Luận văn thạc sĩ về tình trạng nhiễm giun truyền qua đất ở huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định

• Tác giả: Đặng Thanh Trì
• Người hướng dẫn: PGS. Triệu Nguyên Trung
• Trường học: Đại học Quy Nhơn
• Chuyên ngành: Sinh học thực nghiệm
• Đề tài: Nghiên cứu thực trạng nhiễm các bệnh giun truyền qua đất (giun đũa, giun tóc, giun móc) trên người ở huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Bình Định

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Lịch sử nghiên cứu các bệnh giun truyền qua đất
• 1.2. Dịch tễ học bệnh GTQĐ
• 1.2.1. Dịch tễ học bệnh giun đũa (Ascaris lumbricoides)
• 1.2.2. Dịch tễ học bệnh giun tóc (Trichuris trichiura)
• 1.2.3. Dịch tễ học bệnh giun móc/mỏ (Ancylostoma duodenale/Necator americanus)
• 1.3. Tình hình nhiễm giun đũa, giun tóc, giun móc
• 1.3.1. Tình hình nhiễm giun đũa, giun tóc, giun móc trên thế giới
• 1.3.1.1. Tình hình nhiễm giun đũa
• 1.3.1.2. Tình hình nhiễm giun tóc
• 1.3.1.3. Tình hình nhiễm giun móc/mỏ
• 1.3.2. Tình hình nhiễm giun đũa, giun tóc, giun móc ở Việt Nam
• 1.3.2.1. Tình hình nhiễm giun đũa
• 1.4. Chu kỳ giun đũa, giun tóc, giun móc
• 1.4.1. Hình thái, cấu tạo
• 1.4.1.1. Hình thái, cấu tạo giun đũa
• 1.4.1.2. Hình thái, cấu tạo của giun tóc
• 1.4.1.3. Hình thái, cấu tạo giun móc/mỏ
• 1.4.2. Chu kì của giun đũa, giun tóc, giun móc/mỏ
• 1.4.2.1. Chu kì của giun đũa
• 1.4.2.2. Chu kì của giun tóc
• 1.4.2.3. Chu kì của giun móc
• 1.5. Tác hại của giun đũa, giun tóc, giun móc với cơ thể người
• 1.5.1. Tác hại của giun đũa
• 1.5.1.1. Tác hại gây ra do ấu trùng giun đũa
• 1.5.1.2. Tác hại gây ra do giun đũa trưởng thành
• 1.5.2. Tác hại của giun tóc
• 1.5.3. Tác hại của giun móc/mỏ
• 1.5.3.1. Tác hại do ấu trùng giun móc/mỏ
• 1.5.3.2. Tác hại do giun móc/mỏ trưởng thành
• 1.6. Những yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nhiễm giun đũa, giun tóc, giun móc/mỏ
• 1.6.1. Yếu tố ngoại cảnh
• 1.6.2. Yếu tố về con người
• 1.7. Phòng chống bệnh giun truyền qua đất
• 1.7.1. Chiến lược phòng chống nhiễm giun trên thế giới
• 1.7.2. Chiến lược phòng chống bệnh giun sán ở Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, ĐỊA ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Địa điểm nghiên cứu
• 2.2. Thổ nhưỡng
• 2.3. Điều kiện khí hậu - thời tiết
• 2.4. Điều kiện xã hội
• 2.5. Thời gian nghiên cứu
• 2.6. Đối tượng nghiên cứu
• 2.7. Phương pháp nghiên cứu
• 2.7.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.7.2. Mẫu nghiên cứu
• 2.7.3. Kỹ thuật xét nghiệm phân
• 2.7.4. Các bước tiến hành
• 2.7.5. Các chỉ số xác định nhiễm giun
• 2.7.6. Phương pháp xử lý số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN
• 3.1. Thực trạng nhiễm giun truyền qua đất ở huyện Tuy Phước. Tỷ lệ nhiễm các loại giun truyền qua đất
• 3.1.1. Tỷ lệ nhiễm GTQĐ ở huyện Tuy Phước năm 2015 và năm 2016
• 3.1.2. Tỷ lệ nhiễm các loại GTQĐ tại các điểm nghiên cứu
• 3.1.3. Tỷ lệ nhiễm các loại giun truyền qua đất theo nhóm tuổi
• 3.1.3.1. Tỷ lệ nhiễm các loại giun truyền qua đất theo nhóm tuổi ở huyện Tuy Phước năm 2015 và năm 2016
• 3.1.3.2. Tỷ lệ nhiễm các loại giun theo nhóm tuổi ở các điểm nghiên cứu
• 3.1.4. Tỷ lệ nhiễm các loại giun truyền qua đất theo giới tính
• 3.1.4.1. Tỷ lệ nhiễm các loại giun theo giới tính ở huyện Tuy Phước năm 2015 và năm 2016
• 3.1.4.2. Thực trạng nhiễm theo giới tính ở các điểm nghiên cứu
• 3.1.5. Tỷ lệ nhiễm các loại giun truyền qua đất theo vùng địa lý
• 3.1.5.1. Tỷ lệ nhiễm các loại giun theo vùng địa lý ở huyện Tuy Phước năm 2015 và năm 2016
• 3.1.5.2. Tỷ lệ nhiễm GTQĐ theo vùng địa lý tại các điểm nghiên cứu
• 3.1.6. Tỷ lệ đơn nhiễm và đa nhiễm các loại giun truyền qua đất
• 3.1.7. So sánh tình hình nhiễm giun truyền qua đất tại huyện Tuy Phước năm 2015, năm 2016 và thực trạng nhiễm tại các điểm nghiên cứu
• 3.1.7.1. Những điểm giống nhau
• 3.1.7.2. Những điểm khác nhau
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về nhiễm giun truyền qua đất

Nghiên cứu tập trung vào nhiễm giun truyền qua đất tại huyện Tuy Phước, Bình Định, một vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng. Giun truyền qua đất bao gồm giun đũa, giun tóc và giun móc, lây nhiễm qua trứng trong phân người. Tình trạng vệ sinh kém và điều kiện môi trường thuận lợi là nguyên nhân chính gây bệnh. Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc điều tra nhiễm giun và phòng chống nhiễm giun để cải thiện sức khỏe cộng đồng.

1.1. Dịch tễ học và tình hình nhiễm giun

Dịch tễ học của giun truyền qua đất cho thấy bệnh phổ biến ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Tại huyện Tuy Phước, điều kiện khí hậu nóng ẩm và thói quen vệ sinh kém làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh. Tình trạng nhiễm giun cao ở trẻ em và người lao động nông nghiệp. Nghiên cứu cũng chỉ ra sự khác biệt về tỷ lệ nhiễm giữa các vùng địa lý và nhóm tuổi.

1.2. Tác hại của nhiễm giun

Nhiễm giun truyền qua đất gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng như suy dinh dưỡng, thiếu máu và giảm khả năng lao động. Trẻ em bị nhiễm giun thường có kết quả học tập kém và tăng nguy cơ mắc các bệnh khác. Nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết của tẩy giun định kỳ và cải thiện vệ sinh môi trường để giảm thiểu tác hại của bệnh.

II. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra nhiễm giun qua xét nghiệm phân tại 4 khu vực ở huyện Tuy Phước. Các chỉ số nhiễm giun được xác định dựa trên kết quả xét nghiệm và phân tích thống kê. Nghiên cứu cũng thu thập dữ liệu về điều kiện môi trường và thói quen vệ sinh của người dân để đánh giá các yếu tố nguy cơ.

2.1. Thiết kế nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp hồi cứu và điều tra thực địa. Dữ liệu được thu thập từ các bệnh nhân đến khám tại Trung tâm Y tế huyện Tuy Phước và từ xét nghiệm phân của người dân tại các khu vực nghiên cứu. Các chỉ số nhiễm giun được phân tích theo nhóm tuổi, giới tính và vùng địa lý.

2.2. Kỹ thuật xét nghiệm

Kỹ thuật xét nghiệm phân được sử dụng để xác định sự hiện diện của trứng giun. Các mẫu phân được xử lý và phân tích dưới kính hiển vi để xác định loại giun và mức độ nhiễm. Kết quả xét nghiệm được so sánh với các nghiên cứu trước đây để đánh giá xu hướng nhiễm giun tại địa bàn.

III. Kết quả và bàn luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ nhiễm giun truyền qua đất tại huyện Tuy Phước cao, đặc biệt ở các vùng nông thôn và khu vực có điều kiện vệ sinh kém. Giun đũa là loại giun phổ biến nhất, tiếp theo là giun tóc và giun móc. Nghiên cứu cũng chỉ ra sự khác biệt về tỷ lệ nhiễm giữa các nhóm tuổi và giới tính.

3.1. Tỷ lệ nhiễm giun theo vùng địa lý

Tỷ lệ nhiễm giun cao nhất được ghi nhận ở các vùng đồng bằng và khu vực giáp biển. Điều kiện môi trường ẩm ướt và thói quen sử dụng phân tươi bón ruộng là nguyên nhân chính. Nghiên cứu đề xuất các biện pháp cải thiện vệ sinh môi trường và phòng chống nhiễm giun tại các khu vực này.

3.2. Tỷ lệ nhiễm giun theo nhóm tuổi và giới tính

Trẻ em dưới 15 tuổi có tỷ lệ nhiễm giun cao nhất, đặc biệt là giun đũa. Nam giới có tỷ lệ nhiễm cao hơn nữ giới do thường xuyên tiếp xúc với đất trong quá trình lao động. Nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết của tẩy giun định kỳ và giáo dục sức khỏe cho các nhóm đối tượng này.

IV. Ý nghĩa và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu cung cấp dữ liệu quan trọng về tình trạng nhiễm giun tại huyện Tuy Phước, giúp xây dựng chiến lược phòng chống nhiễm giun hiệu quả. Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng để cải thiện sức khỏe cộng đồng và giảm thiểu tác hại của bệnh giun truyền qua đất.

4.1. Đề xuất biện pháp phòng chống

Nghiên cứu đề xuất các biện pháp như tẩy giun định kỳ, cải thiện vệ sinh môi trường và giáo dục sức khỏe cho người dân. Các biện pháp này cần được triển khai đồng bộ để đạt hiệu quả cao trong việc giảm tỷ lệ nhiễm giun.

4.2. Ứng dụng trong y tế cộng đồng

Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng các chương trình y tế cộng đồng tại huyện Tuy Phước. Các chương trình này cần tập trung vào việc nâng cao nhận thức và thực hành phòng chống bệnh giun truyền qua đất trong cộng đồng.

Tổng quan nghiên cứu

Nhiễm các bệnh giun truyền qua đất (giun đũa, giun tóc, giun móc) là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến nhất trên thế giới, ảnh hưởng đến khoảng 1,5 tỷ người, tương đương 24% dân số toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, mỗi năm có hàng chục nghìn người tử vong do các bệnh này, trong đó giun đũa gây tử vong khoảng 60.000 người, giun tóc 10.000 người và giun móc 65.000 người. Ở Việt Nam, tỷ lệ nhiễm giun truyền qua đất vẫn ở mức cao do điều kiện vệ sinh kém, tập quán sinh hoạt chưa hợp vệ sinh và khí hậu nhiệt đới ẩm thuận lợi cho sự phát triển của giun. Tại huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định, người dân còn sử dụng nguồn nước sinh hoạt không đảm bảo, vệ sinh cá nhân và môi trường kém, tạo điều kiện thuận lợi cho sự lây lan của các bệnh giun truyền qua đất.

Mục tiêu nghiên cứu là mô tả thực trạng và tỷ lệ nhiễm các bệnh giun truyền qua đất theo vùng địa lý, nhóm tuổi và giới tính tại huyện Tuy Phước nhằm làm cơ sở đề xuất các biện pháp phòng chống phù hợp. Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2016, tại 4 điểm đại diện cho các vùng thị trấn, đồng bằng giáp núi, đồng bằng giáp biển và vùng đồng bằng trong huyện. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể về tỷ lệ nhiễm, giúp nâng cao nhận thức cộng đồng và hỗ trợ xây dựng các mô hình phòng chống bền vững, góp phần giảm thiểu tác hại của bệnh giun truyền qua đất đối với sức khỏe và phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình dịch tễ học về bệnh giun truyền qua đất, tập trung vào ba loại giun chính: giun đũa (Ascaris lumbricoides), giun tóc (Trichuris trichiura) và giun móc (Ancylostoma duodenale, Necator americanus). Các khái niệm chính bao gồm:

• Chu kỳ sinh học của giun truyền qua đất: Trứng giun được thải ra môi trường qua phân người nhiễm, phát triển thành ấu trùng trong đất dưới điều kiện nhiệt độ, độ ẩm và oxy thích hợp, sau đó xâm nhập vào cơ thể người qua đường tiêu hóa hoặc da.
• Tác hại của giun đối với cơ thể người: Bao gồm thiếu máu, suy dinh dưỡng, tổn thương niêm mạc ruột, giảm khả năng lao động và phát triển trí tuệ ở trẻ em.
• Yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nhiễm giun: Điều kiện ngoại cảnh như khí hậu, thổ nhưỡng, vệ sinh môi trường và yếu tố con người như thói quen vệ sinh cá nhân, sử dụng phân người làm phân bón, tập quán canh tác.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp nghiên cứu ngang mô tả kết hợp với nghiên cứu hồi cứu. Nguồn dữ liệu bao gồm:

• Số liệu xét nghiệm phân của người dân tại 4 điểm nghiên cứu đại diện cho các vùng địa lý khác nhau trong huyện Tuy Phước.
• Số liệu thống kê hồi cứu từ Trung tâm Y tế huyện Tuy Phước về tỷ lệ nhiễm giun truyền qua đất trong năm 2015 và 2016.

Cỡ mẫu được tính toán theo công thức điều tra cắt ngang với mức tin cậy 95%, cho kết quả tối thiểu 384 người. Mẫu được chọn theo phương pháp lấy mẫu toàn bộ nhân khẩu trong hộ gia đình tại các điểm nghiên cứu đại diện. Kỹ thuật xét nghiệm phân sử dụng phương pháp Kato, cho phép tập trung và đếm trứng giun dưới kính hiển vi.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2016. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm Stata 8.0 và chương trình EPI, sử dụng các phương pháp thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ nhiễm theo nhóm tuổi, giới tính và vùng địa lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ nhiễm giun truyền qua đất chung tại huyện Tuy Phước: Năm 2015, tỷ lệ nhiễm chung là khoảng 30%, năm 2016 giảm nhẹ còn khoảng 27%. Tỷ lệ nhiễm giun đũa chiếm khoảng 15%, giun tóc 8%, giun móc 12%.
2. Phân bố theo vùng địa lý: Vùng đồng bằng giáp biển có tỷ lệ nhiễm cao nhất, khoảng 35%, trong khi vùng thị trấn có tỷ lệ thấp hơn, khoảng 20%. Vùng đồng bằng giáp núi và vùng đồng bằng có tỷ lệ nhiễm trung bình từ 25-30%.
3. Phân bố theo nhóm tuổi: Trẻ em từ 5-14 tuổi có tỷ lệ nhiễm cao nhất, lên đến 40%, trong khi người lớn trên 35 tuổi có tỷ lệ nhiễm thấp hơn, khoảng 15-20%.
4. Phân bố theo giới tính: Tỷ lệ nhiễm giun ở nam và nữ không có sự khác biệt đáng kể, lần lượt là 28% và 26%.
5. Tỷ lệ đơn nhiễm và đa nhiễm: Khoảng 70% người nhiễm là đơn nhiễm, 30% còn lại nhiễm đa loại giun truyền qua đất.

Thảo luận kết quả

Tỷ lệ nhiễm giun truyền qua đất tại huyện Tuy Phước tương đối cao, đặc biệt ở nhóm trẻ em và vùng đồng bằng giáp biển, phù hợp với điều kiện khí hậu nóng ẩm và thói quen sinh hoạt chưa đảm bảo vệ sinh. Việc tỷ lệ nhiễm giảm nhẹ từ năm 2015 đến 2016 có thể phản ánh hiệu quả bước đầu của các chương trình phòng chống giun sán tại địa phương. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tỷ lệ nhiễm tại Tuy Phước cao hơn mức trung bình của một số vùng miền Trung khác, cho thấy cần có các biện pháp can thiệp mạnh mẽ hơn.

Biểu đồ phân bố tỷ lệ nhiễm theo nhóm tuổi và vùng địa lý sẽ minh họa rõ nét sự khác biệt về nguy cơ nhiễm bệnh, giúp xác định nhóm đối tượng ưu tiên trong các chiến dịch phòng chống. Kết quả không có sự khác biệt đáng kể giữa nam và nữ phù hợp với các nghiên cứu trước đây, cho thấy yếu tố giới không phải là yếu tố quyết định trong nhiễm giun truyền qua đất tại khu vực này.

Tỷ lệ đa nhiễm giun chiếm khoảng 30% cho thấy nguy cơ tác động cộng hưởng của nhiều loại giun lên sức khỏe người dân, đặc biệt là trẻ em, cần được quan tâm trong các chương trình điều trị và phòng ngừa.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tuyên truyền, giáo dục sức khỏe: Đẩy mạnh các hoạt động truyền thông về vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường và phòng chống giun truyền qua đất, tập trung vào nhóm trẻ em và người dân vùng đồng bằng giáp biển. Thời gian thực hiện: liên tục trong 2 năm, chủ thể: Trung tâm Y tế huyện phối hợp với trường học và các tổ chức cộng đồng.

2. Triển khai chương trình tẩy giun định kỳ cho trẻ em: Thực hiện tẩy giun cho trẻ em từ 5-14 tuổi ít nhất 2 lần/năm nhằm giảm tỷ lệ nhiễm và tái nhiễm. Thời gian: bắt đầu ngay trong năm tiếp theo, chủ thể: ngành y tế và giáo dục địa phương.

3. Cải thiện điều kiện vệ sinh môi trường: Xây dựng và nâng cấp hệ thống nhà vệ sinh hợp vệ sinh, xử lý phân người trước khi sử dụng làm phân bón, hạn chế phóng uế bừa bãi. Thời gian: 3 năm, chủ thể: chính quyền địa phương phối hợp với các tổ chức phát triển.

4. Nâng cao năng lực xét nghiệm và giám sát dịch tễ: Đào tạo cán bộ y tế về kỹ thuật xét nghiệm phân và phân tích số liệu, thiết lập hệ thống giám sát thường xuyên để đánh giá hiệu quả các biện pháp phòng chống. Thời gian: 1 năm đầu tiên, chủ thể: Sở Y tế và Trung tâm Y tế huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ y tế dự phòng và điều trị: Sử dụng số liệu và phân tích để xây dựng kế hoạch phòng chống giun truyền qua đất phù hợp với đặc điểm địa phương, nâng cao hiệu quả can thiệp.

2. Nhà quản lý và hoạch định chính sách y tế: Tham khảo để thiết kế các chương trình y tế công cộng, phân bổ nguồn lực hợp lý cho công tác phòng chống bệnh giun truyền qua đất.

3. Giáo viên và cán bộ giáo dục: Áp dụng các kiến thức về tác hại và phòng chống giun truyền qua đất trong giáo dục sức khỏe học đường, nâng cao nhận thức học sinh và phụ huynh.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành sinh học, y học: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và phân tích dịch tễ học để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về bệnh ký sinh trùng và các bệnh truyền nhiễm.

Câu hỏi thường gặp

1. Bệnh giun truyền qua đất là gì?
   Bệnh giun truyền qua đất là nhóm bệnh do các loại giun như giun đũa, giun tóc và giun móc gây ra, lây truyền qua trứng hoặc ấu trùng giun có trong đất bị ô nhiễm phân người nhiễm bệnh.

2. Ai là nhóm đối tượng dễ bị nhiễm giun nhất?
   Trẻ em từ 5-14 tuổi là nhóm dễ bị nhiễm giun nhất do thói quen vệ sinh kém và hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, tỷ lệ nhiễm có thể lên đến 40% tại một số vùng.

3. Tại sao vùng đồng bằng giáp biển có tỷ lệ nhiễm cao?
   Do điều kiện khí hậu nóng ẩm, thổ nhưỡng đất cát phù sa và tập quán sinh hoạt, canh tác chưa đảm bảo vệ sinh, tạo điều kiện thuận lợi cho trứng và ấu trùng giun phát triển và lây lan.

4. Phương pháp xét nghiệm giun truyền qua đất như thế nào?
   Phương pháp Kato được sử dụng phổ biến, tập trung trứng giun trong mẫu phân và quan sát dưới kính hiển vi để xác định tỷ lệ nhiễm và cường độ nhiễm.

5. Làm thế nào để phòng tránh nhiễm giun truyền qua đất?
   Thực hiện vệ sinh cá nhân tốt, rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, sử dụng nhà vệ sinh hợp vệ sinh, tẩy giun định kỳ, không sử dụng phân người chưa xử lý làm phân bón và cải thiện vệ sinh môi trường.

Kết luận

• Tỷ lệ nhiễm giun truyền qua đất tại huyện Tuy Phước năm 2015-2016 dao động khoảng 27-30%, với giun đũa chiếm tỷ lệ cao nhất.
• Tỷ lệ nhiễm cao nhất tập trung ở trẻ em 5-14 tuổi và vùng đồng bằng giáp biển.
• Không có sự khác biệt đáng kể về tỷ lệ nhiễm giữa nam và nữ.
• Tỷ lệ đa nhiễm giun chiếm khoảng 30%, gây nguy cơ sức khỏe cộng đồng cao.
• Cần triển khai các biện pháp phòng chống đồng bộ, bao gồm tuyên truyền, tẩy giun định kỳ, cải thiện vệ sinh môi trường và giám sát dịch tễ.

Tiếp theo, cần thực hiện các chương trình can thiệp theo đề xuất nhằm giảm tỷ lệ nhiễm và nâng cao sức khỏe cộng đồng. Các cơ quan chức năng và cộng đồng được kêu gọi phối hợp thực hiện các giải pháp này để đạt hiệu quả bền vững.