Nghiên cứu ứng dụng tri thức song ngữ trong dịch máy Anh-Việt

Lời cam đoan

Tóm tắt

Lời cảm ơn

Danh mục các chữ viết tắt

Danh mục các hình vẽ

Danh mục các bảng

MỞ ĐẦU

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN

1.1. Khai phá tri thức song ngữ

1.1.1. Xây dựng ngữ liệu song ngữ

1.1.2. Gióng hàng văn bản

1.1.2.1. Gióng hàng đoạn/câu

1.1.2.2. Gióng hàng từ

1.1.3. Xác định cụm từ song ngữ

1.2. Sơ lược về dịch máy

1.2.1. Dịch máy thống kê

1.2.1.1. Mô hình hóa bài toán

1.2.1.2. Mô hình ngôn ngữ

1.2.1.3. Mô hình dịch

1.2.1.3.1. Mô hình dịch dựa trên từ

1.2.1.3.2. Mô hình dịch dựa trên cụm từ

1.2.1.3.3. Mô hình dịch dựa trên cú pháp

1.2.1.5. Đánh giá chất lượng dịch

2. CHƯƠNG 2: XÂY DỰNG NGỮ LIỆU SONG NGỮ CHO DỊCH MÁY THỐNG KÊ

2.1. Rút trích văn bản song ngữ từ Web

2.1.1. Thu thập dữ liệu

2.1.2. Thiết kế các đặc trưng dựa vào nội dung

2.1.2.1. Sử dụng cognate

2.1.2.2. Sử dụng các phân đoạn dịch

2.1.3. Thiết kế các đặc trưng dựa vào cấu trúc

2.1.4. Mô hình hóa bài toán phân loại

2.2. Rút trích câu song ngữ từ sách điện tử

2.3. Gióng hàng đoạn

2.4. Gióng hàng câu

2.4.1. Thực nghiệm về rút trích văn bản song ngữ từ Web

2.4.1.1. Cài đặt thực nghiệm

2.4.1.2. Kết quả thực nghiệm

2.4.2. Thực nghiệm về rút trích câu song ngữ từ sách điện tử

2.4.2.1. Cài đặt thực nghiệm

2.4.2.2. Kết quả thực nghiệm

2.4.3. Thực nghiệm về bổ sung ngữ liệu song ngữ cho dịch máy

2.4.4. Kết luận chương

3. CHƯƠNG 3: GIÓNG HÀNG TỪ CHO DỊCH MÁY THỐNG KÊ

3.1. Định nghĩa từ

3.2. Định nghĩa bài toán gióng hàng từ

3.3. Các mô hình IBM

3.4. Thuật toán cực đại kỳ vọng cho mô hình IBM 1

3.5. Một số cải tiến mô hình IBM 1 theo cách tiếp cận dựa trên ràng buộc

3.5.1. Cải tiến mô hình IBM 1 sử dụng ràng buộc neo

3.5.2. Cải tiến mô hình IBM 1 sử dụng ràng buộc về vị trí của từ

3.5.3. Cải tiến mô hình IBM 1 sử dụng ràng buộc về từ loại

3.5.3.1. Quan hệ về từ loại

3.5.3.2. Ràng buộc về từ loại

3.5.4. Cải tiến mô hình IBM 1 sử dụng ràng buộc về cụm từ

3.5.4.1. Mẫu cú pháp song ngữ

3.5.4.2. Ràng buộc về cụm từ

3.5.5. Kết hợp các ràng buộc

3.5.5.1. Cài đặt thực nghiệm

3.5.5.2. Kết quả thực nghiệm với ràng buộc neo và ràng buộc về vị trí của từ

3.5.5.3. Kết quả thực nghiệm với ràng buộc từ loại

3.5.5.4. Kết quả thực nghiệm với ràng buộc cụm từ

3.5.5.5. Kết quả thực nghiệm về kết hợp ràng buộc

3.5.6. Kết luận chương

4. CHƯƠNG 4: XÁC ĐỊNH CỤM TỪ SONG NGỮ CHO DỊCH MÁY THỐNG KÊ

4.1. Bài toán rút trích cụm từ song ngữ

4.2. Phương pháp rút trích cụm từ song ngữ

4.2.1. Tìm cụm từ đích

4.2.2. Rút trích cụm từ

4.3. Tích hợp cụm từ song ngữ vào dịch máy

4.3.1. Thực nghiệm về rút trích cụm từ song ngữ

4.3.1.1. Cài đặt thực nghiệm

4.3.1.2. Kết quả thực nghiệm

4.3.2. Thực nghiệm về tích hợp cụm từ song ngữ vào dịch máy

4.3.2.1. Cài đặt thực nghiệm

4.3.2.2. Kết quả thực nghiệm

4.3.3. Kết luận chương

Kết luận

Danh mục công trình khoa học của tác giả liên quan đến luận án

Tài liệu tham khảo

I. Tổng quan về nghiên cứu ứng dụng tri thức song ngữ trong dịch máy Anh Việt

Nghiên cứu ứng dụng tri thức song ngữ trong dịch máy Anh-Việt là một lĩnh vực đang thu hút sự quan tâm lớn từ các nhà nghiên cứu và phát triển công nghệ. Việc áp dụng tri thức song ngữ giúp cải thiện chất lượng dịch máy, đặc biệt trong bối cảnh ngôn ngữ có nhiều khác biệt về cấu trúc như Anh và Việt. Nghiên cứu này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả dịch thuật mà còn mở ra nhiều cơ hội mới trong việc phát triển các ứng dụng dịch máy hiện đại.

1.1. Khái niệm tri thức song ngữ và vai trò trong dịch máy

Tri thức song ngữ đề cập đến việc sử dụng thông tin từ hai ngôn ngữ khác nhau để cải thiện chất lượng dịch. Trong dịch máy, tri thức này giúp hệ thống hiểu rõ hơn về ngữ cảnh và cấu trúc ngữ pháp của cả hai ngôn ngữ, từ đó tạo ra bản dịch chính xác hơn.

1.2. Lịch sử phát triển dịch máy và tri thức song ngữ

Dịch máy đã có lịch sử phát triển từ những năm 1950, với nhiều phương pháp khác nhau được áp dụng. Tri thức song ngữ đã trở thành một yếu tố quan trọng trong các hệ thống dịch máy hiện đại, giúp cải thiện đáng kể chất lượng dịch so với các phương pháp truyền thống.

II. Thách thức trong việc ứng dụng tri thức song ngữ trong dịch máy

Mặc dù tri thức song ngữ mang lại nhiều lợi ích, nhưng việc ứng dụng nó trong dịch máy cũng gặp phải nhiều thách thức. Các vấn đề như chất lượng ngữ liệu song ngữ, sự khác biệt ngữ pháp giữa hai ngôn ngữ, và khả năng xử lý ngữ nghĩa phức tạp là những yếu tố cần được giải quyết để nâng cao hiệu quả dịch máy.

2.1. Vấn đề chất lượng ngữ liệu song ngữ

Chất lượng ngữ liệu song ngữ là yếu tố quyết định đến hiệu quả của dịch máy. Ngữ liệu không đầy đủ hoặc không chính xác có thể dẫn đến những bản dịch sai lệch, ảnh hưởng đến độ tin cậy của hệ thống.

2.2. Sự khác biệt ngữ pháp giữa tiếng Anh và tiếng Việt

Tiếng Anh và tiếng Việt có cấu trúc ngữ pháp rất khác nhau, điều này tạo ra nhiều khó khăn trong việc dịch chính xác. Các nhà nghiên cứu cần phát triển các phương pháp để xử lý những khác biệt này một cách hiệu quả.

III. Phương pháp xây dựng ngữ liệu song ngữ cho dịch máy thống kê

Xây dựng ngữ liệu song ngữ là một trong những bước quan trọng trong việc phát triển hệ thống dịch máy. Các phương pháp hiện tại bao gồm việc khai thác dữ liệu từ web và sách điện tử, giúp tạo ra một nguồn ngữ liệu phong phú và đa dạng.

3.1. Khai thác dữ liệu từ web

Việc rút trích văn bản song ngữ từ các trang web song ngữ giúp tạo ra một nguồn ngữ liệu phong phú. Các phương pháp như sử dụng từ bất biến và phân đoạn dịch đã được áp dụng để tối ưu hóa quá trình này.

3.2. Sử dụng sách điện tử song ngữ

Sách điện tử song ngữ cũng là một nguồn tài nguyên quý giá. Các phương pháp dựa trên nội dung và mẫu liên kết giữa các khối văn bản giúp rút trích các câu song ngữ một cách hiệu quả.

IV. Cải tiến mô hình gióng hàng từ trong dịch máy thống kê

Mô hình gióng hàng từ là một phần quan trọng trong dịch máy thống kê. Việc cải tiến mô hình này thông qua các ràng buộc như ràng buộc neo, vị trí từ và từ loại đã giúp nâng cao chất lượng dịch cho hệ thống dịch máy Anh-Việt.

4.1. Ràng buộc neo trong mô hình gióng hàng

Ràng buộc neo giúp cải thiện độ chính xác của việc gióng hàng từ bằng cách xác định các từ có mối quan hệ chặt chẽ hơn trong ngữ cảnh. Điều này giúp giảm thiểu sai sót trong bản dịch.

4.2. Ràng buộc về vị trí từ và từ loại

Việc áp dụng các ràng buộc về vị trí từ và từ loại giúp mô hình gióng hàng từ hoạt động hiệu quả hơn, từ đó nâng cao chất lượng dịch máy. Các cải tiến này đã được chứng minh qua các thử nghiệm thực tế.

V. Ứng dụng thực tiễn của tri thức song ngữ trong dịch máy

Tri thức song ngữ không chỉ giúp cải thiện chất lượng dịch mà còn mở ra nhiều ứng dụng thực tiễn trong các lĩnh vực như giáo dục, thương mại và giao tiếp quốc tế. Việc áp dụng tri thức này trong dịch máy đã mang lại nhiều lợi ích cho người dùng.

5.1. Ứng dụng trong giáo dục

Trong giáo dục, tri thức song ngữ giúp học sinh và sinh viên tiếp cận tài liệu học tập bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau, từ đó nâng cao khả năng ngôn ngữ và hiểu biết văn hóa.

5.2. Ứng dụng trong thương mại

Trong thương mại, dịch máy hỗ trợ doanh nghiệp trong việc giao tiếp với khách hàng quốc tế, giúp mở rộng thị trường và tăng cường khả năng cạnh tranh.

VI. Kết luận và tương lai của nghiên cứu tri thức song ngữ trong dịch máy

Nghiên cứu tri thức song ngữ trong dịch máy Anh-Việt đang mở ra nhiều cơ hội mới cho việc phát triển công nghệ dịch máy. Tương lai của lĩnh vực này hứa hẹn sẽ có nhiều tiến bộ với sự phát triển của công nghệ và phương pháp mới.

6.1. Tương lai của dịch máy thống kê

Dịch máy thống kê sẽ tiếp tục phát triển với sự hỗ trợ của tri thức song ngữ, giúp cải thiện chất lượng dịch và mở rộng khả năng ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau.

6.2. Các nghiên cứu tiếp theo

Các nghiên cứu tiếp theo cần tập trung vào việc phát triển các phương pháp mới để khai thác tri thức song ngữ, từ đó nâng cao chất lượng dịch máy và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dùng.

Luận văn thạc sĩ về tri thức song ngữ và ứng dụng trong dịch máy Anh-Việt