Nghiên Cứu Chế Tạo Axit Photphoric Từ Quặng Apatit Lào Cai Loại II

• Tác giả: Lê Hồng Duyên
• Người hướng dẫn: PGS. Lê Xuân Thành
• Trường học: Trường Đại Học Bách Khoa Hà Nội
• Chuyên ngành: Kỹ Thuật Hóa Học
• Đề tài: Nghiên Cứu Chế Tạo Axit Photphoric Từ Quặng Apatit Lào Cai
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2013
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUẶNG APATIT VÀ CÁC PHƯƠNG PHÁP SẢN XUẤT AXIT PHOTPHORIC
• 1.1. Giới thiệu về quặng apatit Lào Cai
• 1.2. Quặng apatit Lào Cai
• 1.3. Giới thiệu về axit photphoric
• 1.4. Tính chất vật lí và hóa học
• 1.5. Vai trò của axit photphoric
• 1.6. Sản xuất axit photphoric
• 1.6.1. Sản xuất axit photphoric theo phương pháp nhiệt
• 1.6.2. Sản xuất axit photphoric theo phương pháp trích ly
• 1.7. Phương pháp đihydrat sản xuất axit photphoric
• 1.7.1. Phương pháp và quy trình sản xuất
• 1.7.2. Sơ đồ công nghệ dihydrat sản xuất axit photphoric
• 1.7.3. Sơ đồ thiết bị cô đặc axit photphoric bay hơi chân không
• 1.8. Các yếu tố ảnh hưởng tới quá trình dihydrat
• 1.8.1. Ảnh hưởng nhiệt độ và nồng độ P2O5 đến quá trình kết tinh của CaSO4
• 1.8.2. Ảnh hưởng của nguyên liệu apatit
• 1.8.3. Ảnh hưởng của nồng độ axit H2SO4
• 2. CHƯƠNG 2: CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Nguyên liệu và dụng cụ thiết bị
• 2.2. Làm giàu quặng theo phương pháp hòa tách chọn lọc dùng axit axetic và dùng axit clohydric
• 2.3. Điều chế axit photphoric theo phương pháp dihydrat
• 2.4. Điều chế phân bón DAP
• 2.5. Các phương pháp phân tích
• 2.5.1. Phương pháp hóa học ướt
• 2.5.2. Phương pháp nhiễu xạ tia X (XRD)
• 2.5.3. Phương pháp phổ tán xạ năng lượng EDS
• 2.5.4. Phương pháp phân tích nhiệt
• 2.5.5. Phương pháp hiển vi điện tử quét
• 2.5.6. Phương pháp phổ phát xạ nguyên tử ghép cặp cảm ứng cao tần ICP_OES
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Đánh giá đặc tính quặng Apatit Lào Cai loại II
• 3.2. Đánh giá độ ẩm và cỡ hạt của quặng
• 3.3. Xác định các dạng khoáng trong quặng apatit theo phương pháp XRD
• 3.4. Khảo sát sự biến đổi của quặng theo nhiệt độ
• 3.5. Xác định thành phần hóa học quặng apatit theo phương pháp ICP-OES
• 3.6. Nghiên cứu làm giàu quặng apatit loại II bằng axit axetic
• 3.7. Nghiên cứu làm giàu quặng apatit loại II bằng axit clohydric
• 3.8. Nghiên cứu sản xuất axit photphoric theo phương pháp dihydrat qui mô 100 gam/mẻ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Quặng Apatit Lào Cai Axit Photphoric

Axit photphoric phần lớn được sản xuất từ quặng phosphat. Quặng phosphat gồm ba loại chính: trầm tích, macma, guano. Quặng Apatit Lào Cai có nguồn gốc trầm tích biển, chịu tác động của biến chất và phong hóa. Các khoáng vật phosphat trong đá trầm tích tồn tại ở dạng ẩn tinh, thường biến đổi giữa floroapatit và cacbonat-floroapatit. Hầu hết phosphat trầm tích là cacbonat-floroapatit (francolit). Biến chất biến đá phi quặng thành đá phiến, dolomit và quaczit, còn đá chứa phosphat thành quặng apatit - dolomit. Công thức hóa học rút gọn của quặng apatit là Ca5X(PO4)3, trong đó X: F, Cl, OH, CO3… thường gặp là Ca5F(PO4)3. Canxi có thể bị thay thế bởi các kim loại khác. Apatit chứa nhiều nguyên tố vi lượng: Sr, Mg, Fe, Al… Quặng apatit tự nhiên kết tinh, khó phân hủy, không tan trong nước và có tính kiềm yếu. Nó tan trong các axit vô cơ, nhiệt độ nóng chảy từ 1550 ÷ 1570°C. "Phần lớn axit photphoric hiện nay được sản xuất đi từ quặng photphat" - trích từ tài liệu gốc. Tiềm năng Apatit Lào Cai rất lớn nhưng cần các phương pháp chế biến phù hợp.

1.1. Nguồn Gốc Và Thành Phần Hóa Học Quặng Apatit

Quặng Apatit Lào Cai có nguồn gốc trầm tích biển, thành hệ tiền Cambri chịu các tác dụng biến chất và phong hoá. Thành phần chủ yếu bao gồm Ca5X(PO4)3 với X: F, Cl, OH, CO3 … thường gặp là Ca 5F(PO4)3. Trong thực tế, một phần canxi được thay thế bằng các kim loại khác: Ba, Mg, Mn, Fe, Sr… Trong thành phần của apatit có nhiều nguyên tố vi lượng: Sr, Mg, Fe, Al…. Quặng apatit tự nhiên ở dạng kết tinh, khó phân hủy, không tan trong nước và có tính chất kiềm yếu. Quặng apatit hòa tan trong các axit vô cơ, nhiệt độ nóng chảy từ 1550 ÷ 1570o C.

1.2. Tổng Quan Về Axit Photphoric H3PO4 Và Ứng Dụng

Axit Photphoric (H3PO4) là chất rắn tinh thể không màu, khối lượng riêng 1,87 g/cm3; nhiệt độ nóng chảy = 42,35 0C. Nó tan trong etanol, nước (với bất kì tỉ lệ nào). Axit photphoric được gọi là ortho vì nó có trạng thái hydroxyl hóa cao nhất. Axit orthophotphoric tan trong nước đó được giải thích bằng sự tạo thành liên kết hidro giữa những phân tử H 3PO4 và những phân tử H2O. Ứng dụng rộng rãi nhất của nó là trong sản xuất phân bón như supephotphat và DAP. Ngoài ra, nó còn dùng trong các ngành công nghiệp khác, bao gồm chất tẩy rửa và thực phẩm.

II. Phân Loại Đặc Điểm Quặng Apatit Lào Cai Vấn Đề Giải Pháp

Việt Nam chỉ có mỏ apatit nguồn gốc trầm tích - biến chất ở Lào Cai. Mỏ này phân bố dọc bờ phải sông Hồng, từ biên giới Việt Trung đến Làng Lếch, Yên Bái. Quặng apatit Lào Cai chia làm 4 loại, hàm lượng photpho giảm dần từ I đến IV. Quặng loại I và III là quặng phong hóa thứ sinh, giàu photpho. Quặng loại II và IV là quặng apatit cacbonat nguyên sinh, cần tuyển, làm giàu. Quặng loại IV có hàm lượng P2O5 thấp nên khó làm giàu. Khai thác tập trung vào quặng giàu trước. Quặng loại II Apatit Lào Cai có trữ lượng lớn, nhưng chứa nhiều magie oxit (MgO), gây khó khăn cho sản xuất phân bón và axit photphoric. "Quặng apatit có 4 loại có hàm lượng photpho giảm dần từ I đến IV" - trích từ tài liệu. Cần có các công nghệ sản xuất Axit Photphoric hiệu quả để khai thác tối đa tiềm năng Apatit Lào Cai.

2.1. Phân Bố Địa Lý Và Phân Loại Quặng Apatit Tại Lào Cai

Mỏ apatit Lào Cai phân bố dọc bờ phải sông Hồng, chia thành 3 phân vùng chính: Bát Xát – Ngòi Bo, Ngòi Bo – Bảo Hà, Bát Xát – Lũng Pô. Quặng apatit Lào Cai được phân ra làm 4 loại, trong đó quặng loại I và III là quặng phong hóa thứ sinh, được làm giàu tự nhiên, nên quặng mềm và xốp hơn quặng nguyên sinh. Quặng loại II và IV là quặng apatit cacbonat nguyên sinh, nằm dưới đới phong hóa cần qua xử lý tuyển, làm giàu.

2.2. Khó Khăn Trong Chế Biến Quặng Apatit Loại II Hàm Lượng MgO

Việc sử dụng quặng II apatit đang là vấn đề khó khăn. Do loại quặng này có chứa thành phần magie oxit (MgO) dưới dạng khoáng vật dolomit, biotit, và cả apatit, làm cho sản phẩm phân bón không thể đông cứng được và làm giảm khả năng lọc trong quá trình sản xuất axit photphoric. Cần có các phương pháp xử lý quặng Apatit hiệu quả trước khi đưa vào sản xuất.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Chế Tạo Axit Photphoric Từ Apatit

Nghiên cứu chế tạo axit photphoric từ quặng apatit Lào Cai tập trung vào các phương pháp sau: (1) Xác định đặc tính của quặng apatit Lào Cai loại II. (2) Nghiên cứu làm giàu quặng apatit Lào Cai loại II bằng phương pháp hoà tách chọn lọc. (3) Nghiên cứu sản xuất axit photphoric đi từ tinh quặng sau khi làm giàu và khảo sát khả năng ứng dụng axit thu được trong sản xuất DAP. Các phương pháp phân tích bao gồm: phương pháp hóa học ướt, phương pháp nhiễu xạ tia X (XRD), phương pháp phổ tán xạ năng lượng EDS, phương pháp phân tích nhiệt, phương pháp hiển vi điện tử quét, phương pháp phổ phát xạ nguyên tử ghép cặp cảm ứng cao tần ICP_OES.

3.1. Quy Trình Làm Giàu Quặng Apatit Bằng Hòa Tách Chọn Lọc

Quá trình làm giàu quặng được thực hiện bằng phương pháp hòa tách chọn lọc sử dụng axit axetic và axit clohydric. Mục tiêu là loại bỏ các tạp chất, đặc biệt là dolomit và các khoáng vật chứa magie, để nâng cao hàm lượng P2O5 trong quặng trước khi chế tạo axit photphoric. Quá trình này bao gồm nghiền quặng, trộn với axit, khuấy, lọc và rửa để thu tinh quặng.

3.2. Phương Pháp Dihydrat Điều Chế Axit Photphoric Quy Mô Nhỏ

Axit photphoric được điều chế theo phương pháp dihydrat. Quặng apatit sau làm giàu được phân hủy bằng axit sunfuric. Phản ứng tạo thành axit photphoric và canxi sunfat dihydrat (thạch cao). Sau đó, hỗn hợp được lọc để tách axit photphoric khỏi thạch cao. Axit thu được có thể được cô đặc để đạt nồng độ mong muốn. Thạch cao là sản phẩm phụ, cần được xử lý hoặc sử dụng.

3.3. Sản Xuất Phân Bón DAP Từ Axit Photphoric Điều Chế

Axit photphoric thu được từ quá trình trên được sử dụng để sản xuất phân bón DAP. Axit photphoric được trung hòa bằng amoniac để tạo thành DAP. Quá trình này bao gồm phản ứng trung hòa, cô đặc, tạo hạt và sấy khô. Sản phẩm DAP thu được được đánh giá chất lượng và hiệu quả sử dụng.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Đặc Tính Quặng Làm Giàu Apatit Loại II

Nghiên cứu đánh giá đặc tính quặng apatit Lào Cai loại II về độ ẩm, cỡ hạt, thành phần khoáng theo XRD, biến đổi theo nhiệt độ, thành phần hóa học theo ICP-OES. Nghiên cứu làm giàu quặng apatit loại II bằng axit axetic và axit clohydric cho thấy hiệu quả loại bỏ tạp chất. Nghiên cứu sản xuất axit photphoric theo phương pháp dihydrat qui mô 100 gam/mẻ cho kết quả khả quan. Cần tối ưu hóa các thông số để đạt hiệu quả cao nhất. "Xác định đặc tính của quặng apatit Lào Cai loại II" là một trong những nhiệm vụ quan trọng của nghiên cứu - trích từ tài liệu.

4.1. Đánh Giá Chi Tiết Đặc Tính Quặng Apatit Lào Cai Loại II

Quặng apatit Lào Cai loại II được đánh giá về độ ẩm, cỡ hạt, thành phần khoáng bằng phương pháp XRD, sự biến đổi theo nhiệt độ bằng phân tích nhiệt và thành phần hóa học bằng ICP-OES. Kết quả cho thấy quặng chứa nhiều tạp chất và cần quá trình làm giàu để nâng cao hàm lượng P2O5.

4.2. Hiệu Quả Làm Giàu Quặng Bằng Axit Axetic Axit Clohydric

Nghiên cứu làm giàu quặng apatit loại II bằng axit axetic và axit clohydric cho thấy khả năng loại bỏ các tạp chất như dolomit và khoáng vật chứa magie. Axit clohydric cho hiệu quả làm giàu cao hơn axit axetic, nhưng cần kiểm soát điều kiện phản ứng để tránh hòa tan quá nhiều phosphat.

V. Sản Xuất Axit Photphoric Dihydrat Kết Quả Thảo Luận Chi Tiết

Nghiên cứu sản xuất axit photphoric theo phương pháp dihydrat trên qui mô nhỏ (100 gam/mẻ) đã thu được kết quả ban đầu. Quặng apatit sau khi làm giàu được phân hủy bằng axit sunfuric, tạo thành axit photphoric và thạch cao. Axit thu được có nồng độ và độ tinh khiết nhất định, nhưng cần được tối ưu hóa để đáp ứng yêu cầu. Quá trình lọc và tách thạch cao là một thách thức cần giải quyết. “Nghiên cứu sản xuất axit photphoric đi từ tinh quặng sau khi làm giàu” – trích từ tài liệu gốc.

5.1. Phân Tích Kết Quả Điều Chế Axit Photphoric Phương Pháp Ướt

Axit Photphoric điều chế bằng phương pháp ướt tạo thành bùn gồm axit photphoric, canxisunphat và các tạp chất khác. Tiêu tốn ít nhiệt lượng, quá trình phản ứng đơn giản. Nhược điểm: Axit photphoric thành phẩm chứa nhiều tạp chất như: axit H2SO4: 1 ÷ 6,5%, HF: 0,4 ÷ 1,6%, tạp chất khác từ quặng photphat, từ axit H2SO4 và do ăn mòn thiết bị: 0,3 ÷ 4,3%. Tùy thuộc vào dạng CaSO4 tạo thành mà phương pháp trích ly được chia thành các dạng công nghệ sau: (1) Công nghệ dihydrat, axit photphoric thu được có nồng độ sản phẩm 27 ÷ 30% P 2O5. (2) Công nghệ hemihydrat, axit photphoric thu được có nồng độ sản phẩm 40 ÷ 48% P 2O5. (3) Công nghệ hemi – đihydrat, axit photphoric thu được có nồng độ sản phẩm 40 ÷ 50% P 2O5.

5.2. Ảnh Hưởng Của Các Yếu Tố Đến Hiệu Suất Chất Lượng Axit

Nhiều yếu tố ảnh hưởng tới hiệu suất và chất lượng axit photphoric thu được, bao gồm: tỷ lệ axit sunfuric, nhiệt độ phản ứng, thời gian phản ứng, và kích thước hạt quặng. Việc tối ưu hóa các yếu tố này có thể cải thiện hiệu suất và giảm tạp chất trong sản phẩm.

VI. Kết Luận Hướng Phát Triển Chế Tạo Axit Photphoric

Nghiên cứu đã bước đầu thành công trong việc chế tạo axit photphoric từ quặng apatit Lào Cai loại II thông qua làm giàu và phương pháp dihydrat. Tuy nhiên, cần có những nghiên cứu sâu hơn để tối ưu hóa quy trình, nâng cao hiệu quả và giảm chi phí sản xuất. Cần tập trung vào việc xử lý thạch cao, giảm tác động môi trường và tìm kiếm các ứng dụng mới cho axit photphoric từ nguồn quặng này. Lợi ích kinh tế của Apatit Lào Cai là rất lớn nếu có các công nghệ tiên tiến để khai thác hiệu quả.

6.1. Tóm Tắt Kết Quả Nghiên Cứu Và Đề Xuất Cải Tiến

Nghiên cứu đã chứng minh khả năng chế tạo axit photphoric từ quặng apatit Lào Cai loại II, nhưng cần cải tiến quy trình làm giàu và điều chế để nâng cao hiệu suất, giảm chi phí và giảm tác động môi trường.

6.2. Tiềm Năng Ứng Dụng Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo

Axit photphoric thu được có tiềm năng ứng dụng trong sản xuất phân bón, hóa chất và các ngành công nghiệp khác. Hướng nghiên cứu tiếp theo bao gồm tối ưu hóa quy trình sản xuất, xử lý thạch cao và tìm kiếm các ứng dụng mới cho sản phẩm.

Tổng quan nghiên cứu

Quặng apatit là nguồn khoáng sản quan trọng phục vụ sản xuất phân bón và hóa chất, đóng vai trò thiết yếu trong công nghiệp hóa hiện đại. Ở Việt Nam, mỏ apatit Lào Cai là nguồn cung cấp chính với trữ lượng khoảng 800 triệu tấn, trong đó quặng loại II chiếm khoảng 236 triệu tấn. Tuy nhiên, quặng loại II có hàm lượng photpho thấp (khoảng 22,82% P2O5) và chứa nhiều khoáng vật dolomit, canxit magie, gây khó khăn trong quá trình sản xuất axit photphoric và phân bón. Việc khai thác và sử dụng hiệu quả quặng loại II là thách thức lớn, đồng thời cũng là cơ hội để phát triển công nghiệp phân bón trong nước.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc xác định đặc tính quặng apatit loại II Lào Cai, nghiên cứu các phương pháp làm giàu quặng bằng hòa tan chọn lọc sử dụng axit axetic và axit clohydric, đồng thời điều chế axit photphoric theo phương pháp dihydrat từ tinh quặng sau làm giàu. Nghiên cứu cũng khảo sát khả năng ứng dụng axit photphoric thu được trong sản xuất phân bón DAP. Phạm vi nghiên cứu thực hiện tại Việt Nam, chủ yếu sử dụng quặng lấy từ mỏ Lào Cai, với các thí nghiệm quy mô phòng thí nghiệm và bán công nghiệp.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn tài nguyên quặng apatit loại II, góp phần ổn định nguồn nguyên liệu cho ngành sản xuất phân bón, giảm nhập khẩu, thúc đẩy phát triển kinh tế vùng Tây Bắc và đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường phân bón trong nước. Hiệu suất thu hồi photpho đạt khoảng 95,6%, hàm lượng P2O5 trong tinh quặng làm giàu đạt trên 30%, cho thấy tiềm năng ứng dụng thực tiễn cao.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết hóa học khoáng vật: Quặng apatit có công thức Ca5X(PO4)3, trong đó X có thể là F, Cl, OH, CO3. Quặng loại II chứa các khoáng vật dolomit (CaMg(CO3)2) và canxit magie (Mg0,03Ca0,97CO3), ảnh hưởng đến quá trình phân hủy và làm giàu quặng.
• Mô hình tuyển nổi và hòa tan chọn lọc: Phương pháp tuyển nổi thuận và nghịch được áp dụng để tách khoáng tạp, nâng hàm lượng P2O5 trong quặng. Hòa tan chọn lọc sử dụng axit hữu cơ (axit axetic) và axit vô cơ (axit clohydric) để hòa tan các khoáng cacbonat mà không làm hòa tan apatit.
• Phương pháp dihydrat sản xuất axit photphoric: Phân hủy quặng apatit bằng axit sunfuric ở nhiệt độ 70-80°C, tạo thành axit photphoric và thạch cao (CaSO4.2H2O). Quá trình này được tối ưu hóa dựa trên nồng độ axit, nhiệt độ, tốc độ khuấy và kích thước hạt quặng.

Các khái niệm chính bao gồm: hàm lượng P2O5, hiệu suất làm giàu quặng, hiệu suất thu hồi photpho, cấu trúc tinh thể quặng (XRD), thành phần hóa học (ICP-OES), và các chỉ tiêu chất lượng axit photphoric và phân bón DAP.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Quặng apatit loại II lấy từ mỏ Lào Cai, Việt Nam. Hóa chất sử dụng gồm axit sunfuric 95,6%, axit axetic 99%, axit clohydric 36%, và các hóa chất chuẩn khác.
• Phương pháp làm giàu quặng: Hòa tan chọn lọc bằng axit axetic và axit clohydric với các điều kiện nhiệt độ, thời gian và tỉ lệ quặng/axit được kiểm soát chặt chẽ. Hàm lượng P2O5 và thành phần khoáng được xác định sau làm giàu.
• Điều chế axit photphoric: Sử dụng phương pháp dihydrat quy mô 100 gam/mẻ, với các bước phản ứng, lọc rửa và cô đặc axit. Nồng độ axit photphoric sau cô đặc đạt 40% P2O5.
• Phân tích và đánh giá: Sử dụng các kỹ thuật phân tích hiện đại như XRD để xác định cấu trúc tinh thể, ICP-OES để phân tích thành phần hóa học, SEM để khảo sát kích thước hạt và hình thái, phương pháp chuẩn độ để xác định hàm lượng axit photphoric, và EDS để phân tích thành phần phân bón DAP.
• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2011 đến 2013, bao gồm các giai đoạn thu thập mẫu, làm giàu quặng, điều chế axit photphoric, phân tích và đánh giá sản phẩm.

Cỡ mẫu quặng sử dụng trong các thí nghiệm làm giàu là 50-100 gam, với kích thước hạt chủ yếu dưới 0,045 mm để tối ưu hiệu suất phản ứng. Phương pháp chọn mẫu dựa trên đặc điểm địa chất mỏ Lào Cai và tính đại diện cho quặng loại II.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc tính quặng apatit loại II Lào Cai: Quặng chứa 22,82% P2O5, 42,39% CaO, 4,86% MgO, với các khoáng chính gồm canxi photphat florua, dolomit, canxit magie và quartz. Quặng có độ ẩm 0,44%, kích thước hạt chủ yếu dưới 0,045 mm. Phân hủy quặng giải phóng CO2 ở 785,5°C với giảm khối lượng 13,09%.

2. Hiệu quả làm giàu bằng axit axetic: Sử dụng 52 ml axit axetic 99% cho 100 g quặng, hàm lượng P2O5 trong tinh quặng đạt 30,86%, hiệu suất làm giàu khoảng 97,8%. Tuy nhiên, tiêu tốn axit lớn và có sự bay hơi axit trong quá trình hòa tách, đồng thời hàm lượng nhôm, sắt và magie còn cao, gây khó khăn trong sản xuất axit photphoric.

3. Hiệu quả làm giàu bằng axit clohydric: Dùng 40 ml HCl 36% cho 100 g quặng, hàm lượng P2O5 tăng lên 32,84%, sản lượng quặng thu được là 74% so với quặng ban đầu, hiệu suất làm giàu cao hơn axit axetic. Phương pháp đơn giản, sử dụng nguồn axit trong nước, phù hợp cho ứng dụng công nghiệp.

4. Điều chế axit photphoric theo phương pháp dihydrat: Từ 100 g tinh quặng làm giàu bằng HCl, sử dụng 50 ml axit sunfuric 95,6% và 50 ml axit photphoric 81,5% trong 340 ml nước, phản ứng trong 3h20 ở 74°C. Hiệu suất thu hồi photpho đạt 95,6%. Axit photphoric sau lọc có hàm lượng P2O5 21,1%, sau cô đặc đạt 40%, đủ tiêu chuẩn sản xuất phân bón DAP với tỷ lệ N:P2O5 là 19,43:46%.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quặng apatit loại II Lào Cai có tiềm năng sử dụng trong sản xuất axit photphoric nếu được làm giàu hiệu quả. Phương pháp hòa tan chọn lọc bằng axit clohydric vượt trội hơn axit axetic về hiệu suất làm giàu và tính kinh tế do tiêu tốn axit thấp hơn và quy trình đơn giản hơn. Hàm lượng P2O5 trong tinh quặng sau làm giàu đạt trên 30%, tương đương quặng loại I đang được sử dụng tại nhà máy DAP Đình Vũ.

Phân tích XRD và ICP-OES cho thấy sự giảm đáng kể khoáng dolomit và canxit magie sau làm giàu, giúp giảm các tạp chất gây khó khăn trong quá trình sản xuất axit photphoric. Hiệu suất thu hồi photpho cao (95,6%) trong quá trình dihydrat chứng tỏ quy trình công nghệ được tối ưu tốt.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với báo cáo của ngành về việc nâng hàm lượng P2O5 trong quặng tinh lên trên 30% bằng tuyển nổi nghịch hoặc hòa tan chọn lọc. Việc điều chế axit photphoric đạt tiêu chuẩn thương mại và sản xuất phân bón DAP thành công khẳng định tính khả thi của công nghệ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ hiệu suất làm giàu theo loại axit, bảng thành phần hóa học quặng trước và sau làm giàu, cũng như biểu đồ nồng độ P2O5 trong axit photphoric qua các bước lọc và cô đặc.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng phương pháp hòa tan chọn lọc bằng axit clohydric trong công nghiệp: Tăng cường sử dụng axit HCl 36% để làm giàu quặng apatit loại II, nhằm nâng hàm lượng P2O5 trên 30%, giảm tạp chất MgO và cải thiện hiệu quả sản xuất axit photphoric. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: các nhà máy chế biến khoáng sản và phân bón.

2. Tối ưu quy trình dihydrat sản xuất axit photphoric: Kiểm soát nhiệt độ phản ứng ở 70-80°C, thời gian phản ứng khoảng 3-4 giờ, sử dụng hệ thống lọc rửa chân không 3 bậc để đạt hiệu suất thu hồi photpho trên 95%. Thời gian triển khai: 1 năm. Chủ thể: phòng thí nghiệm và nhà máy sản xuất.

3. Phát triển công nghệ thu hồi và tái sử dụng axit axetic bay hơi: Đối với các đơn vị sử dụng axit axetic làm giàu quặng, cần xây dựng hệ thống thu hồi axit bay hơi để giảm tiêu hao nguyên liệu và ô nhiễm môi trường. Thời gian: 2 năm. Chủ thể: các trung tâm nghiên cứu và doanh nghiệp.

4. Đào tạo và nâng cao năng lực kỹ thuật cho cán bộ công nhân viên: Tổ chức các khóa đào tạo về công nghệ làm giàu quặng và sản xuất axit photphoric, đảm bảo vận hành hiệu quả và an toàn. Thời gian: liên tục. Chủ thể: các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp.

5. Khuyến khích đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất axit photphoric từ quặng loại II: Hỗ trợ chính sách và tài chính để phát triển nhà máy tại khu vực Lào Cai, góp phần phát triển kinh tế địa phương và giảm nhập khẩu nguyên liệu. Thời gian: 3-5 năm. Chủ thể: chính quyền địa phương, doanh nghiệp và nhà đầu tư.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kỹ thuật hóa học, công nghệ khoáng sản: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực nghiệm, phương pháp phân tích hiện đại và quy trình công nghệ làm giàu quặng, điều chế axit photphoric, phục vụ học tập và nghiên cứu chuyên sâu.

2. Doanh nghiệp khai thác và chế biến khoáng sản, sản xuất phân bón: Tham khảo để áp dụng công nghệ làm giàu quặng loại II, tối ưu quy trình sản xuất axit photphoric và phân bón DAP, nâng cao hiệu quả sản xuất và giảm chi phí nguyên liệu.

3. Cơ quan quản lý nhà nước về khoáng sản và công nghiệp hóa chất: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách khai thác, chế biến khoáng sản bền vững, thúc đẩy phát triển công nghiệp phân bón trong nước.

4. Các tổ chức nghiên cứu và phát triển công nghệ: Tham khảo để phát triển các dự án nghiên cứu tiếp theo, cải tiến công nghệ làm giàu quặng và sản xuất axit photphoric, hướng tới công nghệ xanh và tiết kiệm năng lượng.

Câu hỏi thường gặp

1. Quặng apatit loại II có đặc điểm gì khác biệt so với loại I?
   Quặng loại II có hàm lượng P2O5 thấp hơn (khoảng 22,82%) và chứa nhiều khoáng dolomit, canxit magie, gây khó khăn trong sản xuất axit photphoric. Loại I giàu photpho hơn và dễ sử dụng hơn trong công nghiệp.

2. Tại sao cần làm giàu quặng apatit loại II trước khi sản xuất axit photphoric?
   Làm giàu giúp tăng hàm lượng P2O5, giảm tạp chất như MgO, Al2O3, Fe2O3, từ đó nâng cao hiệu suất phân hủy quặng, giảm tiêu hao axit và cải thiện chất lượng axit photphoric thu được.

3. Phương pháp làm giàu quặng nào hiệu quả nhất trong nghiên cứu này?
   Phương pháp hòa tan chọn lọc bằng axit clohydric 36% cho hiệu quả cao với hàm lượng P2O5 trong tinh quặng đạt 32,84% và sản lượng thu hồi 74%, vượt trội so với axit axetic.

4. Hiệu suất thu hồi photpho trong quá trình điều chế axit photphoric là bao nhiêu?
   Hiệu suất thu hồi photpho đạt khoảng 95,6%, cho thấy quá trình dihydrat được tối ưu tốt, đảm bảo lượng photpho thu hồi cao từ nguyên liệu quặng làm giàu.

5. Axit photphoric thu được có thể sử dụng để sản xuất phân bón DAP không?
   Có, axit photphoric sau cô đặc đạt 40% P2O5, được trung hòa bằng NH3 25% tạo thành phân bón DAP với tỷ lệ N:P2O5 là 19,43:46%, đạt tiêu chuẩn thương mại và có thể ứng dụng trong sản xuất phân bón.

Kết luận

• Quặng apatit loại II Lào Cai chứa 22,82% P2O5, 42,39% CaO và 4,86% MgO, với các khoáng dolomit và canxit magie ảnh hưởng đến quá trình sản xuất axit photphoric.
• Phương pháp làm giàu bằng axit clohydric 36% hiệu quả hơn axit axetic, nâng hàm lượng P2O5 trong quặng tinh lên 32,84% với sản lượng thu hồi 74%.
• Quy trình dihydrat điều chế axit photphoric từ tinh quặng làm giàu đạt hiệu suất thu hồi photpho 95,6%, axit thu được có nồng độ P2O5 40%, đủ tiêu chuẩn sản xuất phân bón DAP.
• Phân bón DAP sản xuất từ axit photphoric đạt tỷ lệ N:P2O5 là 19,43:46%, đáp ứng tiêu chuẩn thương mại.
• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển công nghệ khai thác và sử dụng hiệu quả quặng apatit loại II, góp phần phát triển ngành công nghiệp phân bón trong nước.

Next steps: Triển khai ứng dụng công nghệ làm giàu và sản xuất axit photphoric quy mô công nghiệp, đồng thời nghiên cứu tối ưu hóa quy trình và thu hồi axit bay hơi.

Call-to-action: Các doanh nghiệp và nhà nghiên cứu nên hợp tác để phát triển công nghệ, nâng cao giá trị tài nguyên quặng apatit loại II, góp phần phát triển bền vững ngành phân bón Việt Nam.