Nghiên cứu Vi Nhựa Trong Hến Nước Ngọt Ở Sông Mekong Tại Huyện Châu Thành Tỉnh Đồng Tháp và Nguy Cơ Rủi Ro Sức Khỏe Con Người

• Tác giả: Lê Nguyễn Hồng Sơn
• Người hướng dẫn: PGS. Đào Thanh Sơn
• Trường học: Trường Đại học Bách Khoa
• Chuyên ngành: Quản lý Tài nguyên và Môi trường
• Đề tài: Nghiên Cứu Vi Nhựa Trong Hến Nước Ngọt Ở Sông Mekong Tại Huyện Châu Thành, Tỉnh Đồng Tháp Và Nguy Cơ Rủi Ro Sức Khỏe Con Người
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• MỤC LỤC
• CÁC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC HÌNH VẼ, HÌNH ẢNH
• 1. CHƯƠNG 1: ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.1. Nội dung nghiên cứu
• 1.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN
• 2.1. Tổng quan về MP
• 2.2. Tổng quan về hến
• 2.3. Tổng quan về MP trong nhuyễn thể
• 2.3.1. Trên thế giới
• 2.3.2. Trên thế giới
• 2.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.4.1. Phương pháp thu mẫu hiện trường
• 2.4.2. Phương pháp đo đạc, xử lý, quan sát mẫu trong phòng thí nghiệm
• 2.4.3. Quan sát và ghi nhận đặc điểm vật lý của mẫu
• 2.4.4. Kiểm soát sự tạp nhiễm MP từ môi trường trong quá trình xử lý và phân tích mẫu (QA/QC)
• 2.4.5. Phương pháp phân tích hóa học (để xác định loại polymer)
• 2.4.6. Phương pháp xử lý thống kê
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Kích thước và khối lượng của hến
• 4.2. Hàm lượng MP trong hến và mối liên hệ giữa chúng với kích thước, khối lượng hến
• 4.3. Hình dạng, kích thước và màu sắc của MP trong hến
• 4.4. Các loại polyme của MP trong hến và những nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe của hến và của người dân địa phương
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• LÝ LỊCH TRÍCH NGANG

I. Vi Nhựa Trong Hến Nước Ngọt Mekong Tổng Quan Nghiên Cứu

Bài viết này đi sâu vào nghiên cứu khoa học về vi nhựa được tìm thấy trong hến nước ngọt ở sông Mekong, cụ thể tại huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp. Sự hiện diện của ô nhiễm vi nhựa trong môi trường thủy sinh, đặc biệt là ở các loài động vật thân mềm như hến, đang gây ra lo ngại lớn về an toàn thực phẩm và sức khỏe con người. Sông Mekong, một trong những con sông lớn nhất Đông Nam Á, đang đối mặt với áp lực biến đổi khí hậu và ô nhiễm, bao gồm cả nguồn gốc vi nhựa từ các hoạt động sinh hoạt và công nghiệp. Nghiên cứu này nhằm mục đích đánh giá mức độ tỷ lệ nhiễm vi nhựa trong hến, từ đó cung cấp thông tin quan trọng cho việc đánh giá rủi ro và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Các phát hiện sẽ góp phần vào các nỗ lực quản lý chất lượng nước và giảm thiểu tác động của vi nhựa lên hệ sinh thái. Các nghiên cứu trước đó đã chỉ ra mối liên hệ giữa tiêu thụ hến nhiễm vi nhựa và các vấn đề độc tính vi nhựa tiềm ẩn cho sức khỏe con người.

1.1. Tầm quan trọng của nghiên cứu về vi nhựa trong hến

Nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định mức độ ô nhiễm vi nhựa trong một nguồn thực phẩm quan trọng của người dân địa phương. Việc đánh giá nguy cơ sức khỏe do vi nhựa gây ra là rất cần thiết để có những biện pháp phòng ngừa và bảo vệ người tiêu dùng. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để nâng cao nhận thức cộng đồng về vấn đề ô nhiễm vi nhựa và khuyến khích các hành vi tiêu dùng bền vững hơn. Nghiên cứu cũng cung cấp dữ liệu quan trọng cho các nhà hoạch định chính sách để xây dựng các quy định và chính sách hiệu quả hơn về quản lý chất thải nhựa.

1.2. Khu vực nghiên cứu Huyện Châu Thành Tỉnh Đồng Tháp

Huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp, nằm trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, là một khu vực nông nghiệp trù phú và là nơi sinh sống của nhiều cộng đồng dân cư phụ thuộc vào nguồn nước ngọt từ sông Mekong cho sinh hoạt và sản xuất. Tuy nhiên, khu vực này cũng đối mặt với nhiều thách thức về ô nhiễm môi trường, bao gồm cả ô nhiễm vi nhựa do biến đổi khí hậu và hoạt động của con người gây ra. Việc nghiên cứu tại địa điểm này cung cấp một cái nhìn sâu sắc về tình hình ô nhiễm vi nhựa cụ thể ở một khu vực quan trọng về mặt kinh tế và xã hội.

II. Ô Nhiễm Vi Nhựa Sông Mekong Thách Thức Nghiêm Trọng Hiện Nay

Ô nhiễm vi nhựa trong môi trường sông Mekong đặt ra một vấn đề cấp bách và phức tạp. Dòng sông này không chỉ là nguồn cung cấp nước ngọt quan trọng cho hàng triệu người dân mà còn là nơi sinh sống của nhiều loài thủy sản có giá trị, trong đó có hến nước ngọt. Sự gia tăng của vi nhựa trong chuỗi thức ăn, đặc biệt là trong các loài sinh vật tiêu thụ trực tiếp sinh vật phù du, có thể gây ra những tác động vi nhựa tiêu cực đến hệ sinh thái và sức khỏe con người. Nghiên cứu này nhằm xác định nguồn gốc vi nhựa cụ thể trong sông Mekong, từ đó đề xuất các giải pháp hiệu quả để giảm thiểu ô nhiễm vi nhựa và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

2.1. Nguồn gốc và phát tán của vi nhựa trong sông Mekong

Nguồn gốc vi nhựa trong sông Mekong rất đa dạng, bao gồm chất thải nhựa từ các hoạt động sinh hoạt, công nghiệp, nông nghiệp và giao thông vận tải. Vi nhựa có thể được phát tán vào môi trường thông qua các hệ thống thoát nước thải, dòng chảy bề mặt và quá trình phân hủy chất thải nhựa lớn hơn. Việc xác định các nguồn chính gây ô nhiễm vi nhựa là rất quan trọng để có thể triển khai các biện pháp kiểm soát và giảm thiểu ô nhiễm một cách hiệu quả.

2.2. Ảnh hưởng của vi nhựa đến hệ sinh thái sông Mekong

Vi nhựa có thể gây ra nhiều ảnh hưởng đến hệ sinh thái của sông Mekong, bao gồm việc tích tụ trong cơ thể các loài sinh vật, gây ra các vấn đề về tiêu hóa, sinh sản và tăng trưởng. Vi nhựa cũng có thể hấp thụ các chất ô nhiễm khác, làm tăng độc tính vi nhựa của chúng và gây ra nguy cơ cao hơn cho sức khỏe của các loài sinh vật trong chuỗi thức ăn. Sự gián đoạn trong chuỗi thức ăn có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sự cân bằng của hệ sinh thái.

2.3. Phân tích vi nhựa và phương pháp nghiên cứu

Phân tích vi nhựa đòi hỏi các phương pháp nghiên cứu vi nhựa phức tạp và chính xác để xác định kích thước vi nhựa, thành phần vi nhựa, hình dạng và số lượng của vi nhựa trong các mẫu môi trường và sinh vật. Các kỹ thuật phổ biến bao gồm kính hiển vi, quang phổ và các phương pháp hóa học để xác định loại polyme cấu tạo nên vi nhựa. Quá trình lấy mẫu và xử lý mẫu cần được thực hiện cẩn thận để tránh tạp nhiễm và đảm bảo tính tin cậy của kết quả.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Vi Nhựa Trong Hến Hướng Dẫn Chi Tiết

Nghiên cứu này sử dụng một quy trình phương pháp nghiên cứu vi nhựa chặt chẽ để phân tích vi nhựa trong hến nước ngọt. Quy trình bao gồm các bước sau: thu thập mẫu hến nước ngọt từ sông Mekong tại huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp; xử lý mẫu để tách vi nhựa từ mô hến; quan sát và ghi nhận đặc điểm vật lý của vi nhựa (hình dạng, kích thước, màu sắc); và xác định loại polyme cấu tạo nên vi nhựa bằng phân tích hóa học. Các biện pháp kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt được thực hiện để đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của kết quả.

3.1. Thu thập và xử lý mẫu hến nước ngọt

Việc thu thập mẫu hến nước ngọt cần được thực hiện một cách cẩn thận để đảm bảo tính đại diện của mẫu và tránh tạp nhiễm vi nhựa. Mẫu nên được thu thập từ nhiều địa điểm khác nhau trong khu vực nghiên cứu và được bảo quản đúng cách để ngăn chặn sự phân hủy. Quá trình xử lý mẫu bao gồm các bước như rửa sạch mẫu, tiêu hóa mô hến bằng hóa chất và lọc để tách vi nhựa.

3.2. Quan sát và phân loại vi nhựa dưới kính hiển vi

Sau khi tách vi nhựa từ mẫu, chúng được quan sát dưới kính hiển vi để ghi nhận các đặc điểm vật lý như hình dạng (sợi, mảnh, hạt), kích thước và màu sắc. Việc phân loại vi nhựa theo các đặc điểm này giúp cung cấp thông tin về nguồn gốc vi nhựa và các quá trình phân hủy chất thải nhựa trong môi trường. Việc sử dụng camera kỹ thuật số kết nối với kính hiển vi giúp dễ dàng ghi lại hình ảnh và đo đạc kích thước của vi nhựa một cách chính xác.

3.3. Xác định loại polyme của vi nhựa bằng phân tích hóa học

Để xác định loại polyme cấu tạo nên vi nhựa, các phương pháp hóa học như quang phổ hồng ngoại biến đổi Fourier (FTIR) có thể được sử dụng. Kỹ thuật này cho phép xác định các thành phần hóa học của vi nhựa dựa trên phổ hấp thụ hồng ngoại của chúng. Việc xác định loại polyme giúp xác định nguồn gốc vi nhựa và đánh giá độc tính vi nhựa tiềm ẩn của chúng, cũng như để xác định khả năng tác động vi nhựa đến môi trường.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Hàm Lượng Vi Nhựa Trong Hến Tại Đồng Tháp

Nghiên cứu đã phát hiện thấy sự hiện diện của vi nhựa trong tất cả các mẫu hến nước ngọt được thu thập từ sông Mekong tại huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp. Hàm lượng vi nhựa trung bình trong hến dao động tùy thuộc vào kích thước và trọng lượng của hến. Các loại polyme phổ biến nhất được tìm thấy là polyethylene terephthalate (PET), polypropylene (PP) và polyethylene (PE). Kết quả này cho thấy ô nhiễm vi nhựa đã lan rộng trong chuỗi thức ăn và có thể gây ra nguy cơ sức khỏe cho người tiêu dùng.

4.1. Hàm lượng vi nhựa trung bình trong hến theo kích thước

Nghiên cứu cho thấy có mối tương quan giữa kích thước vi nhựa và hàm lượng vi nhựa trong hến. Hến có kích thước lớn hơn thường có hàm lượng vi nhựa cao hơn so với hến có kích thước nhỏ hơn. Điều này có thể là do hến lớn hơn có thời gian phơi nhiễm lâu hơn với vi nhựa trong môi trường và có khả năng lọc nhiều vi nhựa hơn từ nguồn nước. Hàm lượng vi nhựa trung bình ở hến cỡ nhỏ là 3,4 ± 1,4 mẫu/con và 15,8 ± 9,9 mẫu/g khối lượng ướt, trong khi ở hến cỡ lớn là 14,6 ± 10,0 mẫu/con và 18,2 ± 14,2 mẫu/g khối lượng ướt.

4.2. Các loại polyme vi nhựa phổ biến trong hến

Kết quả phân tích polyme cho thấy các loại polyme vi nhựa phổ biến nhất được tìm thấy trong hến là polyethylene terephthalate (PET), polypropylene (PP) và polyethylene (PE). Đây là các loại polyme thường được sử dụng trong sản xuất chất thải nhựa gia dụng và công nghiệp, cho thấy nguồn gốc vi nhựa có thể là từ các hoạt động sinh hoạt và sản xuất của con người. Các loại polyme khác cũng được tìm thấy, nhưng với tỷ lệ thấp hơn.

V. Rủi Ro Sức Khỏe Từ Vi Nhựa Trong Hến Đánh Giá và Cảnh Báo

Sự hiện diện của vi nhựa trong hến nước ngọt đặt ra nguy cơ rủi ro sức khỏe tiềm ẩn cho người dân địa phương thường xuyên tiêu thụ hến. Vi nhựa có thể chứa các chất độc hại và có thể tích tụ trong cơ thể con người, gây ra các vấn đề về tiêu hóa, viêm nhiễm và các bệnh mãn tính khác. Cần có các nghiên cứu sâu hơn về tác động vi nhựa của vi nhựa từ thực phẩm đối với sức khỏe con người để có thể đưa ra các khuyến cáo về an toàn thực phẩm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

5.1. Tác động tiềm ẩn của vi nhựa lên sức khỏe con người

Vi nhựa có thể gây ra nhiều tác động tiềm ẩn lên sức khỏe con người, bao gồm việc gây ra các phản ứng viêm nhiễm, rối loạn hệ miễn dịch và các vấn đề về tiêu hóa. Vi nhựa cũng có thể chứa các chất độc hại như bisphenol-A (BPA) và các chất phụ gia khác, có thể gây ra các vấn đề về nội tiết và ung thư. Các nghiên cứu trên động vật đã cho thấy vi nhựa có thể xâm nhập vào các cơ quan và mô khác nhau trong cơ thể, gây ra các tác động tiêu cực đến chức năng của các cơ quan này.

5.2. Khuyến cáo về tiêu thụ hến và phòng ngừa rủi ro

Để giảm thiểu nguy cơ rủi ro sức khỏe từ vi nhựa trong hến, người tiêu dùng nên hạn chế tiêu thụ hến thường xuyên và nên chọn hến từ các nguồn uy tín, đảm bảo chất lượng nước và an toàn thực phẩm. Các biện pháp phòng ngừa như rửa sạch hến trước khi chế biến và nấu chín kỹ cũng có thể giúp giảm thiểu hàm lượng vi nhựa trong hến. Các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra chất lượng nước và hàm lượng vi nhựa trong các sản phẩm thủy sản để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

VI. Nghiên Cứu Vi Nhựa Kết Luận Và Hướng Nghiên Cứu Trong Tương Lai

Nghiên cứu này đã cung cấp bằng chứng về sự hiện diện của vi nhựa trong hến nước ngọt ở sông Mekong, tại huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp, và những nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe con người. Đây là bước quan trọng để hiểu rõ hơn về vấn đề ô nhiễm vi nhựa và tác động vi nhựa của nó đối với hệ sinh thái và sức khỏe con người. Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu sâu hơn về tác động vi nhựa của vi nhựa từ thực phẩm đối với sức khỏe con người, cũng như các giải pháp hiệu quả để giảm thiểu ô nhiễm vi nhựa và bảo vệ môi trường.

6.1. Tóm tắt các phát hiện chính của nghiên cứu

Nghiên cứu đã phát hiện thấy sự hiện diện phổ biến của vi nhựa trong hến nước ngọt từ sông Mekong. Hàm lượng vi nhựa trung bình trong hến dao động tùy thuộc vào kích thước và trọng lượng của hến. Các loại polyme phổ biến nhất được tìm thấy là polyethylene terephthalate (PET), polypropylene (PP) và polyethylene (PE). Kết quả cho thấy ô nhiễm vi nhựa đã lan rộng trong chuỗi thức ăn và có thể gây ra nguy cơ sức khỏe cho người tiêu dùng.

6.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo về vi nhựa và sức khỏe con người

Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu sâu hơn về tác động vi nhựa của vi nhựa từ thực phẩm đối với sức khỏe con người, bao gồm các nghiên cứu về cơ chế tác động của vi nhựa lên cơ thể, các yếu tố ảnh hưởng đến hàm lượng vi nhựa trong thực phẩm và các biện pháp giảm thiểu rủi ro sức khỏe do vi nhựa gây ra. Cần có sự hợp tác giữa các nhà khoa học, các cơ quan quản lý và cộng đồng để giải quyết vấn đề ô nhiễm vi nhựa một cách hiệu quả.

Tổng quan nghiên cứu

Ô nhiễm vi nhựa (microplastics - MP) đã trở thành một vấn đề toàn cầu với sự hiện diện rộng rãi trong môi trường nước ngọt, biển và sinh vật thủy sinh. Theo ước tính, sản lượng nhựa toàn cầu đã vượt 400 triệu tấn vào năm 2022, trong đó MP chiếm hơn 90%. Sự tích tụ MP trong các loài thủy sản, đặc biệt là nhuyễn thể hai mảnh vỏ, gây ra những lo ngại về rủi ro sinh thái và sức khỏe con người do khả năng tích tụ và phóng đại sinh học qua chuỗi thức ăn. Tuy nhiên, thông tin về MP trong hến nước ngọt tại Việt Nam còn rất hạn chế.

Nghiên cứu này tập trung khảo sát sự hiện diện của vi nhựa trong loài hến nước ngọt Corbicula baudoni thu thập từ sông Mekong, huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp, trong giai đoạn từ tháng 2 đến tháng 9 năm 2022. Mục tiêu chính là xác định số lượng, hình dạng, kích thước, màu sắc và loại polymer của MP trong hến, đồng thời đánh giá sơ bộ nguy cơ rủi ro sức khỏe đối với người dân địa phương sử dụng hến làm thực phẩm hàng ngày. Nghiên cứu có phạm vi thực hiện tại khu vực sông Mekong, nơi được biết đến là một trong những dòng sông ô nhiễm nhựa nghiêm trọng nhất thế giới, với lượng nhựa thải ra biển ước tính lên đến hàng triệu tấn mỗi năm.

Kết quả nghiên cứu không chỉ cung cấp dữ liệu đầu tiên về MP trong hến nước ngọt tại Việt Nam mà còn góp phần quan trọng vào việc cảnh báo và quản lý ô nhiễm nhựa trong môi trường nước ngọt, đồng thời hỗ trợ các chính sách bảo vệ sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái thủy sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về ô nhiễm vi nhựa trong môi trường thủy sinh, đặc biệt tập trung vào:

• Nguồn gốc và đặc tính của vi nhựa: MP được phân thành MP sơ cấp (được sản xuất với kích thước nhỏ) và MP thứ cấp (hình thành từ sự phân hủy của nhựa lớn). Các polymer phổ biến gồm polyethylene (PE), polypropylene (PP), polyethylene terephthalate (PET), polyacrylonitrile (PA), nylon và rayon.
• Tích tụ sinh học và phóng đại sinh học: MP có thể bị nhầm lẫn với thức ăn bởi các loài nhuyễn thể ăn lọc, dẫn đến tích tụ trong mô và ảnh hưởng đến chuỗi thức ăn.
• Rủi ro sức khỏe con người: Tiêu thụ thủy sản nhiễm MP có thể gây ra các tác động tiêu cực về vật lý và hóa học, bao gồm độc tính tế bào, rối loạn miễn dịch và nhiễm độc thần kinh.
• Chỉ thị sinh học: Nhuyễn thể hai mảnh vỏ được xem là chỉ thị sinh học hiệu quả để đánh giá ô nhiễm MP trong môi trường nước do đặc tính ăn lọc và tích tụ MP.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Hến Corbicula baudoni được thu thập hàng tháng từ sông Mekong, huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp, Việt Nam, trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 9 năm 2022. Mỗi tháng thu khoảng 2 kg hến, phân loại thành hai nhóm kích thước lớn (21 mm, 3,6 g) và nhỏ (14 mm, 1,1 g).
• Phương pháp thu mẫu: Lựa chọn ngẫu nhiên 10 con hến lớn và 30 con hến nhỏ mỗi tháng để phân tích. Mô hến được xử lý bằng dung dịch KOH 10% ở 40°C trong 48 giờ để phân hủy mô, sau đó lọc qua rây inox 75 µm và màng lọc sợi thủy tinh GF/A.
• Quan sát và phân tích MP: MP được quan sát dưới kính hiển vi kết hợp camera kỹ thuật số, đo kích thước, hình dạng, màu sắc. Phân tích đặc tính polymer bằng phổ hồng ngoại biến đổi Fourier (FTIR-ATR) trên 100 mẫu ngẫu nhiên.
• Kiểm soát chất lượng: Thực hiện các mẫu đối chứng để kiểm soát tạp nhiễm MP trong quá trình xử lý và phân tích, đảm bảo hiệu suất thu hồi mẫu đạt 98%.
• Phân tích thống kê: Sử dụng phần mềm Sigma Plot và Minitab để phân tích sự khác biệt hàm lượng MP giữa nhóm hến lớn và nhỏ, cũng như mối tương quan giữa hàm lượng MP với kích thước và khối lượng hến. Thử nghiệm Kruskal-Wallis và hồi quy đa thức được áp dụng với mức ý nghĩa p < 0,05.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hàm lượng vi nhựa trong hến: Hàm lượng MP trung bình trong hến lớn là 14,6 ± 10 mẫu/con, cao hơn đáng kể so với hến nhỏ (3,4 ± 1,4 mẫu/con). Tính theo khối lượng ướt, hàm lượng MP trong hến lớn là 16,9 ± 12,2 mẫu/g, trong khi hến nhỏ là 15,8 ± 9,9 mẫu/g, không có sự khác biệt đáng kể về mặt thống kê.
2. Mối tương quan với kích thước và khối lượng: Phân tích hồi quy đa thức cho thấy mối tương quan thuận mạnh mẽ giữa hàm lượng MP với chiều dài và khối lượng hến (p < 0,001), cho thấy hến lớn tích tụ nhiều MP hơn do khả năng lưu giữ và tích lũy sinh học theo thời gian.
3. Hình dạng, kích thước và màu sắc MP: MP chủ yếu ở dạng sợi (chiếm 99%), dạng mảnh chiếm 1%. Chiều dài sợi trung bình là 1.142 ± 792 µm, với số lượng sợi ngắn hơn chiếm ưu thế. MP có bảy màu sắc, trong đó màu đen (~40%), trắng (~26%) và xanh dương (~17%) chiếm đa số.
4. Loại polymer: Phân tích FTIR xác định các polymer chính gồm rayon (89%), polyethylene terephthalate (PET, 7%), polyacrylonitrile (PA), polyethylene (PE), polypropylene (PP) và nylon (mỗi loại chiếm khoảng 1%). Rayon chiếm tỷ lệ cao hơn nhiều so với trong môi trường nước và trầm tích sông Mekong.

Thảo luận kết quả

Hàm lượng MP trong hến Corbicula baudoni tại sông Mekong cao hơn nhiều so với các loài hai mảnh vỏ nước ngọt khác trên thế giới, phản ánh mức độ ô nhiễm nghiêm trọng của môi trường nước ngọt tại khu vực nghiên cứu. Sự chiếm ưu thế của MP dạng sợi phù hợp với các nghiên cứu trước đây về nhuyễn thể và môi trường nước ngọt, cho thấy nguồn gốc MP chủ yếu từ các sợi tổng hợp phát thải từ hoạt động sinh hoạt và công nghiệp.

Mối tương quan thuận giữa kích thước hến và hàm lượng MP cho thấy khả năng tích lũy MP tăng theo tuổi và kích thước sinh vật, đồng thời phản ánh quá trình tiếp xúc lâu dài với môi trường ô nhiễm. Màu sắc và loại polymer MP trong hến tương đồng với các mẫu MP trong nước và trầm tích sông Mekong, chứng tỏ hến tích tụ MP từ môi trường sống xung quanh.

Việc tiêu thụ hến nhiễm MP có thể dẫn đến nguy cơ sức khỏe tiềm ẩn cho người dân địa phương, đặc biệt khi ước tính một người tiêu thụ khoảng 225 g thịt hến mỗi tuần có thể hấp thụ đến hơn 222.000 hạt MP mỗi năm. MP và các chất phụ gia nhựa kèm theo có thể gây độc tính, rối loạn miễn dịch và các vấn đề sức khỏe khác. Kết quả nghiên cứu được minh họa qua các biểu đồ phân bố hàm lượng MP theo kích thước hến, tỷ lệ các dạng MP và màu sắc, cũng như bảng phân tích đặc tính polymer.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giám sát và nghiên cứu sâu hơn: Thực hiện các nghiên cứu bổ sung về sản lượng và mức tiêu thụ hến tại khu vực Đồng bằng sông Mekong để đánh giá đầy đủ hơn rủi ro sức khỏe con người do phơi nhiễm MP qua thực phẩm.
2. Áp dụng các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm nhựa: Khuyến khích các hoạt động giảm thiểu thải nhựa ra môi trường, bao gồm nâng cao nhận thức cộng đồng, quản lý chất thải hiệu quả và thúc đẩy tái chế nhựa.
3. Thực hiện các chương trình làm sạch môi trường nước: Tổ chức các chiến dịch làm sạch nhựa tại sông Mekong và các vùng nước ngọt liên quan nhằm giảm thiểu nguồn MP đầu vào hệ sinh thái thủy sinh.
4. Xây dựng chính sách quản lý và kiểm soát chất thải nhựa: Củng cố và thực thi các quy định pháp luật về quản lý chất thải nhựa, hạn chế sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và tăng cường kiểm soát nguồn phát thải MP.
5. Nâng cao nhận thức và đào tạo cộng đồng: Tổ chức các chương trình giáo dục về tác hại của vi nhựa và cách phòng tránh, đặc biệt hướng tới người dân địa phương sử dụng hến làm thực phẩm hàng ngày.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý môi trường và chính sách: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng và điều chỉnh các chính sách quản lý chất thải nhựa, giảm thiểu ô nhiễm vi nhựa trong môi trường nước ngọt.
2. Nhà khoa học và nghiên cứu sinh: Tham khảo phương pháp và dữ liệu để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về ô nhiễm vi nhựa trong sinh vật thủy sinh và đánh giá rủi ro sức khỏe.
3. Người dân địa phương và cộng đồng tiêu thụ thủy sản: Nâng cao nhận thức về nguy cơ sức khỏe từ việc tiêu thụ hến nhiễm vi nhựa, từ đó điều chỉnh thói quen tiêu dùng và bảo vệ sức khỏe.
4. Các tổ chức phi chính phủ và nhóm bảo vệ môi trường: Dùng luận văn làm cơ sở để vận động, tổ chức các hoạt động giảm thiểu ô nhiễm nhựa và bảo vệ hệ sinh thái thủy sinh tại khu vực Đồng bằng sông Mekong.

Câu hỏi thường gặp

1. Vi nhựa là gì và tại sao nó nguy hiểm?
   Vi nhựa là các hạt nhựa có kích thước nhỏ hơn 5 mm, có thể xâm nhập vào môi trường và sinh vật. Chúng nguy hiểm vì có thể tích tụ trong cơ thể sinh vật, gây độc tính và ảnh hưởng đến sức khỏe con người qua chuỗi thức ăn.

2. Tại sao chọn hến Corbicula baudoni để nghiên cứu?
   Hến là loài nhuyễn thể hai mảnh vỏ ăn lọc, dễ tích tụ vi nhựa từ môi trường nước xung quanh, đồng thời là nguồn thực phẩm phổ biến tại khu vực nghiên cứu, nên phù hợp để đánh giá ô nhiễm và rủi ro sức khỏe.

3. Phương pháp phân tích vi nhựa trong hến như thế nào?
   Mô hến được phân hủy bằng dung dịch KOH 10%, lọc qua rây 75 µm, quan sát dưới kính hiển vi để đếm và đo kích thước MP. Phân tích polymer được thực hiện bằng phổ hồng ngoại biến đổi Fourier (FTIR).

4. Kết quả nghiên cứu cho thấy mức độ ô nhiễm vi nhựa như thế nào?
   Hàm lượng MP trong hến lớn trung bình 14,6 mẫu/con, trong hến nhỏ 3,4 mẫu/con, chủ yếu là dạng sợi. Mức độ này cao hơn nhiều so với các loài nhuyễn thể nước ngọt khác trên thế giới, phản ánh ô nhiễm nghiêm trọng tại sông Mekong.

5. Người dân có thể giảm thiểu rủi ro sức khỏe do vi nhựa như thế nào?
   Giảm tiêu thụ hến và thủy sản từ vùng ô nhiễm, lựa chọn nguồn thực phẩm sạch, đồng thời tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường, giảm thải nhựa và nâng cao nhận thức về ô nhiễm vi nhựa.

Kết luận

• Nghiên cứu lần đầu tiên xác định hàm lượng và đặc điểm vi nhựa trong hến nước ngọt Corbicula baudoni tại sông Mekong, Việt Nam.
• Hàm lượng vi nhựa trong hến lớn (14,6 ± 10 mẫu/con) cao hơn hến nhỏ (3,4 ± 1,4 mẫu/con), cho thấy tích lũy vi nhựa theo kích thước và tuổi.
• Vi nhựa chủ yếu ở dạng sợi (99%), với bảy màu sắc phổ biến, trong đó màu đen, xanh lam và trắng chiếm đa số.
• Các polymer chính gồm rayon (89%), PET (7%), PA, PE, PP và nylon, phản ánh nguồn gốc ô nhiễm từ môi trường nước và trầm tích.
• Số lượng vi nhựa trong hến tiềm ẩn nguy cơ sức khỏe cho người tiêu dùng và hệ sinh thái, cần có các nghiên cứu tiếp theo và biện pháp quản lý hiệu quả.

Hành động tiếp theo: Thực hiện nghiên cứu bổ sung về mức tiêu thụ hến, mở rộng giám sát vi nhựa trong thủy sản và môi trường nước ngọt, đồng thời triển khai các chương trình giảm thiểu ô nhiễm nhựa tại lưu vực sông Mekong.

Kêu gọi: Các nhà quản lý, nhà khoa học và cộng đồng cần phối hợp hành động để bảo vệ sức khỏe con người và hệ sinh thái thủy sinh trước thách thức ô nhiễm vi nhựa ngày càng gia tăng.