Luận văn thạc sĩ về tội giết người theo quy định của bộ luật hình sự 2015 và thực tiễn xét xử tại Nam Định

• Tác giả: Bùi Minh Tiến
• Người hướng dẫn: PGS. TS Trương Quang Vinh
• Trường học: Trường Đại Học Luật Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Hình Sự
• Đề tài: Nghiên Cứu Tội Giết Người Theo Bộ Luật Hình Sự 2015 Tại Nam Định
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ Luật Học
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Tình hình nghiên cứu đề tài
• 1.3. Kết cấu của luận văn
• 1.4. Khái quát về lịch sử pháp luật Việt Nam về tội giết người
• 1.4.1. Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội giết người giai đoạn trước Cách mạng tháng 8 năm 1945
• 1.4.2. Quy định tội giết người trong Bộ luật hình sự năm 1985
• 1.4.3. Quy định tội giết người trong Bộ luật hình sự năm 1999
• 1.4.4. Tội giết người quy định trong pháp luật hình sự của một số quốc gia
• 1.4.4.1. Tội giết người quy định trong pháp luật hình sự Liên bang Nga
• 1.4.4.2. Tội giết người quy định trong pháp luật hình sự Thụy Điển
• 1.4.4.3. Tội giết người trong pháp luật hình sự Lào
• 2. CHƯƠNG 2: QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM NĂM 2015 VỀ TỘI GIẾT NGƯỜI
• 2.1. Hình phạt trong Bộ luật hình sự năm 2015
• 2.1.1. Hình phạt đối với tội giết người quy định tại khoản 2 Điều 123 Bộ luật hình sự năm 2015
• 2.1.2. Hình phạt đối với tội giết người quy định tại khoản 4 Điều 123 Bộ luật hình sự năm 2015
• 2.2. Phân biệt tội giết người với một số tội quy định trong Bộ luật hình sự năm 2015
• 2.2.1. Phân biệt tội giết người với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác dẫn đến chết người
• 2.2.2. Phân biệt tội giết người với tội vô ý làm chết người
• 2.3. Kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ ĐỐI VỚI TỘI GIẾT NGƯỜI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NAM ĐỊNH
• 3.1. Thực trạng áp dụng pháp luật hình sự đối với tội giết người trên địa bàn tỉnh Nam Định
• 3.2. Một số hạn chế, vướng mắc và nguyên nhân của những hạn chế, vướng mắc trong thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự đối với tội giết người trên địa bàn tỉnh Nam Định
• 3.3. Tăng cường bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho ngũ làm công tác xét xử
• 3.4. Một số giải pháp khác bảo đảm áp dụng đúng quy định của pháp luật hình sự đối với tội giết người
• 3.5. Kết luận chương 3
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về tội giết người theo Bộ luật hình sự 2015

Tội giết người là một trong những tội phạm nghiêm trọng nhất, gây ảnh hưởng lớn đến xã hội và an ninh trật tự. Theo Bộ luật hình sự 2015, tội giết người được quy định tại Điều 123, với các khung hình phạt khác nhau tùy thuộc vào tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi. Tại tỉnh Nam Định, tình hình tội phạm giết người đã diễn ra phức tạp trong những năm qua, với nhiều vụ án gây xôn xao dư luận. Việc nghiên cứu tội giết người không chỉ giúp nhận diện rõ hơn về các quy định pháp luật mà còn tạo cơ sở cho việc nâng cao hiệu quả công tác xét xử và phòng ngừa tội phạm. Theo thống kê, từ năm 2018 đến 2023, số vụ án giết người tại Nam Định có xu hướng gia tăng, điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc cải tiến quy định và thực tiễn áp dụng pháp luật.

1.1. Khái niệm và đặc điểm của tội giết người

Tội giết người được định nghĩa là hành vi cố ý tước đoạt tính mạng của người khác một cách trái pháp luật. Đặc điểm nổi bật của tội giết người là tính chất nguy hiểm cao, không chỉ xâm phạm đến quyền sống mà còn tác động tiêu cực đến trật tự xã hội. Các quy định về tội giết người trong Bộ luật hình sự 2015 đã có sự thay đổi so với các bộ luật trước đó, nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn và bảo vệ quyền con người. Việc phân tích các dấu hiệu pháp lý của tội giết người giúp làm rõ tính chất và mức độ của hành vi phạm tội, từ đó xác định trách nhiệm hình sự của người phạm tội. Điều này cũng liên quan đến việc áp dụng các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật.

II. Quy định của Bộ luật hình sự 2015 về tội giết người

Quy định về tội giết người trong Bộ luật hình sự 2015 được thể hiện rõ ràng tại Điều 123. Bộ luật này đã phân loại tội giết người thành nhiều hình thức khác nhau, từ giết người do cố ý đến giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh. Các khung hình phạt cũng được quy định cụ thể, từ phạt tù có thời hạn đến tù chung thân hoặc tử hình. Điều này thể hiện sự nghiêm khắc của pháp luật đối với hành vi giết người, nhằm bảo vệ quyền sống và tính mạng của con người. Tại Nam Định, việc áp dụng các quy định này trong thực tiễn xét xử đã gặp nhiều khó khăn, đặc biệt trong việc xác định tình tiết và khung hình phạt phù hợp với từng vụ án. Nghiên cứu các vụ án cụ thể sẽ giúp đánh giá hiệu quả của quy định pháp luật trong việc xử lý tội phạm giết người.

2.1. Hình phạt đối với tội giết người

Hình phạt đối với tội giết người theo Bộ luật hình sự 2015 được quy định rất rõ ràng. Tùy thuộc vào tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi, hình phạt có thể từ 12 năm tù đến tử hình. Việc áp dụng hình phạt cần phải cân nhắc kỹ lưỡng, đảm bảo tính công bằng và hợp lý. Thực tế cho thấy, tại tỉnh Nam Định, nhiều vụ án giết người đã được xử lý với hình phạt nghiêm khắc, tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề trong việc định tội danh và áp dụng hình phạt. Điều này đòi hỏi cần có sự cải tiến trong quy trình xét xử và áp dụng pháp luật để bảo đảm quyền lợi cho cả người bị hại và người phạm tội.

III. Thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự đối với tội giết người tại Nam Định

Thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự đối với tội giết người tại tỉnh Nam Định đã bộc lộ nhiều hạn chế và khó khăn. Các vụ án giết người thường xuyên xảy ra, đặc biệt là trong bối cảnh xã hội có nhiều biến động. Việc áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự 2015 trong xét xử tội giết người đã gặp nhiều thách thức, từ việc xác định tình tiết, khung hình phạt đến việc thực hiện quyền bào chữa của người bị cáo. Nhiều vụ án đã gây ra sự tranh cãi trong dư luận về tính công bằng của bản án. Do đó, cần có những giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật, như tăng cường đào tạo cho đội ngũ cán bộ tư pháp, cải tiến quy trình xét xử, và nâng cao nhận thức của cộng đồng về pháp luật hình sự.

3.1. Đánh giá thực tiễn xét xử tội giết người

Đánh giá thực tiễn xét xử tội giết người tại Nam Định cho thấy, mặc dù đã có nhiều cải tiến trong quy trình xét xử nhưng vẫn còn tồn tại nhiều bất cập. Nhiều vụ án chưa được giải quyết triệt để, dẫn đến sự hoài nghi về tính công bằng của pháp luật. Việc áp dụng các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự còn thiếu đồng bộ và nhất quán. Các cơ quan chức năng cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn trong việc thu thập chứng cứ và xử lý vụ án, từ đó nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác xét xử.

Tổng quan nghiên cứu

Tội giết người là một trong những loại tội phạm nghiêm trọng nhất, xâm phạm trực tiếp đến quyền được sống – quyền cơ bản và thiêng liêng nhất của con người. Theo báo cáo thống kê tại tỉnh Nam Định trong giai đoạn 2018-2023, số vụ án liên quan đến tội giết người có xu hướng gia tăng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh trật tự và niềm tin của người dân vào pháp luật. Bộ luật Hình sự năm 2015 của Việt Nam đã có những quy định cụ thể nhằm tăng cường hiệu quả xử lý loại tội phạm này, tuy nhiên, thực tiễn xét xử tại địa phương vẫn còn nhiều khó khăn, hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá các quy định pháp luật về tội giết người theo Bộ luật Hình sự năm 2015 và thực tiễn áp dụng tại tỉnh Nam Định, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật hình sự đối với loại tội phạm này trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các vụ án tội giết người được xét xử tại tỉnh Nam Định trong 5 năm gần đây (2018-2023), nhằm phản ánh sát thực trạng và những vấn đề pháp lý nổi bật.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền con người, đảm bảo công bằng pháp luật, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả công tác phòng chống tội phạm, đặc biệt là tội giết người – loại tội phạm có tính nguy hiểm cao và tác động tiêu cực sâu rộng đến xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, làm nền tảng tư tưởng cho việc phân tích các quy định pháp luật và thực tiễn xét xử. Ngoài ra, mô hình nghiên cứu tập trung vào các khái niệm pháp lý cốt lõi như:

• Khái niệm tội giết người: Hành vi cố ý tước đoạt tính mạng người khác trái pháp luật, có lỗi hình sự và tính nguy hiểm cho xã hội.
• Dấu hiệu pháp lý của tội giết người: Bao gồm dấu hiệu chủ thể, khách thể, mặt khách quan và mặt chủ quan.
• Tình tiết tăng nặng và giảm nhẹ trách nhiệm hình sự: Các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ xử phạt và hình phạt áp dụng.
• Phân biệt tội giết người với các tội phạm tương tự: Như tội cố ý gây thương tích dẫn đến chết người, tội vô ý làm chết người.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp:

• Phân tích pháp lý: Nghiên cứu các quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015, các văn bản pháp luật liên quan và các tài liệu học thuật chuyên ngành.
• Phân tích thực tiễn: Thu thập và phân tích dữ liệu từ các bản án, quyết định xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Nam Định trong giai đoạn 2018-2023 với khoảng 57 vụ án liên quan đến tội giết người.
• So sánh pháp luật: Đối chiếu quy định của Việt Nam với pháp luật hình sự của một số quốc gia như Liên bang Nga, Thụy Điển, Lào để rút ra bài học kinh nghiệm.
• Phương pháp thống kê và tổng hợp: Xử lý số liệu về số vụ án, tỷ lệ áp dụng các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ, mức hình phạt để đánh giá hiệu quả áp dụng pháp luật.
• Phương pháp so sánh: So sánh các quy định pháp luật qua các thời kỳ (BLHS 1985, 1999 và 2015) và giữa các quốc gia nhằm làm rõ sự tiến bộ và hạn chế.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ các vụ án tội giết người được xét xử tại tỉnh Nam Định trong 5 năm, được chọn theo phương pháp chọn mẫu toàn bộ nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ thông tin. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2022 đến 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quy định pháp luật về tội giết người trong BLHS 2015 có nhiều điểm tiến bộ
   Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định rõ ràng 4 khung hình phạt với mức cao nhất là tử hình, đồng thời bổ sung nhiều tình tiết tăng nặng như giết người dưới 16 tuổi, giết phụ nữ mang thai, giết người đang thi hành công vụ. Tỷ lệ áp dụng các tình tiết tăng nặng trong các vụ án tại Nam Định chiếm khoảng 35%, thể hiện sự nghiêm minh trong xử lý.

2. Thực tiễn xét xử tại Nam Định còn tồn tại nhiều khó khăn
   Khoảng 20% vụ án gặp khó khăn trong việc xác định chính xác tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ, dẫn đến việc áp dụng pháp luật chưa thống nhất. Việc xác định lỗi cổ ý trực tiếp hay gián tiếp cũng gây tranh cãi, ảnh hưởng đến mức hình phạt.

3. Tỷ lệ án tử hình và chung thân chiếm khoảng 40% trong các vụ án giết người tại Nam Định
   Điều này phản ánh tính nghiêm trọng của tội phạm và sự quyết liệt của cơ quan xét xử trong việc bảo vệ quyền sống của công dân.

4. So sánh với pháp luật một số quốc gia
   Luật hình sự Liên bang Nga và Lào có quy định tương tự về tội giết người nhưng có cách mô tả hành vi và hình phạt khác nhau, trong đó Nga quy định chi tiết hơn về các tình tiết tăng nặng và giảm nhẹ, giúp việc áp dụng pháp luật linh hoạt và chính xác hơn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những khó khăn trong xét xử chủ yếu do sự phức tạp của các tình tiết vụ án và sự đa dạng trong nhận thức pháp luật của các cơ quan tiến hành tố tụng. Việc xác định lỗi cổ ý trực tiếp hay gián tiếp đòi hỏi sự am hiểu sâu sắc về pháp luật và thực tiễn điều tra, xét xử. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả cho thấy BLHS 2015 đã có nhiều cải tiến nhưng vẫn cần hoàn thiện để phù hợp hơn với thực tiễn.

Việc áp dụng các tình tiết tăng nặng như giết người dưới 16 tuổi, giết phụ nữ mang thai đã góp phần nâng cao hiệu quả răn đe, bảo vệ các nhóm đối tượng yếu thế trong xã hội. Tuy nhiên, việc thống nhất trong áp dụng các tình tiết này còn hạn chế, cần có hướng dẫn cụ thể hơn từ TAND Tối cao.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ áp dụng các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ và mức hình phạt trong các vụ án tại Nam Định, giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng xét xử.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ xét xử và điều tra
   Mục tiêu nâng cao năng lực nhận diện và áp dụng chính xác các tình tiết pháp lý trong tội giết người, đặc biệt là lỗi cổ ý và tình tiết tăng nặng. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: TAND Tỉnh Nam Định phối hợp với Trường Đại học Luật Hà Nội.

2. Ban hành hướng dẫn chi tiết về áp dụng các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trong tội giết người
   Giúp thống nhất cách hiểu và áp dụng pháp luật, giảm thiểu sai sót trong xét xử. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: TAND Tối cao và Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao.

3. Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu về các vụ án tội giết người
   Thu thập, phân tích dữ liệu để phục vụ công tác nghiên cứu, đánh giá và hoàn thiện pháp luật. Thời gian: 18 tháng. Chủ thể: Bộ Tư pháp phối hợp với các cơ quan tố tụng địa phương.

4. Tăng cường công tác tuyên truyền pháp luật về tội giết người trong cộng đồng
   Nâng cao nhận thức phòng ngừa tội phạm, giảm thiểu các vụ án xảy ra. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Sở Tư pháp, Công an tỉnh Nam Định.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ, thẩm phán và kiểm sát viên
   Giúp nâng cao hiểu biết về quy định pháp luật và thực tiễn xét xử tội giết người, từ đó áp dụng chính xác, hiệu quả trong công tác xét xử và truy tố.

2. Luật sư và chuyên gia pháp lý
   Cung cấp cơ sở pháp lý và phân tích thực tiễn để hỗ trợ tư vấn, bào chữa và nghiên cứu pháp luật hình sự.

3. Sinh viên, học viên ngành luật
   Là tài liệu tham khảo quý giá giúp hiểu sâu sắc về tội giết người, các quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng tại Việt Nam.

4. Cơ quan quản lý nhà nước và hoạch định chính sách
   Hỗ trợ trong việc xây dựng, hoàn thiện chính sách pháp luật và các biện pháp phòng chống tội phạm hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

1. Tội giết người được quy định như thế nào trong Bộ luật Hình sự 2015?
   Tội giết người được quy định tại Điều 123 với các khung hình phạt từ 12 năm tù đến tử hình, kèm theo nhiều tình tiết tăng nặng như giết người dưới 16 tuổi, giết phụ nữ mang thai, giết người đang thi hành công vụ.

2. Làm thế nào để phân biệt tội giết người với tội cố ý gây thương tích dẫn đến chết người?
   Tội giết người là hành vi cố ý tước đoạt tính mạng người khác, trong khi tội cố ý gây thương tích dẫn đến chết người là hành vi gây thương tích với lỗi cố ý nhưng hậu quả chết người xảy ra ngoài ý muốn của người phạm tội.

3. Tình tiết tăng nặng nào thường được áp dụng trong các vụ án giết người tại Nam Định?
   Các tình tiết phổ biến gồm giết người dưới 16 tuổi, giết phụ nữ mang thai, giết người đang thi hành công vụ, giết nhiều người trong một lần phạm tội.

4. Người phạm tội giết người có thể được giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trong trường hợp nào?
   Ví dụ như người phạm tội thành khẩn khai báo, có tình tiết giảm nhẹ đặc biệt như phạm tội trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh, hoặc có công lao trước khi phạm tội.

5. Việc áp dụng hình phạt tử hình trong tội giết người có còn phù hợp hiện nay?
   Bộ luật Hình sự 2015 vẫn duy trì hình phạt tử hình cho các trường hợp đặc biệt nghiêm trọng nhằm răn đe và bảo vệ xã hội, tuy nhiên việc áp dụng cần thận trọng, đảm bảo đúng quy định pháp luật và quyền con người.

Kết luận

• Tội giết người là loại tội phạm có tính nguy hiểm cao, xâm phạm trực tiếp quyền được sống của con người, được pháp luật Việt Nam và quốc tế bảo vệ nghiêm ngặt.
• Bộ luật Hình sự năm 2015 đã có nhiều quy định tiến bộ, bổ sung các tình tiết tăng nặng nhằm nâng cao hiệu quả xử lý tội phạm này.
• Thực tiễn xét xử tại tỉnh Nam Định trong 5 năm qua cho thấy còn nhiều khó khăn trong việc áp dụng pháp luật, đặc biệt là xác định lỗi và tình tiết tăng nặng.
• Cần tăng cường đào tạo, hướng dẫn áp dụng pháp luật và xây dựng cơ sở dữ liệu để nâng cao chất lượng xét xử và phòng ngừa tội phạm.
• Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện quy định pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật hình sự đối với tội giết người trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và học giả nên phối hợp triển khai các đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng chống và xét xử tội giết người, góp phần bảo vệ quyền con người và an ninh xã hội.