Nghiên Cứu Đặc Điểm Sinh Học và Biện Pháp Phòng Trừ Loài Vòi Voi Hại Cây Hồi Tại Huyện Văn Quan, Lạng Sơn

• Tác giả: Lê Văn Hùng
• Người hướng dẫn: TS. Trần Thị Thanh Tâm
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Quản lý tài nguyên rừng
• Đề tài: Nghiên Cứu Đặc Điểm Sinh Học và Biện Pháp Phòng Trừ Loài Vòi Voi Hại Cây Hồi Tại Lạng Sơn
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Lạng Sơn

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
• 1.2.1. Ý nghĩa khoa học
• 1.2.2. Ý nghĩa thực tiễn
• 1.3. Những đóng góp mới của luận văn
• 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới
• 2.1.1. Nghiên cứu thành phần các loài sâu hại Hồi
• 2.1.2. Những nghiên cứu đặc điểm sinh học sâu hại
• 2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước
• 2.2.1. Nghiên cứu về cây Hồi tại Lạng Sơn và thành phần sâu hại
• 2.2.2. Nghiên cứu đặc điểm sinh học sâu hại
• 2.2.3. Nghiên cứu các biện pháp phòng trừ sâu hại
• 2.3. Điều kiện tự nhiên khu vực nghiên cứu
• 2.3.1. Vị trí địa lý, dân số
• 2.3.2. Địa hình, khí hậu
• 2.3.3. Tiềm năng phát triển cây Hồi
• 3. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 3.1.2. Phạm vi nghiên cứu
• 3.2. Nội dung nghiên cứu
• 3.2.1. Điều tra thành phần loài sâu hại Hồi
• 3.2.2. Nghiên cứu đặc điểm sinh học loài Vòi voi
• 3.2.3. Nghiên cứu tình hình gây hại của Vòi voi tại huyện Văn Quan
• 3.2.4. Nghiên cứu thử nghiệm các biện pháp phòng trừ Vòi voi tại huyện Văn Quan
• 3.3. Phương pháp nghiên cứu
• 3.3.1. Phương pháp điều tra thành phần sâu hại Hồi
• 3.3.2. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm sinh học
• 3.3.3. Phương pháp nghiên cứu tình hình gây hại của Vòi voi trồng tại huyện Văn Quan
• 3.3.4. Phương pháp nghiên cứu thử nghiệm các biện pháp phòng trừ
• 3.3.5. Phương pháp kế thừa tài liệu
• 3.3.6. Phương pháp xử lý số liệu
• 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Thành phần loài sâu hại Hồi
• 4.2. Tỷ lệ và mức độ gây hại của các loài sâu hại Hồi
• 4.3. Đặc điểm sinh học loài Vòi voi
• 4.3.1. Đặc điểm hình thái các pha phát triển của loài Vòi voi
• 4.3.2. Đặc điểm gây hại bên ngoài thân cây của các loài Vòi voi đục ngọn
• 4.3.3. Tập tính Vòi voi
• 4.3.4. Vòng đời Vòi voi
• 4.3.5. Lịch phát sinh Vòi voi
• 4.4. Nghiên cứu tình hình gây hại của Vòi voi tại huyện Văn Quan
• 4.5. Kết quả thử nghiệm các biện pháp phòng trừ
• 4.5.1. Biện pháp thủ công
• 4.5.2. Biện pháp lâm sinh
• 4.5.3. Biện pháp sinh học
• 4.5.4. Biện pháp hóa học
• 5. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Vòi Voi Hại Hồi Lạng Sơn Mục Tiêu

Cây hồi (Illicium verum Hook.) là cây trồng quan trọng tại Lạng Sơn, mang lại giá trị kinh tế cao. Tuy nhiên, sự biến đổi khí hậu đã tạo điều kiện cho sâu bệnh hại cây hồi phát triển, đặc biệt là loài vòi voi hại hồi. Những năm gần đây, bệnh rụng lá và sâu đục ngọn có nguy cơ bùng phát thành dịch, gây thiệt hại lớn cho người trồng hồi. Vấn đề cấp thiết là cần có biện pháp phòng trừ hiệu quả. Nghiên cứu này tập trung vào đặc điểm sinh học và biện pháp phòng trừ vòi voi (Alcidodes frenatus) gây hại cây hồi tại huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn, nhằm nâng cao năng suất và hiệu quả kinh tế cho người dân. Nghiên cứu được thực hiện để đáp ứng nhu cầu thực tiễn về quản lý và phòng trừ dịch hại trên cây hồi, góp phần phát triển ngành trồng hồi bền vững tại địa phương.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Cây Hồi Và Các Bệnh Hại Thường Gặp

Cây hồi là nguồn thu nhập chính của nhiều hộ gia đình ở Lạng Sơn. Tuy nhiên, sâu bệnh hại cây hồi ngày càng gia tăng, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng. Theo Hội đồng nhân dân tỉnh Lạng Sơn (2023), diện tích trồng hồi trên địa bàn tỉnh là 43.371,71 ha, mang lại giá trị trên 1.700 tỷ đồng/năm. Các bệnh hại thường gặp bao gồm rụng lá và sâu đục ngọn, đặc biệt là vòi voi hại hồi, có nguy cơ bùng phát thành dịch. Việc phòng trừ sâu bệnh hiệu quả là yếu tố then chốt để bảo vệ nguồn thu nhập của người dân và duy trì sự phát triển của ngành trồng hồi.

1.2. Mục Tiêu Và Phạm Vi Nghiên Cứu Về Vòi Voi Hại Hồi

Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định đặc điểm sinh học của loài vòi voi (Alcidodes frenatus) đục ngọn cây hồi, đánh giá tình hình gây hại của chúng tại huyện Văn Quan, và đề xuất các biện pháp phòng trừ hiệu quả. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong khu vực huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn. Mục tiêu là cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp IPM trên cây hồi, giảm thiểu thiệt hại do vòi voi hại hồi gây ra và nâng cao năng suất cây hồi Lạng Sơn theo hướng bền vững.

II. Thách Thức Từ Vòi Voi Hại Hồi Thiệt Hại Phòng Trừ

Loài vòi voi hại hồi (Alcidodes frenatus) gây ra những thiệt hại đáng kể cho cây hồi, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và thu nhập của người dân. Thiệt hại do vòi voi gây ra bao gồm đục ngọn, làm cành bị héo và chết, ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của cây. Mặc dù đã có những nỗ lực trong việc phòng trừ, nhưng hiệu quả chưa cao do chưa nắm vững đặc điểm sinh học và quy luật phát sinh phát triển của loài sâu hại này. Điều này đòi hỏi cần có những nghiên cứu sâu hơn về đặc điểm sinh học, tập tính và quy luật phát sinh phát triển của vòng đời vòi voi để từ đó đưa ra các giải pháp phòng trừ hiệu quả và bền vững.

2.1. Mức Độ Gây Hại Của Vòi Voi Và Hậu Quả Kinh Tế

Vòi voi đục ngọn gây hại nghiêm trọng đến cành non và ngọn non của cây hồi, làm cành bị héo và chết. Tình trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến sinh trưởng, phát triển và năng suất quả của cây hồi. Theo ghi nhận, đã có khoảng 30-50 ha rừng hồi của tỉnh Lạng Sơn bị vòi voi hại hồi gây hại, tập trung ở các huyện Văn Quan, Bình Gia, Văn Lãng (tính đến cuối năm 2021). Thiệt hại do vòi voi hại hồi gây ra không chỉ ảnh hưởng đến thu nhập của người dân mà còn tác động tiêu cực đến kinh tế địa phương.

2.2. Khó Khăn Trong Phòng Trừ Vòi Voi Hại Hồi Hiện Nay

Hiện nay, việc phòng trừ vòi voi hại hồi còn gặp nhiều khó khăn do chưa xác định được đầy đủ đặc điểm sinh học và quy luật phát sinh phát triển của loài sâu hại này. Các biện pháp phòng trừ hiện tại chưa mang lại hiệu quả cao hoặc gặp nhiều khó khăn trong quá trình thực hiện. Do đó, cần có những nghiên cứu chuyên sâu để nắm bắt rõ hơn về đặc điểm sinh học, tập tính và quy luật phát sinh phát triển của vòi voi hại hồi, từ đó đề xuất các giải pháp phòng trừ phù hợp và hiệu quả.

III. Nghiên Cứu Đặc Điểm Sinh Học Vòi Voi Bí Quyết Diệt Trừ

Nghiên cứu đặc điểm sinh học của vòi voi hại hồi là yếu tố then chốt để xây dựng các biện pháp phòng trừ hiệu quả. Đặc điểm sinh học vòi voi bao gồm đặc điểm hình thái các pha phát triển, tập tính, vòng đời vòi voi, và lịch phát sinh. Việc nắm vững những thông tin này giúp xác định thời điểm và phương pháp phòng trừ phù hợp, từ đó giảm thiểu thiệt hại do sâu hại gây ra. Theo tài liệu nghiên cứu, thời gian hoàn thành vòng đời của vòi voi trong phòng thí nghiệm là từ 92-134 ngày, trung bình 98,6 ngày. Thông tin này rất quan trọng để dự đoán thời điểm sâu hại bùng phát và có biện pháp phòng ngừa kịp thời.

3.1. Hình Thái Và Tập Tính Của Vòi Voi Hại Cây Hồi Lạng Sơn

Đặc điểm hình thái vòi voi trưởng thành và ấu trùng đóng vai trò quan trọng trong việc nhận biết và phân loại loài sâu hại này. Vòi voi trưởng thành sau khi chuyển từ nhộng sẽ di chuyển đến phần ngọn non của cây chủ. Sau khi ăn bổ sung tại phần ngọn non và ngọn bánh tẻ của cây hồi, vị trí cây hồi bị tổn thương có màu nâu sau chuyển sang màu xám. Sâu non của vòi voi ở lại bên trong ngọn của cây hồi. Việc hiểu rõ tập tính của vòi voi giúp lựa chọn các biện pháp phòng trừ phù hợp, ví dụ như biện pháp thủ công để loại bỏ ngọn bị hại.

3.2. Vòng Đời Và Lịch Phát Sinh Của Vòi Voi Trên Cây Hồi

Nghiên cứu về vòng đời vòi voi và lịch phát sinh giúp dự đoán thời điểm sâu hại bùng phát và có biện pháp phòng ngừa kịp thời. Thời gian hoàn thành vòng đời trong phòng thí nghiệm của vòi voi là từ 92-134 ngày, trung bình 98,6 ngày. Việc xác định lịch phát sinh của vòi voi hại hồi tại Lạng Sơn là cơ sở để xây dựng các chương trình phòng trừ sâu hại theo mùa vụ, đảm bảo hiệu quả và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

IV. Biện Pháp Phòng Trừ Vòi Voi Hiệu Quả Hướng Dẫn Chi Tiết

Nghiên cứu và áp dụng các biện pháp phòng trừ vòi voi hại hồi hiệu quả là giải pháp then chốt để bảo vệ năng suất và chất lượng cây hồi. Các biện pháp phòng trừ bao gồm biện pháp thủ công, biện pháp lâm sinh, biện pháp sinh học và biện pháp hóa học. Việc lựa chọn biện pháp phòng trừ phù hợp cần dựa trên đặc điểm sinh học của vòi voi hại hồi, tình hình gây hại thực tế và điều kiện cụ thể của từng vùng trồng. Theo kết quả nghiên cứu, việc áp dụng biện pháp thủ công khi hồi bị hại ở mức độ nhẹ đến trung bình sẽ mang lại hiệu quả phòng trừ từ 74,2 đến 79,9%.

4.1. Biện Pháp Thủ Công Và Lâm Sinh Phòng Trừ Vòi Voi Hại Hồi

Biện pháp thủ công như bắt sâu, cắt tỉa cành bị hại là biện pháp đơn giản, dễ thực hiện và ít tốn kém, phù hợp với những vùng trồng hồi có mức độ gây hại nhẹ đến trung bình. Biện pháp lâm sinh bao gồm việc chọn giống khỏe mạnh, bón phân cân đối và tạo môi trường sống thuận lợi cho cây hồi phát triển. Việc kết hợp biện pháp thủ công và lâm sinh giúp tăng cường sức đề kháng của cây hồi và hạn chế sự phát triển của vòi voi hại hồi.

4.2. Biện Pháp Sinh Học Và Hóa Học Trong Phòng Trừ Vòi Voi

Biện pháp sinh học sử dụng các chế phẩm sinh học có chứa vi sinh vật có lợi để tiêu diệt vòi voi hại hồi hoặc gây bệnh cho chúng. Theo kết quả nghiên cứu, 02 loại chế phẩm sinh học Bitadin WP và Bacillus thuringiensis có hiệu lực cao nhất (75,6% và 79,5%). Biện pháp hóa học sử dụng các loại thuốc trừ sâu để tiêu diệt vòi voi hại hồi, tuy nhiên cần sử dụng một cách cẩn trọng và tuân thủ theo hướng dẫn để tránh gây hại cho môi trường và sức khỏe con người. Deltamethrin và Cartap có hiệu lực phòng trừ cao nhất trong phòng thí nghiệm.

4.3. Quản Lý Dịch Hại Tổng Hợp IPM Cho Cây Hồi Bền Vững

Quản lý dịch hại tổng hợp IPM là phương pháp tiếp cận toàn diện, kết hợp nhiều biện pháp phòng trừ khác nhau để kiểm soát vòi voi hại hồi một cách hiệu quả và bền vững. IPM bao gồm việc theo dõi tình hình dịch hại, sử dụng các biện pháp phòng ngừa, áp dụng các biện pháp sinh học và hóa học một cách có chọn lọc, và đánh giá hiệu quả của các biện pháp phòng trừ. IPM giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe con người, đồng thời đảm bảo năng suất và chất lượng cây hồi.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Vòi Voi Ứng Dụng Thực Tế Tại Lạng Sơn

Nghiên cứu đã xác định được thành phần loài sâu hại hồi tại Lạng Sơn, trong đó vòi voi hại hồi là một trong những loài gây hại quan trọng. Kết quả nghiên cứu cũng cung cấp thông tin chi tiết về đặc điểm sinh học, tập tính, vòng đời và lịch phát sinh của vòi voi hại hồi. Những thông tin này là cơ sở để xây dựng các biện pháp phòng trừ hiệu quả và phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương. Việc áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tế sản xuất giúp người dân nâng cao năng suất và chất lượng cây hồi, đồng thời giảm thiểu thiệt hại do sâu hại gây ra.

5.1. Thành Phần Loài Sâu Hại Hồi Và Tỷ Lệ Gây Hại Thực Tế

Nghiên cứu đã xác định được 41 loài sâu hại cây hồi tại xã Tân Đoàn và Bình Phúc. Trong đó, 17 loài thuộc bộ cánh vảy, 10 loài bộ cánh cứng, 9 loài bộ cánh đều, 4 loài bộ cánh nửa cứng và 1 loài bộ cánh bằng. Tỷ lệ gây hại trung bình của các loài sâu hại dao động từ 5,1 đến 54,2%. Oides duporti gây hại ở cấp độ nặng, Alcidodes frenatus gây hại ở cấp độ trung bình, các loài còn lại gây hại ở cấp độ nhẹ. Thông tin này giúp xác định các loài sâu hại quan trọng cần tập trung phòng trừ.

5.2. Hiệu Quả Của Các Biện Pháp Phòng Trừ Đã Thử Nghiệm

Nghiên cứu đã thử nghiệm các biện pháp phòng trừ vòi voi hại hồi khác nhau và đánh giá hiệu quả của chúng. Kết quả cho thấy, biện pháp thủ công và lâm sinh có hiệu quả tốt khi hồi bị hại ở mức độ nhẹ đến trung bình. Các chế phẩm sinh học Bitadin WP và Bacillus thuringiensis cũng cho thấy hiệu quả cao trong phòng trừ vòi voi hại hồi. Deltamethrin và Cartap có hiệu quả cao trong phòng trừ vòi voi hại hồi trong phòng thí nghiệm và ngoài rừng trồng. Thông tin này giúp người dân lựa chọn các biện pháp phòng trừ phù hợp và hiệu quả.

VI. Kết Luận Triển Vọng Phòng Trừ Vòi Voi Hại Hồi Bền Vững

Nghiên cứu đã cung cấp những thông tin quan trọng về đặc điểm sinh học và biện pháp phòng trừ vòi voi hại hồi tại Lạng Sơn. Để phòng trừ vòi voi hại hồi hiệu quả và bền vững, cần áp dụng phương pháp quản lý dịch hại tổng hợp IPM, kết hợp nhiều biện pháp khác nhau và tuân thủ theo hướng dẫn của cơ quan chuyên môn. Cần tiếp tục nghiên cứu và phát triển các biện pháp phòng trừ mới, thân thiện với môi trường và phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương. Để quản lý hiệu quả sâu đục cành, cần nắm bắt được đặc điểm nhận biết, tập tính, quy luật phát sinh phát triển để từ đó đưa ra các giải pháp phòng trừ hiệu quả.

6.1. Giải Pháp Phòng Trừ Tổng Hợp Vòi Voi Hại Hồi Hiệu Quả Nhất

Giải pháp phòng trừ tổng hợp IPM là chìa khóa để kiểm soát vòi voi hại hồi một cách bền vững. IPM bao gồm việc theo dõi tình hình dịch hại, sử dụng các biện pháp phòng ngừa, áp dụng các biện pháp sinh học và hóa học một cách có chọn lọc, và đánh giá hiệu quả của các biện pháp phòng trừ. Việc áp dụng IPM giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe con người, đồng thời đảm bảo năng suất và chất lượng cây hồi.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Phòng Trừ Vòi Voi Trên Hồi

Cần tiếp tục nghiên cứu về các biện pháp phòng trừ vòi voi hại hồi mới, thân thiện với môi trường và phù hợp với điều kiện thực tế tại Lạng Sơn. Các nghiên cứu có thể tập trung vào việc sử dụng các loại thuốc trừ sâu sinh học mới, phát triển các giống hồi kháng sâu bệnh, và tìm kiếm các loài thiên địch của vòi voi hại hồi. Đồng thời, cần tăng cường công tác tuyên truyền, tập huấn cho người dân về các biện pháp phòng trừ vòi voi hại hồi hiệu quả và bền vững.

Tổng quan nghiên cứu

Cây Hồi (Illicium verum) là cây trồng có giá trị kinh tế cao, được trồng rộng rãi tại huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn với diện tích khoảng 14.500 ha, trong đó có khoảng 11.000 ha đang cho thu hoạch, sản lượng đạt trên 13.000 tấn hoa Hồi tươi mỗi năm. Giá trị kinh tế từ cây Hồi ước tính trên 1.700 tỷ đồng/năm, đóng góp quan trọng vào thu nhập và phát triển kinh tế xã hội địa phương. Tuy nhiên, sự phát triển của cây Hồi đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi các loài sâu bệnh, đặc biệt là loài Vòi voi (Alcidodes frenatus) gây hại ngọn cây, làm giảm năng suất và chất lượng sản phẩm.

Nghiên cứu tập trung vào đặc điểm sinh học và các biện pháp phòng trừ loài Vòi voi hại cây Hồi tại huyện Văn Quan trong giai đoạn từ tháng 6/2022 đến tháng 9/2023. Mục tiêu chính là xác định đặc điểm sinh học, quy luật phát triển của loài sâu này, đánh giá tình hình gây hại và thử nghiệm các biện pháp phòng trừ hiệu quả nhằm nâng cao năng suất cây Hồi theo hướng bền vững. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc bổ sung dữ liệu về sinh học sâu hại cây Hồi và ý nghĩa thực tiễn trong việc đề xuất các giải pháp quản lý sâu bệnh, góp phần bảo vệ diện tích rừng trồng Hồi, tăng giá trị kinh tế cho người dân địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về sinh thái sâu hại, quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) và sinh học côn trùng. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết sinh học sâu hại: Nghiên cứu đặc điểm hình thái, tập tính, vòng đời và lịch phát sinh của loài sâu hại để hiểu rõ quy luật phát triển và thời điểm gây hại cao nhất.
• Mô hình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM): Kết hợp các biện pháp thủ công, lâm sinh, sinh học và hóa học nhằm kiểm soát sâu hại hiệu quả, bền vững và thân thiện với môi trường.

Các khái niệm chính bao gồm: thành phần loài sâu hại, mức độ gây hại, vòng đời sâu hại, biện pháp phòng trừ thủ công, biện pháp lâm sinh, chế phẩm sinh học và thuốc hóa học.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ điều tra thực địa tại 18 ô tiêu chuẩn diện tích 1.000 m² ở xã Tân Đoàn và Bình Phúc, huyện Văn Quan, trong khoảng thời gian từ tháng 6/2022 đến tháng 9/2023. Mỗi tháng tiến hành điều tra một lần, ghi nhận mật độ sâu hại, tần số xuất hiện, tỷ lệ và chỉ số gây hại.

Phương pháp phân tích bao gồm:

• Phân tích đặc điểm sinh học: Thu mẫu sâu hại, quan sát hình thái các pha phát triển (trứng, sâu non, nhộng, trưởng thành), theo dõi vòng đời và lịch phát sinh trong phòng thí nghiệm với điều kiện nhiệt độ trung bình 26,5°C và độ ẩm 85,6%.
• Điều tra tình hình gây hại: Đánh giá tỷ lệ và mức độ gây hại của Vòi voi trên rừng trồng Hồi 8 năm tuổi, phân cấp mức độ hại theo tiêu chuẩn quốc gia TCVN 8927:2013.
• Thử nghiệm biện pháp phòng trừ: Thực hiện các thử nghiệm biện pháp thủ công (bắt sâu, tỉa cành), biện pháp lâm sinh (điều chỉnh mật độ cây, chặt tỉa cành hại), biện pháp sinh học (sử dụng chế phẩm Bacillus thuringiensis, Bitadin WP) và biện pháp hóa học (Deltamethrin, Cartap) trong phòng thí nghiệm và ngoài hiện trường. Hiệu quả được đánh giá qua tỷ lệ chết sâu và giảm tỷ lệ gây hại sau 5-7 ngày áp dụng.

Số liệu được xử lý bằng phần mềm Genstat 12 và Excel, sử dụng công thức Abbott và Henderson-Tilton để tính hiệu quả phòng trừ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thành phần sâu hại cây Hồi: Ghi nhận 41 loài sâu hại tại xã Tân Đoàn và Bình Phúc, trong đó có 17 loài thuộc bộ Cánh vảy, 10 loài bộ Cánh cứng, 9 loài bộ Cánh đều, 4 loài bộ Cánh nửa cứng và 1 loài bộ Cánh bằng. Loài Oides duporti có tần số xuất hiện cao nhất, gây hại nặng nhất với tỷ lệ gây hại trung bình lên đến 54,2%. Loài Vòi voi (Alcidodes frenatus) gây hại ở mức độ trung bình với tỷ lệ gây hại từ 19,6% đến 32,9% tại các rừng trồng Hồi 8 năm tuổi.

2. Đặc điểm sinh học của Vòi voi: Vòi voi trưởng thành di chuyển đến ngọn non của cây Hồi để ăn và đẻ trứng. Vị trí tổn thương trên cây chuyển từ màu nâu sang xám. Sâu non phát triển bên trong ngọn cây. Vòng đời hoàn chỉnh trong phòng thí nghiệm trung bình 98,6 ngày, dao động từ 92 đến 134 ngày. Lịch phát sinh cho thấy sâu xuất hiện liên tục với mật độ cao nhất vào các tháng mùa hè.

3. Hiệu quả các biện pháp phòng trừ: Biện pháp thủ công (bắt sâu, tỉa cành) đạt hiệu quả phòng trừ từ 74,2% đến 79,9% khi áp dụng ở mức độ hại nhẹ đến trung bình. Biện pháp lâm sinh như điều chỉnh mật độ cây và chặt tỉa cành hại cũng cho hiệu quả tốt, dễ áp dụng và ít tốn kém. Hai chế phẩm sinh học Bitadin WP và Bacillus thuringiensis có hiệu lực cao nhất, đạt 75,6% và 79,5% hiệu quả phòng trừ trong phòng thí nghiệm. Thuốc hóa học Deltamethrin và Cartap cho hiệu quả phòng trừ cao nhất, tỷ lệ chết sâu đạt 100% trong phòng thí nghiệm và hiệu quả phòng chống ngoài hiện trường đạt từ 78,7% đến 80,9% sau 5 ngày phun.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Vòi voi là loài sâu hại quan trọng gây thiệt hại đáng kể cho cây Hồi tại huyện Văn Quan, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh trưởng và năng suất cây. Vòng đời dài và tập tính đục ngọn của sâu làm cho việc phòng trừ gặp nhiều khó khăn nếu không áp dụng đồng bộ các biện pháp.

So sánh với các nghiên cứu trước đây về sâu hại cây Hồi và các loài bọ ánh kim, kết quả phù hợp với xu hướng phát sinh sâu hại theo mùa và mức độ gây hại trung bình đến nặng. Việc áp dụng biện pháp phòng trừ tổng hợp (IPM) kết hợp thủ công, lâm sinh, sinh học và hóa học đã chứng minh hiệu quả cao, giảm thiểu tác động môi trường và chi phí.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ vòng đời Vòi voi, biểu đồ tỷ lệ gây hại theo thời gian và bảng so sánh hiệu quả các biện pháp phòng trừ, giúp minh họa rõ ràng cho quá trình phát sinh và kiểm soát sâu hại.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Triển khai biện pháp phòng trừ tổng hợp (IPM): Kết hợp biện pháp thủ công, lâm sinh, sinh học và hóa học để kiểm soát hiệu quả loài Vòi voi, giảm thiểu thiệt hại cho cây Hồi. Thời gian áp dụng ưu tiên từ khi sâu mới xuất hiện đến mức độ hại trung bình.

2. Tăng cường giám sát và dự báo sâu hại: Thiết lập hệ thống theo dõi mật độ sâu hại định kỳ tại các vùng trồng Hồi trọng điểm nhằm phát hiện sớm và xử lý kịp thời, tránh bùng phát dịch.

3. Đào tạo và hướng dẫn kỹ thuật cho người dân: Tổ chức các lớp tập huấn về nhận biết sâu hại, cách áp dụng biện pháp phòng trừ thủ công và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả.

4. Khuyến khích sử dụng chế phẩm sinh học: Ưu tiên sử dụng các chế phẩm sinh học như Bacillus thuringiensis và Bitadin WP để bảo vệ môi trường và sức khỏe người lao động, đồng thời giảm thiểu sự phụ thuộc vào thuốc hóa học.

5. Nghiên cứu bổ sung và hoàn thiện biện pháp phòng trừ: Tiếp tục nghiên cứu các biện pháp phòng trừ mới, đặc biệt là các biện pháp sinh học và kỹ thuật lâm sinh phù hợp với điều kiện địa phương, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý sâu hại trong dài hạn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Người trồng và quản lý rừng Hồi: Nhận biết đặc điểm sâu hại, áp dụng các biện pháp phòng trừ hiệu quả để bảo vệ diện tích trồng, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

2. Cán bộ kỹ thuật nông lâm nghiệp và khuyến nông: Sử dụng kết quả nghiên cứu để tư vấn, hướng dẫn kỹ thuật phòng trừ sâu hại cho người dân, xây dựng kế hoạch quản lý dịch hại phù hợp.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành lâm nghiệp, quản lý tài nguyên rừng: Tham khảo dữ liệu về đặc điểm sinh học sâu hại, phương pháp nghiên cứu và thử nghiệm biện pháp phòng trừ sâu hại cây Hồi.

4. Các cơ quan quản lý và hoạch định chính sách nông lâm nghiệp: Dựa trên kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển cây Hồi bền vững, kiểm soát dịch hại hiệu quả, bảo vệ môi trường và nâng cao thu nhập cho người dân.

Câu hỏi thường gặp

1. Loài Vòi voi (Alcidodes frenatus) gây hại cây Hồi như thế nào?
   Vòi voi đục ngọn cây Hồi, gây tổn thương phần ngọn non và cành non, làm héo, chết cành và giảm năng suất quả. Sâu non phát triển bên trong ngọn cây, gây hại kéo dài ảnh hưởng đến sinh trưởng.

2. Vòng đời của loài Vòi voi kéo dài bao lâu?
   Vòng đời trung bình của Vòi voi trong phòng thí nghiệm là khoảng 98,6 ngày, dao động từ 92 đến 134 ngày, gồm các pha trứng, sâu non, nhộng và trưởng thành.

3. Các biện pháp phòng trừ Vòi voi hiệu quả nhất hiện nay là gì?
   Biện pháp thủ công (bắt sâu, tỉa cành), biện pháp lâm sinh (điều chỉnh mật độ cây), chế phẩm sinh học (Bacillus thuringiensis, Bitadin WP) và thuốc hóa học (Deltamethrin, Cartap) đều cho hiệu quả cao, đặc biệt khi kết hợp trong mô hình quản lý dịch hại tổng hợp.

4. Có thể áp dụng biện pháp sinh học thay thế hoàn toàn thuốc hóa học không?
   Biện pháp sinh học có hiệu quả tốt và thân thiện môi trường, tuy nhiên trong trường hợp sâu hại nặng, cần kết hợp với thuốc hóa học để đạt hiệu quả kiểm soát tối ưu.

5. Làm thế nào để người dân phát hiện và xử lý kịp thời sâu hại Vòi voi?
   Người dân cần thường xuyên kiểm tra cây Hồi, đặc biệt là phần ngọn non để phát hiện dấu hiệu tổn thương, kết hợp với hướng dẫn kỹ thuật phòng trừ thủ công và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng cách khi cần thiết.

Kết luận

• Đã xác định được 41 loài sâu hại cây Hồi tại huyện Văn Quan, trong đó Vòi voi (Alcidodes frenatus) là loài gây hại trung bình nhưng có ảnh hưởng lớn đến năng suất cây.
• Đặc điểm sinh học và vòng đời của Vòi voi được làm rõ, giúp dự báo thời điểm phát sinh và gây hại cao.
• Các biện pháp phòng trừ thủ công, lâm sinh, sinh học và hóa học đều có hiệu quả cao, đặc biệt khi áp dụng đồng bộ theo mô hình quản lý dịch hại tổng hợp.
• Nghiên cứu góp phần bổ sung dữ liệu khoa học và đề xuất giải pháp phòng trừ sâu hại cây Hồi bền vững tại địa phương.
• Khuyến nghị triển khai áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp, tăng cường giám sát và đào tạo kỹ thuật cho người dân trong giai đoạn tiếp theo nhằm bảo vệ diện tích rừng Hồi và nâng cao giá trị kinh tế.

Hãy áp dụng các giải pháp phòng trừ hiệu quả để bảo vệ cây Hồi, góp phần phát triển kinh tế bền vững cho huyện Văn Quan và tỉnh Lạng Sơn.