Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế, chiếm khoảng 21,1% cơ cấu lao động có việc làm theo báo cáo 6 tháng đầu năm 2011 của Tổng cục Thống kê. Tại Việt Nam, số lượng công nhân xây dựng đạt khoảng 3,2 triệu người, đứng thứ tư trong các ngành kinh tế, tuy nhiên năng suất lao động chỉ bằng một nửa mức trung bình của các nước Đông Nam Á. Hiện tượng nhàn rỗi của công nhân trên công trường xây dựng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến hiệu quả công việc thấp, kéo dài tiến độ thi công và tăng chi phí dự án. Nghiên cứu tập trung tại tỉnh Vĩnh Long, một địa phương trọng điểm trong vùng đồng bằng sông Cửu Long, nơi có nhiều dự án xây dựng như trường học, trụ sở làm việc, công trình y tế và trung tâm thương mại. Mục tiêu nghiên cứu là xác định các nguyên nhân gây ra sự nhàn rỗi của công nhân trên công trường xây dựng, phân tích các yếu tố chính và đề xuất giải pháp khắc phục nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện công việc và năng suất lao động. Phạm vi nghiên cứu bao gồm khảo sát các cá nhân làm việc trong ngành xây dựng tại Vĩnh Long, với dữ liệu thu thập từ 129 bảng câu hỏi hợp lệ, phản ánh đa dạng về chức danh, kinh nghiệm và lĩnh vực hoạt động. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn cho các nhà thầu thi công và quản lý dự án nhằm cải thiện hiệu quả lao động và giảm thiểu lãng phí do nhàn rỗi.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý sản xuất tinh gọn (Lean Production) trong ngành xây dựng, tập trung vào việc giảm thiểu các hoạt động không tạo ra giá trị gia tăng như thời gian chờ đợi, di chuyển và xử lý tài liệu. Khái niệm nhàn rỗi của công nhân được định nghĩa là hiện tượng công nhân không có việc làm hoặc phải chờ đợi, dẫn đến hiệu quả công việc thấp. Hiệu quả lao động được hiểu là tỷ lệ giữa kết quả đầu ra so với nguồn lực đầu vào, nhằm đạt được kết quả tối ưu với chi phí và thời gian thấp nhất. Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng các khái niệm về giờ làm việc theo Bộ luật Lao động năm 2012, quy định rõ thời gian làm việc bình thường và làm thêm giờ, nhằm đánh giá tác động của thời gian làm việc đến nhàn rỗi. Các khái niệm chuyên ngành như quản lý dự án, tổ chức thi công, và phân tích nhân tố khám phá (EFA) cũng được sử dụng để phân tích các nguyên nhân và nhóm các yếu tố ảnh hưởng đến nhàn rỗi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính tiến hành từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2016, thông qua tham khảo các nghiên cứu trước đây và phỏng vấn 5 chuyên gia có kinh nghiệm trên 20 năm trong ngành xây dựng tại Vĩnh Long để hoàn thiện bảng câu hỏi. Giai đoạn định lượng thực hiện từ tháng 5 đến tháng 7 năm 2016, thu thập dữ liệu qua 220 bảng câu hỏi gửi trực tiếp đến các đối tượng như chủ đầu tư, nhà thầu thi công, tư vấn giám sát, tư vấn thiết kế và quản lý dự án; thu về 135 bảng, trong đó 129 bảng hợp lệ được phân tích. Phương pháp lấy mẫu thuận tiện được áp dụng do đối tượng dễ tiếp cận. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 20 với các kỹ thuật phân tích bao gồm kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, kiểm định phân phối chuẩn Shapiro-Wilk, phân tích phương sai ANOVA, phân tích tương quan Pearson và phân tích nhân tố khám phá (EFA). Quy trình nghiên cứu gồm các bước từ thiết kế bảng câu hỏi, thu thập dữ liệu, kiểm định và phân tích số liệu đến xây dựng chỉ số đánh giá mức độ nhàn rỗi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguyên nhân chính gây nhàn rỗi: Yếu tố "Tinh thần trách nhiệm, động cơ làm việc của công nhân chưa cao" có mức độ xảy ra trung bình 3,25 và mức độ ảnh hưởng trung bình 3,39, đứng đầu trong các nguyên nhân. Tiếp theo là "Chế độ khen thưởng, bảo hiểm xã hội, chăm sóc y tế ít được thực hiện" với mức độ xảy ra 3,2 và ảnh hưởng 3,29, cùng với "Công nhân chưa qua đào tạo" có mức độ xảy ra 3,18 và ảnh hưởng 3,29.

  2. Các yếu tố liên quan đến chủ đầu tư như "Chủ đầu tư không đủ kinh nghiệm trong quản lý dự án" và "Chủ đầu tư nghiệm thu hồ sơ khảo sát, thiết kế sơ sài" có mức độ xảy ra và ảnh hưởng thấp hơn, lần lượt khoảng 2,19 - 2,47, cho thấy tác động không lớn đến nhàn rỗi.

  3. Phân tích ANOVA cho thấy có sự khác biệt đáng kể về mức độ xảy ra của một số nguyên nhân theo số năm kinh nghiệm, ví dụ như yếu tố "Tư vấn giám sát thiếu kiểm tra, đôn đốc trong quá trình thi công" (Sig=0,026) và "Chậm cung cấp vật liệu của nhà cung cấp" (Sig=0,038). Điều này cho thấy kinh nghiệm làm việc ảnh hưởng đến nhận thức về các nguyên nhân nhàn rỗi.

  4. Kiểm định độ tin cậy: Hệ số Cronbach’s Alpha cho thang đo mức độ xảy ra là 0,906 và mức độ ảnh hưởng là 0,914, cho thấy thang đo có độ tin cậy cao. Ba biến không phù hợp (thời tiết không thuận lợi, biến động giá cả, thay đổi quy định pháp luật) đã được loại bỏ do hệ số tương quan biến tổng thấp.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy yếu tố nội tại của công nhân như tinh thần trách nhiệm và động cơ làm việc đóng vai trò quyết định trong việc giảm thiểu nhàn rỗi, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về quản lý sản xuất tinh gọn trong xây dựng. Việc thiếu chế độ khen thưởng và bảo hiểm xã hội cũng làm giảm động lực làm việc, dẫn đến hiệu quả lao động thấp. Các yếu tố liên quan đến chủ đầu tư có tác động thấp hơn, có thể do vai trò chủ đầu tư chủ yếu ảnh hưởng đến quy trình và kế hoạch thi công hơn là trực tiếp đến công nhân. Sự khác biệt về nhận thức theo kinh nghiệm làm việc cho thấy cần có các chương trình đào tạo và nâng cao nhận thức phù hợp với từng nhóm công nhân. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ xảy ra và ảnh hưởng của các nguyên nhân, cùng bảng phân tích ANOVA minh họa sự khác biệt theo nhóm kinh nghiệm, giúp trực quan hóa các yếu tố quan trọng cần tập trung cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực công nhân: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn và kỹ năng mềm định kỳ nhằm nâng cao trình độ và tinh thần trách nhiệm, dự kiến thực hiện trong 6-12 tháng, do các nhà thầu thi công phối hợp với trung tâm đào tạo nghề.

  2. Cải thiện chế độ khen thưởng và phúc lợi: Xây dựng chính sách khen thưởng minh bạch, tăng cường bảo hiểm xã hội và chăm sóc y tế cho công nhân, nhằm nâng cao động lực làm việc, thực hiện trong vòng 3-6 tháng, do chủ đầu tư và nhà thầu chịu trách nhiệm.

  3. Tối ưu hóa quản lý vật tư và thiết bị thi công: Thiết lập hệ thống quản lý cung ứng vật tư chính xác, giảm thiểu thời gian chờ đợi, áp dụng công nghệ quản lý hiện đại trong 6 tháng, do nhà thầu thi công và tư vấn giám sát phối hợp thực hiện.

  4. Nâng cao hiệu quả giám sát và phối hợp giữa các bên: Tăng cường kiểm tra, đôn đốc thi công, cải thiện phối hợp giữa chủ đầu tư, tư vấn và nhà thầu để giảm thiểu sai sót và nhàn rỗi, triển khai ngay và duy trì liên tục, do tư vấn giám sát và quản lý dự án đảm nhiệm.

Các giải pháp trên cần được theo dõi và đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, đảm bảo nâng cao hiệu quả thực hiện công việc và giảm thiểu nhàn rỗi trên công trường xây dựng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà thầu thi công xây dựng: Có thể áp dụng các giải pháp quản lý nhân công và vật tư để nâng cao năng suất lao động, giảm thiểu chi phí và thời gian thi công.

  2. Chủ đầu tư và Ban quản lý dự án: Sử dụng kết quả nghiên cứu để cải thiện quy trình phê duyệt, giám sát và phối hợp các bên liên quan, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình.

  3. Tư vấn thiết kế và giám sát: Tham khảo để nâng cao hiệu quả giám sát, phát hiện và xử lý kịp thời các nguyên nhân gây nhàn rỗi, góp phần nâng cao hiệu quả thi công.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành xây dựng: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích nhân tố và các yếu tố ảnh hưởng đến năng suất lao động trong xây dựng, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nhàn rỗi của công nhân là gì và tại sao nó quan trọng?
    Nhàn rỗi là thời gian công nhân không có việc làm hoặc phải chờ đợi, làm giảm hiệu quả công việc và năng suất lao động. Giảm nhàn rỗi giúp tiết kiệm chi phí và rút ngắn tiến độ thi công.

  2. Nguyên nhân chính gây nhàn rỗi trong ngành xây dựng là gì?
    Tinh thần trách nhiệm và động cơ làm việc thấp, chế độ khen thưởng và phúc lợi chưa đầy đủ, cùng với công nhân chưa qua đào tạo là những nguyên nhân chính được xác định qua nghiên cứu.

  3. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Kết hợp nghiên cứu định tính (phỏng vấn chuyên gia) và định lượng (khảo sát bảng câu hỏi), sử dụng phân tích thống kê như Cronbach’s Alpha, ANOVA, tương quan Pearson và phân tích nhân tố khám phá.

  4. Làm thế nào để giảm thiểu nhàn rỗi trên công trường xây dựng?
    Tăng cường đào tạo công nhân, cải thiện chế độ khen thưởng và phúc lợi, tối ưu hóa quản lý vật tư và thiết bị, nâng cao hiệu quả giám sát và phối hợp giữa các bên liên quan.

  5. Ai nên áp dụng kết quả nghiên cứu này?
    Nhà thầu thi công, chủ đầu tư, tư vấn thiết kế và giám sát, cũng như các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành xây dựng sẽ tìm thấy giá trị thực tiễn và học thuật từ nghiên cứu này.

Kết luận

  • Xác định rõ các nguyên nhân chính gây ra sự nhàn rỗi của công nhân trên công trường xây dựng tại Vĩnh Long, trong đó yếu tố nội tại công nhân và chế độ phúc lợi đóng vai trò quan trọng.
  • Áp dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng với mẫu khảo sát 129 bảng câu hỏi, đảm bảo độ tin cậy và tính chính xác của kết quả.
  • Phân tích thống kê cho thấy sự khác biệt về nhận thức nguyên nhân nhàn rỗi theo kinh nghiệm làm việc, đề xuất các giải pháp phù hợp với từng nhóm đối tượng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện công việc, giảm thiểu nhàn rỗi, góp phần cải thiện năng suất lao động và tiến độ thi công.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để tăng tính ứng dụng.

Mời các nhà quản lý, nhà thầu và chuyên gia ngành xây dựng áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công việc và phát triển bền vững ngành xây dựng Việt Nam.