I. Tổng Quan Về Ảnh Hưởng Sở Hữu Nhà Nước 2008 2013
Nghiên cứu về ảnh hưởng của sở hữu nhà nước đến khả năng cạnh tranh của ngân hàng thương mại Việt Nam giai đoạn 2008-2013 là một vấn đề quan trọng. Sở hữu nhà nước được hiểu là Nhà nước đại diện chủ sở hữu đối với các tài sản thuộc sở hữu toàn dân. Trong một xã hội có Nhà nước thì tất yếu tồn tại sở hữu nhà nước. Tuy nhiên, mức độ can thiệp và sở hữu của Nhà nước trong các lĩnh vực kinh tế, đặc biệt là ngân hàng, luôn là vấn đề tranh luận. Theo Dương Đức Chính (2013), doanh nghiệp Nhà nước là bộ phận quan trọng của nền kinh tế Việt Nam, giúp Nhà nước giải quyết nhiều vấn đề kinh tế - xã hội. Vậy, liệu việc Nhà nước sở hữu ngân hàng thương mại có tốt hay không? Nên giữ vai trò chủ đạo hay giảm bớt sự can thiệp để ngành ngân hàng phát triển theo định hướng thị trường?
1.1. Vai Trò Của Ngân Hàng Nhà Nước Việt Nam SBV
Hiện nay, Việt Nam có 4 ngân hàng có vốn đầu tư của nhà nước: Agribank, Vietcombank, Vietinbank và BIDV. Vietcombank, Vietinbank và BIDV cũng là những ngân hàng có kết quả hoạt động kinh doanh tốt và khả năng cạnh tranh cao. Câu hỏi đặt ra là liệu sở hữu nhà nước có phải là yếu tố giúp những ngân hàng này cạnh tranh tốt? Làm rõ vấn đề này sẽ giúp các nhà nghiên cứu xác định chiến lược hoạt động hợp lý để tăng khả năng cạnh tranh cho ngân hàng thương mại.
1.2. Sử Dụng Chỉ Số H Để Phân Tích Khả Năng Cạnh Tranh
Để xác định ảnh hưởng của sở hữu nhà nước đến khả năng cạnh tranh của ngân hàng thương mại Việt Nam, bài viết sử dụng phương pháp phân tích kỹ thuật với chỉ số H của Panzar và Rosse (1987). Phương pháp này được sử dụng rộng rãi để xác định cấu trúc cạnh tranh thị trường ngân hàng (Hamza, 2010). Mô hình dựa trên nghiên cứu về mối quan hệ giữa sở hữu chéo và khả năng cạnh tranh của ngân hàng thương mại ở Ý (Trivieri, 2005) và nghiên cứu về khả năng cạnh tranh giữa ngân hàng thương mại và ngân hàng tiết kiệm ở Tây Ban Nha (Luis Gutiérrez de Rozas, 2007).
II. Vấn Đề Sở Hữu Nhà Nước Ảnh Hưởng Cạnh Tranh
Nghiên cứu và phân tích dữ liệu về mối quan hệ giữa sở hữu nhà nước và cạnh tranh giữa các ngân hàng thương mại tại Việt Nam giai đoạn 2008-2013 là rất quan trọng. Mục tiêu là đo lường mối quan hệ này và đưa ra kết luận về vai trò của sở hữu nhà nước trong hệ thống ngân hàng thương mại. Từ đó, khai thác tối đa lợi thế của các ngân hàng thương mại có sở hữu nhà nước và tăng khả năng cạnh tranh trong hệ thống ngân hàng hiện nay. Nhiệm vụ đặt ra là làm rõ khái niệm về khả năng cạnh tranh của ngân hàng thương mại và sở hữu nhà nước.
2.1. Mô Hình Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Của Sở Hữu Nhà Nước
Cần xác định mô hình và phương pháp ước lượng mô hình cho phép nghiên cứu ảnh hưởng của sở hữu nhà nước đến khả năng cạnh tranh của hệ thống ngân hàng thương mại. Sau đó, sử dụng mô hình phân tích để xác định sự tồn tại của mối quan hệ tác động giữa hai yếu tố này và rút ra các mặt lợi ích cũng như hạn chế của sự tác động này đối với hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam.
2.2. Đề Xuất Hàm Ý Chính Sách Về Năng Lực Cạnh Tranh
Nghiên cứu cần đề xuất các hàm ý chính sách cho các nhà quản trị ngân hàng, các nhà hoạch định chính sách trong nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại. Các giả thuyết nghiên cứu đặt ra là: tồn tại mối quan hệ giữa sở hữu nhà nước và khả năng cạnh tranh, hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam hoạt động trong tình trạng cạnh tranh độc quyền, và khả năng cạnh tranh bị suy giảm khi có sở hữu nhà nước.
III. Phương Pháp Phân Tích Ảnh Hưởng Sở Hữu Nhà Nước 2008 2013
Đối tượng nghiên cứu là ảnh hưởng của sở hữu nhà nước đến khả năng cạnh tranh của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào tác động của sở hữu nhà nước đến khả năng cạnh tranh, không gian nghiên cứu là hệ thống các ngân hàng thương mại tại Việt Nam (không kể ngân hàng nước ngoài), và thời gian nghiên cứu là từ năm 2008 đến 2013 (giai đoạn khủng hoảng tài chính và phục hồi).
3.1. Phương Pháp Thực Hiện Nghiên Cứu
Phương pháp nghiên cứu kết hợp lý thuyết và thực nghiệm. Phần lý thuyết tham khảo các tài liệu và quan điểm về cạnh tranh và sở hữu nhà nước. Mô hình nghiên cứu sử dụng chỉ số H, mô hình hồi quy với phương pháp ước lượng OLS (Ordinary Least Squares) với dữ liệu bảng. Dữ liệu lấy từ báo cáo tài chính hợp nhất của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam giai đoạn 2008-2013.
3.2. Vận Dụng Mô Hình Panzar Rosse Vào Việt Nam
Mô hình Panzar – Rosse được phát triển để phân tích khả năng cạnh tranh của hệ thống ngân hàng trong một cơ cấu ngành nhất định. Tại Việt Nam, ngành ngân hàng giai đoạn 2008 – 2013 đã phát triển với nhiều ngân hàng thương mại cạnh tranh lẫn nhau. Cấu trúc sở hữu chia thành ngân hàng thương mại có sở hữu nhà nước và không có. Đây là điều kiện cần thiết để áp dụng mô hình Panzar – Rosse.
3.3. Dữ liệu phân tích và tổng hợp
Dữ liệu phân tích được tổng hợp từ báo cáo tài chính hợp nhất thường niên tại 32 ngân hàng thương mại trong nước đang hoạt động tại Việt Nam trong 6 năm, từ 2008 đến 2013, trong đó chỉ quan tâm đến các chỉ số tài chính cần được phân tích trong mô hình chủ yếu như kết quả hoạt động kinh doanh và các số liệu về nhân viên, tổng tài sản, vốn chủ sở hữu,…
IV. Kết Quả Ảnh Hưởng Của Sở Hữu Nhà Nước Đến Cạnh Tranh
Mục tiêu của bài viết là phân tích các ngân hàng thương mại trên toàn hệ thống ngân hàng Việt Nam để xem xét liệu các ngân hàng thương mại hiện nay đang hoạt động trong môi trường cạnh tranh hay độc quyền. Đồng thời, xác định giữa hai nhóm ngân hàng thương mại có hoặc không có sở hữu nhà nước, nhóm nào đang hoạt động cạnh tranh mạnh hơn. Kết quả này sẽ cung cấp thông tin cần thiết cho các nhà nghiên cứu về hoạt động ngân hàng để đưa ra kết luận về việc nên hay không nên duy trì sở hữu nhà nước trong hoạt động ngân hàng.
4.1. Thiếu Nghiên Cứu Định Lượng Về Sở Hữu Nhà Nước
Tại Việt Nam, có nhiều nghiên cứu về việc nên hay không nên duy trì sở hữu nhà nước trong hệ thống ngân hàng thương mại tại Việt Nam cũng như khả năng cạnh tranh và hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại sở hữu nhà nước. Tuy nhiên, vẫn chưa có nghiên cứu định lượng nào chỉ ra mối quan hệ giữa sở hữu nhà nước đối với khả năng cạnh tranh của các ngân hàng thương mại và xem xét khả năng cạnh tranh giữa hai nhóm ngân hàng thương mại có hoặc không có sở hữu nhà nước.
4.2. Đánh Giá Môi Trường Cạnh Tranh Trong Ngành Ngân Hàng
Bài viết hướng đến việc đánh giá liệu các ngân hàng thương mại hiện nay đang hoạt động trong môi trường cạnh tranh hay độc quyền. Nghiên cứu sẽ so sánh hai nhóm ngân hàng thương mại: nhóm có sở hữu nhà nước và nhóm không có sở hữu nhà nước, để xác định nhóm nào đang hoạt động cạnh tranh mạnh hơn. Kết quả sẽ cung cấp thông tin hữu ích cho các nhà hoạch định chính sách và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực ngân hàng.
V. Thực Trạng Sở Hữu Nhà Nước Ảnh Hưởng NHTM
Hiện nay, ở Việt Nam có 4 ngân hàng có vốn đầu tư của nhà nước là Agirbank, Vietcombank, Vietinbank và BIDV. Trong khi đó, Vietcombank, Vietinbank và BIDV cũng là những ngân hàng có kết quả hoạt động kinh doanh tốt và năng lực cạnh tranh cao trong hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam trong suốt nhiều năm liền. Vậy, việc có sở hữu nhà nước có phải là một trong những nguyên nhân giúp những ngân hàng này có khả năng cạnh tranh trong ngành tốt như vậy không.
5.1. Tác Động Của Sở Hữu Nhà Nước Đến Ngân Hàng
Làm rõ vấn đề này sẽ giúp những nhà nghiên cứu về hoạt động ngân hàng có thể xác định những chiến lược hoạt động hợp lí hơn để tăng cao khả năng cạnh tranh giữa các ngân hàng thương mại. Ở Việt Nam hiện nay có nhiều nghiên cứu cũng như hội thảo bàn về vấn đề này. Để xác định sở hữu nhà nước ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của các NHTM Việt Nam theo chiều hướng nào, bài viết sử dụng phương pháp phân tích kỹ thuật sử dụng chỉ số H của Panzar và Rosse (1987).
5.2. Mô Hình Panzar Rosse
Phương pháp này được sử dụng nhiều và hiệu quả trên nhiều phương diện để xác định cấu trúc cạnh tranh thị trường ngân hàng (Hamza, 2010). Mô hình đưa ra dựa theo nghiên cứu đo lường mối quan hệ giữa sở hữu chéo và khả năng cạnh tranh của các NHTM ở Ý (Trivieri, 2005) và nghiên cứu đo lường khả năng cạnh tranh giữa NHTM và ngân hàng tiết kiệm ở Tây Ban Nha (Luis Gutiérrez de Rozas, 2007).
VI. Hàm Ý Chính Sách Tương Lai Ngành Ngân Hàng Việt Nam
Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở cho các nhà hoạch định chính sách để đưa ra quyết định về việc tái cơ cấu hệ thống ngân hàng, đặc biệt là liên quan đến tỷ lệ sở hữu nhà nước. Nghiên cứu cũng có thể gợi ý các giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động và khả năng cạnh tranh của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Đồng thời, cần lưu ý đến yếu tố rủi ro hệ thống và sự liên quan lẫn nhau của hoạt động tiền tệ để các ngân hàng thương mại cạnh tranh nhưng vẫn phải hỗ trợ, hợp tác với nhau để xây dựng một môi trường cạnh tranh lành mạnh.
6.1. Cạnh Tranh Trong Sự Giám Sát
Các NHTM cạnh tranh trong sự giám sát của NHNN: Do hoạt động của các NHTM có liên quan đến tất cả các chủ thể, đến mọi mặt hoạt động kinh tế - xã hội, cho nên để tránh sự mạo hiểm trong cạnh tranh của các NHTM dẫn đến rủi ro hệ thống, NHNN luôn giám sát chặt chẽ hoạt động này và đưa ra các cảnh bảo sớm để phòng ngừa rủi ro.
6.2. Các Tổ Chức Tín Dụng
Các NHTM không những chịu áp lực cạnh tranh của các NHTM khác mà còn có áp lực đến từ các tổ chức tín dụng phi ngân hàng khác đang hoạt động trên thị trường.
