho phép bệnh nhân đánh giá mức độ đau của họ một cách dễ dàng và chính xác. Đánh giá được thực hiện trước và sau khi điều trị để xác định mức độ giảm đau. Ngoài ra, BPI còn cho phép đánh giá tác động của cơn đau đến các khía cạnh khác của cuộc sống của bệnh nhân, chẳng hạn như giấc ngủ, tâm trạng, và khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày. Việc sử dụng các thang đo đau chuẩn hóa giúp các nhà nghiên cứu so sánh hiệu quả giảm đau giữa các phác đồ điều trị khác nhau và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả.

4.2. Phân Tích Sự Hài Lòng Của Bệnh Nhân Với Điều Trị Đau

Sự hài lòng của bệnh nhân với điều trị đau là một chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu quả và chất lượng của dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Nghiên cứu này thu thập thông tin về mức độ hài lòng của bệnh nhân với hiệu quả giảm đau, quản lý tác dụng phụ, và sự hỗ trợ từ nhân viên y tế. Bệnh nhân được yêu cầu đánh giá mức độ hài lòng của họ trên một thang đo từ rất không hài lòng đến rất hài lòng. Kết quả phân tích sự hài lòng của bệnh nhân giúp các nhà nghiên cứu xác định các lĩnh vực cần cải thiện trong quản lý đau. Nếu bệnh nhân không hài lòng với hiệu quả giảm đau hoặc quản lý tác dụng phụ, các bác sĩ có thể điều chỉnh phác đồ điều trị hoặc cung cấp thêm thông tin và hỗ trợ. Mục tiêu là đảm bảo bệnh nhân cảm thấy thoải mái, được chăm sóc tốt, và có thể duy trì chất lượng cuộc sống tốt nhất có thể.

V. Phác Đồ Giảm Đau và Liều Dùng Thuốc Giảm Đau

Phác đồ giảm đau đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát cơn đau cho bệnh nhân ung thư. Việc xây dựng phác đồ phù hợp đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về các loại thuốc giảm đau, liều lượng, và cách phối hợp chúng. Nghiên cứu này xem xét các phác đồ được sử dụng phổ biến tại Bệnh viện Ung Bướu Nghệ An, bao gồm thang giảm đau ba bậc của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Nghiên cứu cũng đánh giá tính hợp lý của liều dùng thuốc giảm đau và sự tuân thủ theo các hướng dẫn lâm sàng. Mục tiêu là xác định các phác đồ hiệu quả nhất và đảm bảo bệnh nhân nhận được liều lượng phù hợp để giảm đau mà không gặp quá nhiều tác dụng phụ. Việc phân tích phác đồ giảm đau cũng giúp xác định các vấn đề và thách thức trong việc quản lý đau và đề xuất các giải pháp cải thiện.

5.1. Tuân Thủ Thang Giảm Đau Ba Bậc Của WHO

Thang giảm đau ba bậc của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là một hướng dẫn quan trọng trong quản lý đau ung thư. Nghiên cứu này đánh giá mức độ tuân thủ theo thang giảm đau ba bậc của WHO tại Bệnh viện Ung Bướu Nghệ An. Thang giảm đau này khuyến nghị sử dụng các thuốc giảm đau theo ba bậc dựa trên mức độ đau của bệnh nhân. Bậc 1: Đau nhẹ (paracetamol, NSAIDs), bậc 2: Đau vừa (opioid yếu như tramadol), và bậc 3: Đau nặng (opioid mạnh như morphin). Nghiên cứu xem xét tỷ lệ bệnh nhân được điều trị theo từng bậc và đánh giá tính hợp lý của việc lựa chọn thuốc giảm đau. Việc tuân thủ thang giảm đau của WHO giúp đảm bảo bệnh nhân nhận được thuốc giảm đau phù hợp với mức độ đau của họ và tránh sử dụng opioid quá sớm hoặc quá muộn.

5.2. Điều Chỉnh Phác Đồ Dựa Trên Mức Độ Đau Của Bệnh Nhân

Việc điều chỉnh phác đồ dựa trên mức độ đau của bệnh nhân là rất quan trọng để quản lý đau hiệu quả. Nghiên cứu này xem xét cách các bác sĩ điều chỉnh phác đồ giảm đau dựa trên mức độ đau của bệnh nhân và đáp ứng của họ với điều trị. Nếu bệnh nhân không đáp ứng với thuốc giảm đau hiện tại, bác sĩ có thể tăng liều, chuyển sang một loại thuốc khác, hoặc kết hợp các loại thuốc với nhau. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể sử dụng các phương pháp điều trị không dùng thuốc như vật lý trị liệu, châm cứu, hoặc tâm lý trị liệu. Việc điều chỉnh phác đồ đòi hỏi sự theo dõi chặt chẽ và giao tiếp thường xuyên với bệnh nhân để đảm bảo họ nhận được sự chăm sóc tốt nhất.

VI. Kết Luận và Khuyến Nghị Về Giảm Đau Ung Thư Tại NA

Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn tổng quan về tình hình sử dụng thuốc giảm đau và hiệu quả giảm đau cho bệnh nhân ung thư tại khoa Chăm Sóc Giảm Nhẹ - Bệnh viện Ung Bướu Nghệ An. Kết quả nghiên cứu có thể giúp các bác sĩ và nhà quản lý bệnh viện cải thiện quản lý đau và nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Các khuyến nghị có thể bao gồm tăng cường đào tạo về quản lý đau, cải thiện quy trình kê đơn và cấp phát thuốc giảm đau, và tăng cường sự hợp tác giữa các chuyên gia chăm sóc sức khỏe. Ngoài ra, cần có các chính sách hỗ trợ tài chính để giúp bệnh nhân tiếp cận thuốc giảm đau và các dịch vụ chăm sóc giảm nhẹ. Việc tiếp tục nghiên cứu và theo dõi tình hình quản lý đau là rất quan trọng để đảm bảo bệnh nhân ung thư nhận được sự chăm sóc tốt nhất có thể.

6.1. Đề Xuất Giải Pháp Nâng Cao Chất Lượng Cuộc Sống

Để nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân ung thư, cần có các giải pháp toàn diện không chỉ tập trung vào việc giảm đau. Các giải pháp này có thể bao gồm cung cấp các dịch vụ hỗ trợ tâm lý, vật lý trị liệu, dinh dưỡng, và chăm sóc xã hội. Bệnh nhân ung thư thường phải đối mặt với nhiều thách thức về thể chất, tinh thần, và xã hội. Vì vậy, việc cung cấp các dịch vụ hỗ trợ toàn diện giúp họ đối phó với những thách thức này và duy trì chất lượng cuộc sống tốt nhất có thể. Ngoài ra, cần có các chương trình giáo dục và nâng cao nhận thức cho bệnh nhân và gia đình về cách quản lý đau, tác dụng phụ của thuốc, và các phương pháp tự chăm sóc. Sự tham gia tích cực của bệnh nhân và gia đình vào quá trình điều trị giúp họ kiểm soát tình hình và đưa ra các quyết định sáng suốt.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Về Quản Lý Đau Ung Thư

Nghiên cứu về quản lý đau ung thư cần được tiếp tục để cải thiện hiệu quả và chất lượng của dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Các hướng nghiên cứu có thể bao gồm đánh giá các phương pháp điều trị mới, tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả giảm đau, và phát triển các phác đồ điều trị cá nhân hóa. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu về chi phí-hiệu quả để đánh giá tính khả thi của các phương pháp điều trị khác nhau. Nghiên cứu cũng cần tập trung vào việc đánh giá sự hài lòng của bệnh nhân với điều trị đau và tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng. Các nghiên cứu về quản lý đau ung thư cần được thực hiện đa ngành với sự tham gia của các chuyên gia từ nhiều lĩnh vực khác nhau như y tế, dược học, tâm lý học, và xã hội học. Sự hợp tác giữa các chuyên gia giúp đảm bảo rằng bệnh nhân nhận được sự chăm sóc toàn diện và tốt nhất có thể.

Tổng quan nghiên cứu

Ung thư là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và bệnh tật trên toàn cầu. Theo thống kê Globocan năm 2020, thế giới ghi nhận khoảng 19.789 ca mắc mới và 9.133 ca tử vong do ung thư. Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 182.563 ca mắc mới và 122.690 ca tử vong do ung thư. Đau là triệu chứng phổ biến và nghiêm trọng ở bệnh nhân ung thư, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống và khả năng sống còn. Khoảng 55% bệnh nhân đang điều trị ung thư và 66% bệnh nhân ung thư tiến triển hoặc giai đoạn cuối trải qua các cơn đau với mức độ khác nhau. Tại Việt Nam, tỷ lệ bệnh nhân ung thư bị đau từ vừa đến nặng chiếm khoảng 50%, trong đó 33% bệnh nhân bị suy giảm nghiêm trọng khả năng làm việc do đau.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích tình hình sử dụng thuốc giảm đau và đánh giá hiệu quả giảm đau trên bệnh nhân ung thư điều trị tại khoa Chăm sóc giảm nhẹ, Bệnh viện Ung bướu Nghệ An trong khoảng thời gian từ tháng 9 đến tháng 12 năm 2022. Nghiên cứu tập trung vào hai nhóm bệnh nhân: nhóm điều trị đau lần đầu và nhóm điều trị đau duy trì. Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp dữ liệu thực tiễn về quản lý đau ung thư, góp phần nâng cao chất lượng điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân ung thư tại khu vực Bắc Trung Bộ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đau ung thư được công nhận quốc tế, bao gồm:

• Định nghĩa đau của Hiệp hội nghiên cứu đau quốc tế (IASP): Đau là cảm giác khó chịu và trải nghiệm cảm xúc liên quan đến tổn thương mô học hoặc tiềm tàng, mang tính chủ quan và cần được đánh giá dựa trên báo cáo của bệnh nhân.
• Phân loại đau do ung thư: Bao gồm đau cảm thụ (bản thể và tạng), đau thần kinh và đau do viêm. Đau mạn tính do ung thư và đau mạn tính sau điều trị ung thư cũng được phân biệt rõ ràng.
• Thang quản lý đau ba bậc của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): Mặc dù thang này không còn là quy trình nghiêm ngặt, nó vẫn là công cụ giáo dục quan trọng trong lựa chọn thuốc giảm đau phù hợp với mức độ đau.
• Công cụ đánh giá đau tóm tắt (Brief Pain Inventory - BPI): Được sử dụng để đánh giá cường độ đau và ảnh hưởng của đau đến các khía cạnh chất lượng cuộc sống như hoạt động chung, khả năng đi lại, tâm trạng và giấc ngủ.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu tiến cứu, dọc theo thời gian, thực hiện tại khoa Chăm sóc giảm nhẹ, Bệnh viện Ung bướu Nghệ An từ 25/09/2022 đến 25/12/2022.
• Đối tượng nghiên cứu: 105 bệnh nhân ung thư từ 18 tuổi trở lên, có đau liên quan đến ung thư và được chỉ định dùng thuốc giảm đau. Bệnh nhân không đủ tỉnh táo, không thể giao tiếp hoặc từ chối tham gia bị loại trừ.
• Chọn mẫu: Thuận tiện, bao gồm cả nhóm điều trị đau lần đầu (42 bệnh nhân) và nhóm điều trị đau duy trì (63 bệnh nhân).
• Thu thập dữ liệu: Phỏng vấn bệnh nhân tại 3 thời điểm: trước khi dùng thuốc giảm đau (T1), sau 48-72 giờ dùng thuốc (T2), và sau 7 ngày dùng thuốc (T3). Dữ liệu thu thập gồm mức độ đau, ảnh hưởng của đau, thuốc giảm đau và biến cố bất lợi.
• Công cụ đánh giá: Bộ câu hỏi BPI phiên bản tiếng Việt, đánh giá điểm đau nặng nhất 24 giờ qua và ảnh hưởng của đau trên 4 khía cạnh.
• Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 20 và Excel 2016. Thống kê mô tả, kiểm định T-test và Wilcoxon để xác định sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).
• Timeline nghiên cứu: 3 tháng thu thập dữ liệu, phân tích và báo cáo kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm bệnh nhân: Độ tuổi trung bình 59,5 ± 11,3 tuổi, nam chiếm 60%. Phần lớn bệnh nhân ở giai đoạn 3 và 4 (65,7%), ung thư phổi chiếm tỷ lệ cao nhất (23,8%). Khoảng 82,9% bệnh nhân có bệnh mắc kèm.
2. Mức độ đau trước điều trị: Nhóm điều trị đau lần đầu có 81% bệnh nhân đau trung bình và 19% đau nặng với điểm đau trung vị 6 (5;7). Nhóm điều trị duy trì có 55,6% đau trung bình và 44,4% đau nặng với điểm đau trung vị 7 (6;8).
3. Ảnh hưởng của đau: Tâm trạng bị ảnh hưởng nặng nhất (33,3% nhóm lần đầu, 33,3% nhóm duy trì), giấc ngủ cũng chịu ảnh hưởng nặng (26,2% nhóm lần đầu, 41,3% nhóm duy trì). Hoạt động chung và khả năng đi lại cũng bị ảnh hưởng đáng kể.
4. Tình hình sử dụng thuốc: Opioid yếu kết hợp paracetamol chiếm 70,5%, trong đó paracetamol + tramadol 39,1%, paracetamol + codein 31,4%. Opioid mạnh (morphin hydroclorid) chiếm 49,5%. Thuốc hỗ trợ giảm đau như dexamethason chiếm 15,2%.
5. Phác đồ giảm đau: Nhóm điều trị lần đầu chủ yếu dùng phác đồ bậc 2 (73,8%), nhóm duy trì có 54% dùng phác đồ bậc 2 và 41,3% dùng phác đồ bậc 3. Tỷ lệ điều chỉnh phác đồ giảm đau ở nhóm lần đầu là khoảng 40%.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy phần lớn bệnh nhân ung thư tại khoa Chăm sóc giảm nhẹ đang trải qua mức độ đau trung bình đến nặng, tương tự các nghiên cứu trong khu vực và quốc tế. Tỷ lệ sử dụng opioid mạnh còn thấp so với nhu cầu thực tế, phần lớn bệnh nhân được điều trị bằng opioid yếu kết hợp non-opioid, điều này có thể dẫn đến hiệu quả giảm đau chưa tối ưu. Mức độ ảnh hưởng của đau đến tâm trạng và giấc ngủ phản ánh tác động sâu sắc của đau lên chất lượng cuộc sống, cần được chú trọng trong quản lý toàn diện.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, tỷ lệ bệnh nhân đau nặng vẫn còn cao cho thấy việc đánh giá và điều chỉnh phác đồ giảm đau chưa được thực hiện triệt để hoặc bệnh nhân chưa tuân thủ điều trị đầy đủ. Việc sử dụng thuốc hỗ trợ giảm đau còn hạn chế, trong khi các thuốc như corticosteroid, thuốc chống trầm cảm và thuốc chống động kinh có thể giúp cải thiện hiệu quả giảm đau, đặc biệt với đau thần kinh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ đau và ảnh hưởng của đau theo nhóm bệnh nhân, bảng tần suất sử dụng thuốc giảm đau và phác đồ điều trị, giúp minh họa rõ ràng hơn về tình hình quản lý đau tại bệnh viện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo chuyên môn cho nhân viên y tế về đánh giá đau toàn diện và sử dụng phác đồ giảm đau phù hợp, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đau, đặc biệt là trong nhóm bệnh nhân đau nặng. Thời gian thực hiện: 6 tháng; chủ thể: khoa Chăm sóc giảm nhẹ phối hợp với Trường Đại học Dược Hà Nội.

2. Xây dựng quy trình đánh giá và theo dõi đau định kỳ cho bệnh nhân ung thư tại khoa, sử dụng công cụ BPI để phát hiện sớm và điều chỉnh phác đồ kịp thời. Mục tiêu giảm tỷ lệ bệnh nhân đau nặng xuống dưới 30% trong 1 năm.

3. Mở rộng sử dụng thuốc hỗ trợ giảm đau như corticosteroid, thuốc chống trầm cảm và thuốc chống động kinh trong phác đồ điều trị, đặc biệt với đau thần kinh, nhằm giảm liều opioid và tác dụng phụ. Thời gian triển khai: 12 tháng; chủ thể: bác sĩ lâm sàng và dược sĩ lâm sàng.

4. Tăng cường tư vấn và hỗ trợ bệnh nhân tuân thủ điều trị thông qua giáo dục về thuốc giảm đau, tác dụng phụ và cách xử trí, nhằm nâng cao mức độ hài lòng và hiệu quả giảm đau. Thời gian: liên tục; chủ thể: điều dưỡng và nhân viên y tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ và dược sĩ lâm sàng trong lĩnh vực ung bướu và chăm sóc giảm nhẹ, giúp cập nhật kiến thức về quản lý đau ung thư và lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp.

2. Nhân viên điều dưỡng tại các khoa ung bướu và chăm sóc giảm nhẹ, nâng cao kỹ năng đánh giá đau và hỗ trợ bệnh nhân trong quá trình điều trị.

3. Nhà quản lý y tế và hoạch định chính sách trong lĩnh vực y tế, sử dụng dữ liệu nghiên cứu để xây dựng các chương trình chăm sóc giảm nhẹ và chính sách thuốc giảm đau hiệu quả.

4. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành dược lý, y học lâm sàng để tham khảo phương pháp nghiên cứu, công cụ đánh giá và thực trạng sử dụng thuốc giảm đau trong thực tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao đau ung thư cần được quản lý sớm và hiệu quả?
   Đau ung thư ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, gây mất ngủ, mệt mỏi, trầm cảm và có thể làm giảm khả năng sống. Quản lý đau sớm giúp cải thiện các triệu chứng, kéo dài thời gian sống và nâng cao sự thoải mái cho bệnh nhân.

2. Công cụ Brief Pain Inventory (BPI) có ưu điểm gì?
   BPI đánh giá đồng thời cường độ đau và ảnh hưởng của đau đến các hoạt động hàng ngày, tâm trạng và giấc ngủ, giúp bác sĩ có cái nhìn toàn diện để xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.

3. Tại sao tỷ lệ sử dụng opioid mạnh còn thấp ở bệnh nhân ung thư?
   Nguyên nhân có thể do thiếu kiến thức về opioid, lo ngại tác dụng phụ, hạn chế về nguồn thuốc hoặc sự e ngại của bệnh nhân và gia đình. Cần tăng cường đào tạo và tư vấn để cải thiện tình trạng này.

4. Các thuốc hỗ trợ giảm đau đóng vai trò thế nào trong quản lý đau?
   Thuốc hỗ trợ như corticosteroid, thuốc chống trầm cảm và thuốc chống động kinh giúp giảm đau thần kinh, giảm nhu cầu opioid và hạn chế tác dụng phụ, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị.

5. Làm thế nào để tăng cường tuân thủ điều trị giảm đau của bệnh nhân?
   Cung cấp thông tin rõ ràng về thuốc, tác dụng phụ và cách xử trí, đồng thời tạo môi trường hỗ trợ, tư vấn thường xuyên giúp bệnh nhân hiểu và tuân thủ phác đồ điều trị tốt hơn.

Kết luận

• Nghiên cứu đã phân tích chi tiết tình hình sử dụng thuốc giảm đau và hiệu quả giảm đau trên 105 bệnh nhân ung thư tại khoa Chăm sóc giảm nhẹ, Bệnh viện Ung bướu Nghệ An.
• Phần lớn bệnh nhân đau mức độ trung bình đến nặng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm trạng và giấc ngủ.
• Sử dụng opioid yếu kết hợp non-opioid chiếm ưu thế, trong khi tỷ lệ dùng opioid mạnh còn hạn chế.
• Việc điều chỉnh phác đồ giảm đau chưa đồng bộ với mức độ đau thực tế, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.
• Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng quản lý đau, bao gồm đào tạo, quy trình đánh giá, mở rộng thuốc hỗ trợ và tăng cường tư vấn bệnh nhân.

Next steps: Triển khai các khuyến nghị trong vòng 6-12 tháng, theo dõi hiệu quả và cập nhật phác đồ điều trị phù hợp.

Call-to-action: Các chuyên gia và nhà quản lý y tế nên phối hợp để cải thiện quản lý đau ung thư, nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.