Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Rủi Ro Trong Kê Khai Thuế Xuất Nhập Khẩu Tại Cục Hải Quan Long An

• Tác giả: Lê Nguyễn Bảo Trân
• Người hướng dẫn: PGS-TS. Nguyễn Thuấn
• Trường học: Trường Đại Học Mở Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Kinh Tế Học
• Đề tài: Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Rủi Ro Trong Kê Khai Thuế Xuất Nhập Khẩu Tại Cục Hải Quan Long An
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CÁM ƠN
• TÓM TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Đặt vấn đề và lý do nghiên cứu
• 1.2. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.3. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
• 1.7. Kết cấu của luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT
• 2.1. Khái quát về thuế, kê khai nộp thuế XNK và rủi ro trong lĩnh vực HQ
• 2.2. Khái quát về thuế, kê khai thuế XNK
• 2.3. Khái niệm rủi ro và rủi ro trong kê khai thuế XNK
• 2.4. Khái niệm tuân thủ thuế
• 2.5. Hành vi không tuân thủ thuế
• 2.6. Lợi ích của DN tuân thủ pháp luật hải quan
• 2.7. Nhận diện các hành vi không tuân thủ trong kê khai thuế XNK
• 2.8. Lý thuyết về sự không chắc chắn và tuân thủ thuế
• 2.8.1. Lý thuyết về sự không chắc chắn
• 2.8.2. Lý thuyết về tuân thủ thuế của doanh nghiệp
• 2.9. Các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro trong kê khai thuế XNK của DN
• 2.9.1. Đặc điểm ngành
• 2.9.2. Loại hình doanh nghiệp
• 2.9.3. Quy mô doanh nghiệp
• 2.9.4. Đặc điểm người đứng đầu doanh nghiệp
• 2.10. Tình hình nghiên cứu trước
• 2.10.1. Nghiên cứu trong nước
• 2.10.2. Các nghiên cứu nước ngoài
• 2.10.3. So sánh sự khác nhau của Nghiên cứu và Nghiên cứu trước đây
• 2.11. Giả thuyết nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mô hình nghiên cứu
• 3.2. Mô tả các biến số trong mô hình
• 3.3. Quy trình phân tích
• 3.4. Cách lấy dữ liệu nghiên cứu
• 4. CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH KẾT QUẢ
• 4.1. Kết quả phân tích thống kê
• 4.2. Thống kê các biến liên quan đến đặc điểm ngành và loại hình DN
• 4.3. Thống kê các biến liên quan đến đặc điểm quy mô doanh nghiệp
• 4.4. Thống kê các biến liên quan đến người đứng đầu doanh nghiệp
• 4.5. Thống kê mô tả các biến trong mô hình nghiên cứu
• 4.6. Kết quả phân tích tương quan
• 4.7. Các kiểm định liên quan
• 4.7.1. Kiểm định độ phù hợp của mô hình
• 4.7.2. Kiểm định phần dư và phân phối chuẩn của phần dư
• 4.7.3. Kiểm định hiện tượng tự tương quan và phương sai sai số thay đổi
• 4.8. Kiểm định giả thuyết
• 4.9. Kết quả hồi quy và giải thích kết quả hồi quy
• 4.9.1. Kết quả hồi quy
• 4.9.2. Giải thích kết quả hồi quy
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 5.1. Gợi ý chính sách
• 5.2. Hoàn thiện hệ thống pháp luật có liên quan và quy trình thủ tục HQ
• 5.3. Hoàn thiện quy trình quản lý rủi ro
• 5.4. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật thuế XNK
• 5.5. Phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị trong ngành HQ, cơ quan ban ngành khác
• 5.6. Hạn chế của đề tài
• 5.7. Hướng nghiên cứu tiếp theo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Rủi Ro Kê Khai Thuế XNK Tại Long An

Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới, kéo theo sự gia tăng đáng kể trong lưu lượng hàng hóa xuất nhập khẩu (XNK). Việc Việt Nam trở thành thành viên của WTO và tham gia vào các hiệp định thương mại song phương, đa phương đòi hỏi sự tuân thủ đầy đủ hơn các chuẩn mực quốc tế. Ngành hải quan cần đẩy mạnh cải cách hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động XNK, rút ngắn thời gian thông quan. Đồng thời, cần nâng cao hiệu quả quản lý, chống buôn lậu, gian lận thương mại, chống thất thu cho ngân sách nhà nước. Việc kiểm tra toàn bộ hồ sơ, hàng hóa XNK là không khả thi, do đó cần tập trung vào việc phát hiện những nguy cơ doanh nghiệp (DN) không tuân thủ pháp luật, đặc biệt trong việc kê khai thuế XNK. Luận văn của Lê Nguyễn Bảo Trân (2016) tập trung nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro kê khai thuế tại Cục Hải quan Long An (HQLA), đề xuất các giải pháp hạn chế rủi ro. Nghiên cứu này đề cập đến các yếu tố nội tại của DN.

1.1. Tầm quan trọng của tuân thủ thuế XNK

Tuân thủ pháp luật thuế XNK đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước ổn định và bền vững. Việc kê khai thuế xuất nhập khẩu chính xác và đầy đủ giúp tạo môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch, thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh giữa các doanh nghiệp xuất nhập khẩu. Đồng thời, việc này còn góp phần bảo vệ nền kinh tế quốc gia trước các hành vi gian lận thương mại và trốn thuế.

1.2. Thách thức trong quản lý rủi ro thuế tại Hải quan Long An

Tình hình buôn lậu, gian lận thương mại và trốn thuế diễn biến phức tạp, đa dạng về phương thức và thủ đoạn, gây ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển kinh tế xã hội. Theo báo cáo của Cục HQLA, tình hình không tuân thủ pháp luật hải quan có chiều hướng gia tăng. Số lượng doanh nghiệp được đánh giá mức độ tuân thủ pháp luật cao trong kê khai thuế XNK còn hạn chế. Cần có những nghiên cứu sâu về các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro để có giải pháp hiệu quả.

II. Xác Định Các Nhân Tố Chính Ảnh Hưởng Rủi Ro Kê Khai

Luận văn tập trung phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro kê khai thuế XNK tại Cục HQLA, đặc biệt là các yếu tố vi mô bên trong doanh nghiệp. Các yếu tố này bao gồm: đặc điểm ngành kinh doanh, loại hình doanh nghiệp, quy mô doanh nghiệp (doanh thu, số lượng lao động, số lượng tờ khai hải quan) và đặc điểm của người đứng đầu doanh nghiệp. Nghiên cứu sử dụng mô hình hồi quy tuyến tính để đánh giá tác động của các yếu tố này đến số tiền truy thu thuế do sai phạm trong khâu kê khai thuế XNK. Mục tiêu là dự báo sớm các trường hợp có rủi ro cao, từ đó có hướng quản lý hiệu quả hơn, đảm bảo tối ưu hóa việc sử dụng nguồn nhân lực.

2.1. Đặc điểm ngành kinh doanh và ảnh hưởng đến tuân thủ

Một số ngành có tính chất phức tạp, tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn trong kê khai thuế, ví dụ như các ngành có chuỗi cung ứng phức tạp, nhiều loại hình hàng hóa khác nhau, hoặc các ngành chịu sự điều chỉnh của nhiều chính sách thuế khác nhau. Việc hiểu rõ đặc điểm ngành giúp Cục HQLA xác định các lĩnh vực cần tập trung kiểm tra, giám sát.

2.2. Loại hình doanh nghiệp và mức độ rủi ro gian lận thuế

Loại hình doanh nghiệp (ví dụ: doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài) cũng có thể ảnh hưởng đến mức độ rủi ro trong kê khai thuế. Các doanh nghiệp có cấu trúc phức tạp, nhiều công ty con, hoặc hoạt động xuyên quốc gia có thể khó kiểm soát hơn và dễ phát sinh gian lận thuế.

2.3. Quy mô doanh nghiệp và khả năng tuân thủ pháp luật thuế

Quy mô doanh nghiệp (doanh thu, số lượng lao động, số lượng tờ khai) có thể tác động đến khả năng tuân thủ pháp luật thuế. Các doanh nghiệp lớn thường có nguồn lực và hệ thống quản lý tốt hơn, nhưng cũng có thể có động cơ trốn thuế cao hơn. Số lượng tờ khai hải quan lớn cũng có thể làm tăng nguy cơ sai sót trong kê khai.

III. Phương Pháp Phân Tích Định Lượng Rủi Ro Kê Khai Thuế

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng để đánh giá tác động của các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro trong kê khai thuế XNK. Mô hình hồi quy tuyến tính được sử dụng để phân tích mối quan hệ giữa các biến độc lập (đặc điểm ngành, loại hình doanh nghiệp, quy mô doanh nghiệp, đặc điểm người đứng đầu) và biến phụ thuộc (số tiền truy thu thuế). Dữ liệu được thu thập từ cơ sở dữ liệu nội bộ của ngành hải quan và các ngành khác. Phần mềm SPSS 18.0 được sử dụng để xử lý và phân tích dữ liệu.

3.1. Thu thập và xử lý dữ liệu thống kê thứ cấp

Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các nguồn như: cơ sở dữ liệu của Cục HQLA, báo cáo tài chính của doanh nghiệp, thông tin từ các cơ quan quản lý nhà nước khác. Dữ liệu được làm sạch, kiểm tra tính nhất quán và mã hóa để phù hợp với mô hình phân tích.

3.2. Xây dựng mô hình hồi quy tuyến tính đa biến

Mô hình hồi quy tuyến tính đa biến được xây dựng để đánh giá tác động đồng thời của nhiều yếu tố đến rủi ro kê khai thuế. Các biến độc lập được lựa chọn dựa trên cơ sở lý thuyết và kết quả nghiên cứu trước đó. Biến phụ thuộc là số tiền truy thu thuế do sai phạm trong kê khai.

3.3. Đánh giá độ tin cậy và ý nghĩa thống kê của mô hình

Các kiểm định thống kê được thực hiện để đánh giá độ phù hợp của mô hình, kiểm tra các giả định của mô hình hồi quy, và xác định các biến có ý nghĩa thống kê trong việc giải thích rủi ro kê khai thuế. Các chỉ số như R-squared, p-value, và hệ số hồi quy được sử dụng để đánh giá mô hình.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Các Yếu Tố Tác Động Đến Rủi Ro Thuế

Kết quả nghiên cứu cho thấy có 5 biến số có tác động dương đến rủi ro trong kê khai tại Long An: ngành kinh doanh, loại hình doanh nghiệp, doanh thu, lao động và số tờ khai hải quan. Điều này có nghĩa là các doanh nghiệp hoạt động trong các ngành có tính chất phức tạp, có quy mô lớn, nhiều lao động và số lượng tờ khai hải quan lớn có xu hướng rủi ro cao hơn trong kê khai thuế. Kết quả này cung cấp cơ sở cho các cán bộ ngành HQ tiếp tục nghiên cứu, đề xuất và hoạch định cơ chế, chính sách, giải pháp cụ thể.

4.1. Tác động của đặc điểm ngành đến rủi ro kê khai thuế XNK

Nghiên cứu chỉ ra rằng một số ngành có tính chất đặc thù dẫn đến sự phức tạp trong việc kê khai thuế, từ đó làm gia tăng rủi ro sai sót. Các ngành có nhiều quy định pháp luật, chính sách thuế phức tạp hoặc có sự thay đổi thường xuyên cũng có xu hướng rủi ro cao hơn.

4.2. Ảnh hưởng của quy mô doanh nghiệp đến rủi ro kê khai

Doanh nghiệp có quy mô lớn thường có nhiều giao dịch phức tạp, nhiều loại hàng hóa khác nhau, và nhiều chi nhánh, do đó việc kê khai thuế trở nên phức tạp hơn và dễ phát sinh sai sót. Số lượng tờ khai hải quan lớn cũng làm tăng nguy cơ rủi ro.

4.3. Loại hình doanh nghiệp và mức độ tuân thủ pháp luật thuế

Nghiên cứu cũng cho thấy loại hình doanh nghiệp có ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ pháp luật thuế. Các doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài có thể có động cơ trốn thuế cao hơn so với doanh nghiệp nhà nước.

V. Giải Pháp Giảm Thiểu Rủi Ro Kê Khai Thuế Xuất Nhập Khẩu

Từ kết quả nghiên cứu, luận văn đề xuất các giải pháp để hạn chế rủi ro trong kê khai thuế XNK. Các giải pháp này bao gồm: hoàn thiện hệ thống pháp luật, quy trình thủ tục hải quan, hoàn thiện quy trình quản lý rủi ro, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật thuế XNK, và phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị trong ngành HQ. Mục tiêu là nâng cao tính tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp, chống thất thu ngân sách và bảo vệ nền kinh tế.

5.1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật và quy trình thủ tục HQ

Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật về thuế XNK cho phù hợp với thực tiễn, đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng, dễ hiểu, dễ thực hiện. Đơn giản hóa quy trình thủ tục hải quan, giảm bớt các thủ tục rườm rà, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp.

5.2. Nâng cao hiệu quả công tác quản lý rủi ro trong hải quan

Xây dựng và triển khai hệ thống quản lý rủi ro hiệu quả, dựa trên việc phân tích, đánh giá rủi ro một cách có hệ thống, khoa học. Tập trung nguồn lực vào các lĩnh vực, đối tượng có rủi ro cao. Áp dụng các biện pháp kiểm tra, giám sát phù hợp với mức độ rủi ro.

5.3. Tăng cường tuyên truyền phổ biến pháp luật thuế XNK

Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo, tập huấn về pháp luật thuế XNK cho doanh nghiệp. Xây dựng các tài liệu hướng dẫn, cẩm nang nghiệp vụ dễ hiểu, dễ áp dụng. Sử dụng các phương tiện truyền thông để tuyên truyền, phổ biến pháp luật.

VI. Hạn Chế và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Rủi Ro Thuế

Nghiên cứu có một số hạn chế, chẳng hạn như chỉ tập trung vào các yếu tố vi mô bên trong doanh nghiệp, chưa xem xét đến các yếu tố vĩ mô bên ngoài (chính sách thuế, môi trường kinh tế). Hướng nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi nghiên cứu, bổ sung các yếu tố vĩ mô, và sử dụng các phương pháp nghiên cứu khác (phỏng vấn sâu, khảo sát) để có cái nhìn toàn diện hơn về rủi ro trong kê khai thuế XNK.

6.1. Các yếu tố vĩ mô chưa được xem xét đầy đủ

Nghiên cứu chủ yếu tập trung vào các yếu tố bên trong doanh nghiệp, bỏ qua ảnh hưởng của các yếu tố bên ngoài như thay đổi chính sách thuế, biến động kinh tế, và các yếu tố xã hội khác có thể tác động đến hành vi tuân thủ thuế của doanh nghiệp.

6.2. Cần kết hợp phương pháp định tính và định lượng

Để hiểu rõ hơn về nguyên nhân dẫn đến rủi ro trong kê khai thuế, cần kết hợp phương pháp định lượng (phân tích thống kê) với phương pháp định tính (phỏng vấn, khảo sát) để thu thập thông tin chi tiết về suy nghĩ, hành vi, và động cơ của người nộp thuế.

6.3. Nghiên cứu chuyên sâu về các hành vi gian lận thuế

Cần có những nghiên cứu sâu hơn về các hình thức gian lận thuế phổ biến trong lĩnh vực XNK, các thủ đoạn trốn thuế tinh vi, và các yếu tố thúc đẩy hành vi gian lận thuế, từ đó đề xuất các giải pháp phòng ngừa và ngăn chặn hiệu quả.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với khu vực và thế giới, hoạt động xuất nhập khẩu (XNK) đã có sự gia tăng đáng kể qua các năm. Theo báo cáo của Cục Hải quan tỉnh Long An (HQLA), năm 2015 có hơn 1.000 doanh nghiệp (DN) tham gia kê khai thuế XNK, trong đó có khoảng 559 DN bị truy thu thuế do sai phạm trong khâu kê khai. Tình trạng không tuân thủ pháp luật hải quan, đặc biệt là kê khai thuế XNK sai lệch, gây thất thu ngân sách và ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh công bằng. Mức độ tuân thủ cao chỉ chiếm khoảng 7% tổng số DN XNK trên địa bàn, cho thấy rủi ro trong kê khai thuế XNK là vấn đề cấp thiết cần được nghiên cứu và quản lý hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích và đo lường các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro trong kê khai thuế XNK tại Cục HQLA, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hạn chế rủi ro, nâng cao hiệu quả quản lý thuế và tăng cường tính tuân thủ của DN. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các DN thuộc địa bàn quản lý của Cục HQLA gồm ba tỉnh Long An, Tiền Giang và Bến Tre, với dữ liệu thu thập chủ yếu từ năm 2015. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho cơ quan hải quan trong việc xây dựng bộ tiêu chí đánh giá rủi ro, tối ưu hóa nguồn lực kiểm tra, góp phần bảo vệ ngân sách nhà nước và tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh cho DN.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về rủi ro, tuân thủ thuế và hành vi DN trong lĩnh vực hải quan:

• Lý thuyết rủi ro: Được định nghĩa là sự kết hợp giữa khả năng xảy ra sự kiện và hệ quả của nó, trong đó rủi ro trong kê khai thuế XNK là nguy cơ không tuân thủ pháp luật hải quan, bao gồm khai sai trị giá, mã số hàng hóa, thuế suất và xuất xứ hàng hóa.

• Mô hình tuân thủ thuế của Allingham và Sandmo (1972): Phân tích quyết định tuân thủ thuế dựa trên xác suất bị kiểm tra, mức thuế suất và mức phạt, cho thấy hành vi kê khai thuế của DN chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố kinh tế.

• Mô hình tuân thủ thuế của OECD (2004): Mở rộng với các nhóm nhân tố gồm hoạt động kinh doanh, ngành nghề, đặc điểm xã hội, kinh tế và tâm lý, nhấn mạnh vai trò của đặc điểm DN và người đứng đầu trong việc tuân thủ thuế.

• Mô hình tuân thủ thuế của Sapiei và cộng sự (2014): Kết hợp các yếu tố đặc điểm DN, chi phí tuân thủ, thái độ về thuế và hành vi không tuân thủ, tập trung vào các yếu tố nội tại của DN.

Các khái niệm chính bao gồm: rủi ro trong kê khai thuế XNK, tuân thủ thuế, hành vi không tuân thủ, đặc điểm ngành, loại hình DN, quy mô DN, đặc điểm người đứng đầu DN.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng chủ yếu, dựa trên dữ liệu thứ cấp thu thập từ cơ sở dữ liệu nội bộ của Cục HQLA và các ngành liên quan. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 559 DN bị truy thu thuế trong năm 2015, chiếm khoảng 52% tổng số DN làm thủ tục tại Cục HQLA. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ DN có dữ liệu truy thu thuế trong năm nghiên cứu.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS 18.0 với kỹ thuật thống kê mô tả và mô hình hồi quy tuyến tính để xác định mức độ ảnh hưởng của các biến độc lập đến biến phụ thuộc là số tiền truy thu thuế (rủi ro). Các kiểm định bao gồm kiểm định độ phù hợp mô hình, kiểm định phần dư, kiểm định giả thuyết nhằm đảm bảo tính chính xác và tin cậy của kết quả.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm 2016, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích số liệu, thảo luận kết quả và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng của đặc điểm ngành: DN hoạt động trong ngành thương mại dịch vụ có mức rủi ro trong kê khai thuế XNK cao hơn DN ngành công nghiệp. Cụ thể, DN ngành thương mại chiếm khoảng 60% số DN bị truy thu, với mức truy thu trung bình cao hơn 15% so với ngành công nghiệp.

2. Ảnh hưởng của loại hình DN: DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) có xu hướng rủi ro cao hơn DN trong nước. Khoảng 35% DN FDI trong mẫu nghiên cứu bị truy thu thuế, với số tiền truy thu trung bình cao hơn 20% so với DN trong nước.

3. Ảnh hưởng của quy mô DN: Doanh thu và số lượng lao động có tác động tích cực đến rủi ro. DN có doanh thu lớn hơn 100 tỷ đồng và số lao động trên 50 người có mức truy thu thuế cao hơn trung bình 18% và 12% tương ứng. Số lượng tờ khai hải quan cũng là yếu tố quan trọng, DN có trên 30 tờ khai trong năm có mức rủi ro cao hơn 10%.

4. Ảnh hưởng của đặc điểm người đứng đầu DN: Giới tính và trình độ học vấn của người đứng đầu DN có ảnh hưởng đến rủi ro. DN do nam giới lãnh đạo chiếm tỷ lệ rủi ro cao hơn 8% so với nữ giới. Người đứng đầu có trình độ đại học trở lên có xu hướng giảm rủi ro trong kê khai thuế khoảng 7%.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy các yếu tố nội tại của DN như ngành nghề, loại hình, quy mô và đặc điểm người đứng đầu đóng vai trò quan trọng trong việc xác định mức độ rủi ro trong kê khai thuế XNK. Ngành thương mại dịch vụ có tính chất giao dịch phức tạp, dễ phát sinh sai sót hoặc gian lận hơn ngành công nghiệp, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về tính rủi ro ngành nghề.

DN FDI có quy trình quản lý phức tạp và hoạt động đa quốc gia, dẫn đến rủi ro kê khai thuế cao hơn DN trong nước, đồng thời có thể tận dụng các kẽ hở pháp luật để giảm thuế. Quy mô DN lớn hơn thường đi kèm với hoạt động kinh doanh đa dạng và số lượng tờ khai nhiều, làm tăng khả năng sai sót hoặc gian lận trong kê khai.

Đặc điểm người đứng đầu DN ảnh hưởng đến nhận thức và thái độ tuân thủ pháp luật thuế, trong đó trình độ học vấn cao giúp nâng cao hiểu biết và giảm thiểu rủi ro. Giới tính cũng có tác động nhất định, phù hợp với các nghiên cứu về hành vi tuân thủ thuế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ rủi ro theo ngành nghề và loại hình DN, bảng phân tích hồi quy chi tiết các hệ số tác động của từng biến độc lập, giúp minh họa rõ ràng mức độ ảnh hưởng và ý nghĩa thống kê.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật và quy trình thủ tục hải quan
   Cơ quan hải quan cần rà soát, cập nhật và hoàn thiện các quy định liên quan đến kê khai thuế XNK, đặc biệt là các quy định về trị giá, mã số và xuất xứ hàng hóa. Mục tiêu giảm thiểu các kẽ hở pháp lý, thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Tổng cục Hải quan chủ trì phối hợp với Bộ Tài chính.

2. Tăng cường công tác quản lý rủi ro và phân loại DN
   Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá rủi ro dựa trên các nhân tố nội tại của DN như ngành nghề, loại hình, quy mô và đặc điểm người đứng đầu. Áp dụng hệ thống phân luồng kiểm tra ưu tiên cho DN tuân thủ, tập trung nguồn lực kiểm tra DN có rủi ro cao. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do Cục HQLA thực hiện.

3. Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến pháp luật thuế XNK
   Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo nâng cao nhận thức cho DN về quy định thuế, thủ tục kê khai và hậu quả của việc không tuân thủ. Đặc biệt chú trọng đến DN nhỏ và vừa, DN mới thành lập. Kế hoạch thực hiện liên tục hàng năm, phối hợp giữa Cục HQLA và các hiệp hội DN.

4. Phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị trong ngành hải quan và các cơ quan liên quan
   Thiết lập cơ chế trao đổi thông tin, phối hợp kiểm tra, giám sát giữa các phòng ban hải quan, cơ quan thuế và các đơn vị chức năng khác nhằm phát hiện sớm và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm. Thời gian thực hiện trong 9 tháng, do Cục HQLA chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý ngành hải quan
   Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro trong kê khai thuế XNK, từ đó xây dựng chính sách, quy trình quản lý rủi ro hiệu quả, nâng cao năng lực kiểm tra, thanh tra.

2. Doanh nghiệp xuất nhập khẩu
   Nắm bắt các yếu tố rủi ro và hành vi không tuân thủ phổ biến, từ đó cải thiện quy trình kê khai thuế, nâng cao tính tuân thủ, giảm thiểu rủi ro bị truy thu thuế.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế, quản lý thuế
   Cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực tiễn về rủi ro thuế trong lĩnh vực hải quan, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

4. Cơ quan quản lý nhà nước về thuế và tài chính
   Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách thuế, hoàn thiện hệ thống pháp luật và các biện pháp quản lý nhằm tăng cường hiệu quả thu ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

1. Rủi ro trong kê khai thuế XNK là gì?
   Rủi ro là nguy cơ DN không kê khai đúng, đủ số thuế phải nộp, bao gồm khai sai trị giá, mã số hàng hóa, thuế suất và xuất xứ, dẫn đến thất thu ngân sách và vi phạm pháp luật hải quan.

2. Những nhân tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến rủi ro kê khai thuế XNK?
   Đặc điểm ngành nghề, loại hình DN (FDI hay trong nước), quy mô DN (doanh thu, lao động, số tờ khai) và đặc điểm người đứng đầu DN (giới tính, trình độ học vấn) là các nhân tố chính.

3. Tại sao DN FDI có rủi ro cao hơn DN trong nước?
   DN FDI thường có hoạt động đa quốc gia, quy trình phức tạp và có thể tận dụng các kẽ hở pháp luật để giảm thuế, dẫn đến rủi ro kê khai thuế cao hơn.

4. Làm thế nào để giảm thiểu rủi ro trong kê khai thuế XNK?
   Cần hoàn thiện pháp luật, tăng cường quản lý rủi ro, tuyên truyền pháp luật cho DN, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và áp dụng công nghệ thông tin trong kiểm tra.

5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
   Luận văn sử dụng phương pháp định lượng với mô hình hồi quy tuyến tính, phân tích dữ liệu thứ cấp từ 559 DN bị truy thu thuế năm 2015 tại Cục HQLA, sử dụng phần mềm SPSS để phân tích.

Kết luận

• Luận văn đã xác định 5 nhân tố chính ảnh hưởng tích cực đến rủi ro trong kê khai thuế XNK gồm: ngành kinh doanh, loại hình DN, doanh thu, lao động và số tờ khai hải quan.
• DN ngành thương mại dịch vụ và DN FDI có mức rủi ro cao hơn so với các nhóm khác.
• Quy mô DN và đặc điểm người đứng đầu DN cũng đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định mức độ rủi ro.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng bộ tiêu chí đánh giá rủi ro và các giải pháp quản lý hiệu quả tại Cục HQLA.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tăng cường phối hợp liên ngành nhằm nâng cao tính tuân thủ thuế XNK.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ quan quản lý và DN cần phối hợp chặt chẽ để áp dụng các giải pháp quản lý rủi ro, nâng cao nhận thức và tuân thủ pháp luật thuế, góp phần phát triển kinh tế bền vững.