I. Tổng Quan Về Nợ Xấu Ngân Hàng TMCP Niêm Yết 2024
Ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của hệ thống tài chính, đặc biệt là ở các quốc gia có nền kinh tế dựa vào ngân hàng. Hoạt động tín dụng là một trong những hoạt động cốt lõi của ngân hàng thương mại (NHTM). Nợ xấu tồn tại khách quan trong hoạt động tín dụng, và duy trì nợ xấu ở mức độ an toàn là một trong các mục tiêu quan trọng của NHTM. Nợ xấu không chỉ gây mất an toàn, làm gia tăng trích lập dự phòng rủi ro, mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội và uy tín của ngân hàng. Các chuyên gia kinh tế cho rằng hầu hết các cuộc khủng hoảng tài chính đều bắt nguồn từ nợ xấu tăng cao. Do đó, việc quản lý nợ xấu là hoạt động quan trọng để các ngân hàng xác định nguyên nhân, dự đoán tổn thất, từ đó đề xuất các biện pháp kiểm soát và xử lý nợ xấu hiệu quả. Theo Nguyễn Ngọc Hiếu (2023), việc tìm hiểu các nhân tố tác động đến nợ xấu cũng như mức ảnh hưởng của các nhân tố sẽ giúp các ngân hàng và nhà quản trị đưa ra được các quyết định quản trị tài chính hiệu quả.
1.1. Tầm quan trọng của việc kiểm soát rủi ro tín dụng
Kiểm soát rủi ro tín dụng là yếu tố then chốt để đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của ngân hàng thương mại cổ phần. Việc quản lý hiệu quả nợ xấu ngân hàng giúp giảm thiểu tổn thất tài chính, duy trì khả năng sinh lời và bảo vệ uy tín của ngân hàng. Đồng thời, nó còn góp phần vào sự ổn định của hệ thống tài chính quốc gia. Các ngân hàng cần chủ động đánh giá, dự báo và có biện pháp phòng ngừa nợ có khả năng mất vốn một cách hiệu quả.
1.2. Ảnh hưởng của nợ xấu đến nền kinh tế vĩ mô
Nợ xấu không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động của ngân hàng thương mại cổ phần mà còn tác động tiêu cực đến nền kinh tế vĩ mô. Khi tỷ lệ nợ xấu tăng cao, các ngân hàng sẽ thắt chặt chính sách tín dụng, làm giảm nguồn vốn cho doanh nghiệp và người dân, từ đó kìm hãm tăng trưởng kinh tế. Ngoài ra, nợ xấu còn có thể gây ra khủng hoảng tài chính, ảnh hưởng đến niềm tin của nhà đầu tư và gây bất ổn cho thị trường.
II. Thách Thức Xử Lý Nợ Xấu tại Ngân Hàng Niêm Yết
Mặc dù Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã có nhiều nỗ lực để giảm thiểu và hạn chế sự gia tăng nợ xấu, giai đoạn 2019 – 2021 đánh dấu sự gia tăng nhanh chóng của nợ xấu trong hệ thống ngân hàng Việt Nam, đặc biệt do tác động của đại dịch COVID-19. Theo NHNN Việt Nam (2021), bình quân số dư nợ xấu của 28 Ngân hàng TMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam tăng 17,3% so với năm 2020. Việc tìm hiểu các nhân tố tác động đến nợ xấu cũng như mức ảnh hưởng của các nhân tố sẽ giúp các ngân hàng và nhà quản trị đưa ra được các quyết định quản trị tài chính hiệu quả nhằm duy trì nợ xấu ở mức thấp, đảm bảo sự phát triển của hệ thống ngân hàng nói riêng và sự ổn định của nền kinh tế nói chung.
2.1. Tác động của đại dịch COVID 19 đến nợ xấu ngân hàng
Đại dịch COVID-19 đã gây ra những tác động tiêu cực đến nhiều lĩnh vực của nền kinh tế, trong đó có hoạt động ngân hàng. Các biện pháp giãn cách xã hội, ngừng sản xuất kinh doanh đã khiến nhiều doanh nghiệp và người dân gặp khó khăn trong việc trả nợ, dẫn đến sự gia tăng nợ quá hạn và nợ xấu. Các chính sách hỗ trợ của chính phủ như tái cơ cấu nợ, khoanh nợ, giãn nợ chỉ là giải pháp tạm thời và không thể giải quyết triệt để vấn đề.
2.2. Khó khăn trong việc xử lý nợ xấu bằng VAMC
Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) được thành lập với mục tiêu mua lại và xử lý nợ xấu của các ngân hàng. Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động của VAMC còn hạn chế do nhiều nguyên nhân như thiếu vốn, thiếu cơ chế pháp lý hiệu quả, và khó khăn trong việc định giá và bán đấu giá tài sản đảm bảo. Việc xử lý nợ xấu thông qua VAMC thường mất nhiều thời gian và chi phí.
2.3. Ảnh hưởng của thay đổi chính sách đến nợ xấu
Các thay đổi chính sách của Ngân hàng Nhà nước và Chính phủ có thể ảnh hưởng đến nợ xấu của các ngân hàng. Ví dụ, việc thay đổi quy định về phân loại nợ, trích lập dự phòng rủi ro, hoặc chính sách tiền tệ có thể làm tăng hoặc giảm tỷ lệ nợ xấu được báo cáo. Các ngân hàng cần chủ động theo dõi và đánh giá tác động của các thay đổi chính sách để có biện pháp ứng phó kịp thời.
III. Các Yếu Tố Kinh Tế Vĩ Mô Ảnh Hưởng Nợ Xấu Ngân Hàng
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các yếu tố kinh tế vĩ mô có tác động đáng kể đến nợ xấu của các ngân hàng. Các yếu tố này bao gồm tăng trưởng GDP, tỷ lệ thất nghiệp, lạm phát, và lãi suất. Khi nền kinh tế tăng trưởng chậm lại hoặc suy thoái, tỷ lệ thất nghiệp tăng cao, và lạm phát gia tăng, các doanh nghiệp và người dân sẽ gặp khó khăn trong việc trả nợ, dẫn đến sự gia tăng nợ xấu. Theo Dimitrios và ctg (2016), Radivojevic và Jovovic (2017), Koju và ctg (2018), Hoàng Thị Thanh Hằng và ctg (2020), tốc độ tăng trưởng kinh tế có tác động ngược chiều đến nợ xấu.
3.1. Tác động của tăng trưởng GDP đến khả năng trả nợ
Tăng trưởng GDP là một chỉ số quan trọng phản ánh sức khỏe của nền kinh tế. Khi GDP tăng trưởng mạnh, thu nhập của doanh nghiệp và người dân tăng lên, giúp cải thiện khả năng trả nợ và giảm thiểu rủi ro tín dụng. Ngược lại, khi GDP tăng trưởng chậm lại hoặc suy thoái, khả năng trả nợ suy giảm, dẫn đến sự gia tăng nợ xấu.
3.2. Mối liên hệ giữa tỷ lệ thất nghiệp và nợ xấu
Tỷ lệ thất nghiệp là một chỉ báo quan trọng về tình trạng thị trường lao động. Khi tỷ lệ thất nghiệp tăng cao, nhiều người mất việc làm và không có khả năng trả nợ, dẫn đến sự gia tăng nợ xấu. Các ngân hàng cần theo dõi chặt chẽ tỷ lệ thất nghiệp để đánh giá rủi ro tín dụng và có biện pháp phòng ngừa.
3.3. Ảnh hưởng của lạm phát và lãi suất đến nợ xấu
Lạm phát và lãi suất có thể ảnh hưởng đến nợ xấu theo nhiều cách khác nhau. Khi lạm phát tăng cao, chi phí sinh hoạt tăng lên, làm giảm khả năng trả nợ của người dân. Khi lãi suất tăng cao, chi phí vay vốn tăng lên, làm giảm lợi nhuận của doanh nghiệp và tăng nguy cơ nợ quá hạn. Các ngân hàng cần cân nhắc kỹ lưỡng tác động của lạm phát và lãi suất khi cho vay.
IV. Quản Trị Nội Bộ Ngân Hàng và Ảnh Hưởng Đến Nợ Xấu
Quản trị nội bộ ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và giảm thiểu nợ xấu. Các yếu tố như chính sách tín dụng, quy trình thẩm định tín dụng, giám sát tín dụng, và hệ thống kiểm soát nội bộ có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tín dụng của ngân hàng. Một chính sách tín dụng chặt chẽ, quy trình thẩm định tín dụng kỹ lưỡng, giám sát tín dụng thường xuyên, và hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả sẽ giúp ngân hàng giảm thiểu rủi ro tín dụng và nợ xấu.
4.1. Vai trò của chính sách tín dụng trong kiểm soát nợ xấu
Chính sách tín dụng là nền tảng cho hoạt động cho vay của ngân hàng. Một chính sách tín dụng rõ ràng, chặt chẽ, và phù hợp với điều kiện thị trường sẽ giúp ngân hàng lựa chọn được những khách hàng tốt, giảm thiểu rủi ro tín dụng và nợ xấu. Chính sách tín dụng cần quy định rõ các tiêu chí cho vay, hạn mức tín dụng, lãi suất, và các biện pháp đảm bảo.
4.2. Tầm quan trọng của thẩm định tín dụng kỹ lưỡng
Thẩm định tín dụng là quá trình đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng trước khi quyết định cho vay. Một quy trình thẩm định tín dụng kỹ lưỡng, toàn diện, và khách quan sẽ giúp ngân hàng xác định được những khách hàng có rủi ro cao và từ chối cho vay hoặc áp dụng các biện pháp phòng ngừa. Thẩm định tín dụng cần xem xét nhiều yếu tố như tình hình tài chính, lịch sử tín dụng, và kế hoạch kinh doanh của khách hàng.
4.3. Giám sát và kiểm soát nội bộ để giảm thiểu nợ xấu
Giám sát tín dụng là quá trình theo dõi và đánh giá tình hình trả nợ của khách hàng sau khi cho vay. Hệ thống kiểm soát nội bộ là các biện pháp và quy trình được thiết lập để đảm bảo hoạt động của ngân hàng tuân thủ pháp luật và các quy định nội bộ. Giám sát tín dụng thường xuyên và kiểm soát nội bộ hiệu quả sẽ giúp ngân hàng phát hiện sớm những dấu hiệu nợ xấu và có biện pháp xử lý kịp thời.
V. Giải Pháp Giảm Nợ Xấu Ngân Hàng TMCP Niêm Yết
Để giảm thiểu nợ xấu, các ngân hàng thương mại cổ phần niêm yết cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, bao gồm tăng cường quản trị rủi ro, nâng cao chất lượng tín dụng, đa dạng hóa danh mục cho vay, và chủ động xử lý nợ xấu. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa ngân hàng, doanh nghiệp, và cơ quan quản lý nhà nước để tạo môi trường kinh doanh thuận lợi và hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi sản xuất kinh doanh.
5.1. Tăng cường quản trị rủi ro và nâng cao chất lượng tín dụng
Các ngân hàng cần xây dựng và triển khai hệ thống quản trị rủi ro toàn diện, bao gồm nhận diện, đo lường, đánh giá, và kiểm soát rủi ro tín dụng. Đồng thời, cần nâng cao chất lượng tín dụng bằng cách áp dụng các tiêu chuẩn cho vay chặt chẽ, thẩm định tín dụng kỹ lưỡng, và giám sát tín dụng thường xuyên.
5.2. Đa dạng hóa danh mục cho vay và phát triển sản phẩm mới
Việc tập trung cho vay vào một số ít ngành nghề hoặc khách hàng có thể làm tăng rủi ro tín dụng. Các ngân hàng cần đa dạng hóa danh mục cho vay bằng cách mở rộng sang các ngành nghề và khách hàng khác nhau. Đồng thời, cần phát triển các sản phẩm tín dụng mới phù hợp với nhu cầu của thị trường.
5.3. Chủ động xử lý nợ xấu và thu hồi tài sản đảm bảo
Các ngân hàng cần chủ động xử lý nợ xấu bằng nhiều biện pháp như bán nợ, tái cơ cấu nợ, hoặc khởi kiện ra tòa. Đồng thời, cần tăng cường thu hồi tài sản đảm bảo để giảm thiểu tổn thất. Việc xử lý nợ xấu cần được thực hiện nhanh chóng và hiệu quả để tránh làm giảm giá trị của tài sản.
VI. Triển Vọng và Hướng Nghiên Cứu Về Nợ Xấu Ngân Hàng
Nghiên cứu về nợ xấu ngân hàng vẫn còn nhiều tiềm năng phát triển. Các nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào việc xây dựng các mô hình dự báo nợ xấu chính xác hơn, đánh giá tác động của các yếu tố mới như chuyển đổi số ngân hàng và công nghệ tài chính (Fintech) đến nợ xấu, và đề xuất các giải pháp quản lý nợ xấu sáng tạo hơn.
6.1. Ứng dụng mô hình dự báo nợ xấu trong quản trị rủi ro
Các mô hình dự báo nợ xấu có thể giúp ngân hàng dự đoán trước nguy cơ nợ xấu và có biện pháp phòng ngừa kịp thời. Các mô hình này có thể sử dụng các kỹ thuật như phân tích hồi quy, mạng nơ-ron, hoặc học máy để phân tích dữ liệu và dự báo nợ xấu.
6.2. Tác động của chuyển đổi số ngân hàng đến nợ xấu
Chuyển đổi số ngân hàng có thể mang lại nhiều lợi ích như tăng hiệu quả hoạt động, giảm chi phí, và cải thiện trải nghiệm khách hàng. Tuy nhiên, nó cũng có thể tạo ra những rủi ro mới như rủi ro an ninh mạng và rủi ro hoạt động. Các ngân hàng cần quản lý chặt chẽ các rủi ro này để tránh làm tăng nợ xấu.
6.3. Nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về xử lý nợ xấu
Nhiều quốc gia trên thế giới đã có kinh nghiệm thành công trong việc xử lý nợ xấu. Việc nghiên cứu và học hỏi kinh nghiệm của các quốc gia này có thể giúp Việt Nam tìm ra những giải pháp phù hợp để giải quyết vấn đề nợ xấu một cách hiệu quả.
