Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ, ngành cơ khí chế tạo ngày càng đòi hỏi cao về chất lượng sản phẩm, mức độ tự động hóa và độ chính xác hình học. Máy công cụ CNC (Computer Numerical Control) đã trở thành công nghệ chủ đạo, giúp giảm thời gian gia công, nâng cao độ chính xác và hiệu quả kinh tế. Tuy nhiên, việc lựa chọn bộ dụng cụ gia công tối ưu trong gia công hốc trên máy CNC vẫn là thách thức lớn đối với các doanh nghiệp cơ khí. Đề tài “Nghiên cứu ảnh hưởng của việc lựa chọn bộ dụng cụ trong gia công hốc trên máy CNC” nhằm mục tiêu phân tích và đề xuất phương pháp lựa chọn bộ dụng cụ tối ưu, giúp giảm thời gian gia công và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào gia công hốc trên máy phay CNC VMX42i với hệ điều khiển WinMax, sử dụng phần mềm Autodesk Inventor Professional 2022 để thiết kế chi tiết dạng hốc và phần mềm Topsolid 7.13 để mô phỏng gia công. Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2023 tại Đại học Bách Khoa Hà Nội và Công ty TNHH một thành viên cơ khí hóa chất 13. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp giải pháp lựa chọn dụng cụ tối ưu, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho đào tạo và ứng dụng CNC trong thực tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết điều khiển số CNC: Giải thích nguyên lý hoạt động của máy CNC, hệ thống điều khiển CNC, DNC và điều khiển thích nghi, giúp hiểu rõ cách thức lập trình và vận hành máy phay CNC trong gia công hốc.
  • Mô hình lựa chọn dụng cụ gia công hốc: Dựa trên các giả thuyết về số lượng dụng cụ tối ưu (no residue, local residues, global residues) và các kích thước hình học cơ bản của hốc như bán kính góc lượn nhỏ nhất (Rs), bề rộng bé nhất ở các eo hốc (Dss), khoảng cách nhỏ nhất từ đảo đến thành hốc (Dsi), bề rộng bé nhất tại vùng gia công chính (Ds), góc hợp nhỏ nhất (Am).
  • Thuật toán lựa chọn bộ dụng cụ tối ưu: Thuật toán tự động xác định số lượng dụng cụ tối ưu (tối đa 3 dụng cụ) dựa trên dữ liệu hình học hốc và thư viện dụng cụ, đồng thời tính toán giới hạn kích thước dụng cụ lớn hơn dựa trên tỷ lệ stepover (mặc định 80%) và chiều dài đường chạy dao.

Các khái niệm chính bao gồm: gia công thô, gia công tinh, lượng dư gia công, stepover, đường chạy dao, và các loại dụng cụ cắt với kích thước khác nhau.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp lý thuyết và thực nghiệm:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu hình học chi tiết hốc từ bản vẽ thiết kế trên phần mềm Autodesk Inventor Professional 2022; dữ liệu dụng cụ cắt từ thư viện dụng cụ tiêu chuẩn; thông số kỹ thuật máy phay CNC VMX42i và hệ điều khiển WinMax.
  • Phương pháp phân tích: Áp dụng thuật toán lựa chọn dụng cụ dựa trên phân tích kích thước hốc và đặc tính dụng cụ, mô phỏng gia công trên phần mềm Topsolid 7.13 để đánh giá thời gian gia công và hiệu quả dụng cụ.
  • Timeline nghiên cứu: Quá trình nghiên cứu kéo dài trong năm 2023, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phát triển thuật toán, thiết kế mô hình 3D, mô phỏng gia công và thực nghiệm trên máy CNC VMX42i.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm nhiều bộ dụng cụ với đường kính từ 8mm đến 26mm, thử nghiệm trên chi tiết hốc có kích thước và hình dạng phức tạp, nhằm đánh giá ảnh hưởng của lựa chọn dụng cụ đến thời gian và chất lượng gia công.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng dụng cụ tối ưu cho gia công hốc là 2 hoặc 3
    Thuật toán lựa chọn dụng cụ cho thấy, với hốc có kích thước phức tạp, việc sử dụng tối đa 3 dụng cụ (dao cắt thô và dao cắt tinh) là hợp lý để cân bằng giữa thời gian gia công và độ chính xác. Ví dụ, với chi tiết hốc có Rs = 6mm, Dss = 28mm, Ds = 37,09mm, dụng cụ cuối cùng có đường kính 12,8mm được chọn, kết hợp với dụng cụ lớn hơn 18mm để giảm thời gian gia công.

  2. Ảnh hưởng của kích thước dụng cụ đến thời gian gia công
    Mô phỏng trên Topsolid 7.13 cho thấy, sử dụng dụng cụ lớn hơn để gia công phần lớn vật liệu giúp giảm thời gian chạy dao thô đáng kể, trong khi dụng cụ nhỏ hơn gia công các vùng khó tiếp cận, đảm bảo độ chính xác. Ví dụ, cặp dụng cụ D18-D12 giảm thời gian gia công khoảng 15-20% so với cặp D12-D12.

  3. Tỷ lệ stepover ảnh hưởng đến lựa chọn dụng cụ
    Stepover mặc định 80% được sử dụng trong thuật toán giúp xác định giới hạn kích thước dụng cụ lớn hơn. Nếu tỷ lệ này thay đổi, số lượng dụng cụ và kích thước dụng cụ tối ưu cũng thay đổi tương ứng, ảnh hưởng đến tổng thời gian gia công.

  4. Mô phỏng và thực nghiệm khẳng định tính khả thi của thuật toán
    Kết quả mô phỏng gia công trên phần mềm Topsolid và thực nghiệm trên máy CNC VMX42i cho thấy sự phù hợp giữa dự đoán thuật toán và thực tế, với sai số thời gian gia công dưới 5%, đảm bảo tính ứng dụng cao.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của việc lựa chọn nhiều dụng cụ là do hình dạng hốc phức tạp với các góc lượn nhỏ và vùng eo hẹp, không thể gia công hiệu quả bằng một dụng cụ duy nhất. So với các nghiên cứu trước đây chỉ sử dụng 1-2 dụng cụ, nghiên cứu này mở rộng lên 3 dụng cụ, phù hợp với hốc tổng quát hơn. Việc sử dụng phần mềm Autodesk Inventor và Topsolid giúp mô phỏng chính xác, giảm thiểu sai sót trong thực tế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh thời gian gia công các cặp dụng cụ khác nhau và bảng tổng hợp kích thước dụng cụ tối ưu theo từng vùng hốc. Kết quả này có ý nghĩa thực tiễn lớn, giúp doanh nghiệp lựa chọn bộ dụng cụ phù hợp, tiết kiệm chi phí và nâng cao năng suất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng thuật toán lựa chọn dụng cụ tự động trong lập trình CNC
    Đề xuất các doanh nghiệp và trung tâm gia công tích hợp thuật toán này vào phần mềm CAM để tự động đề xuất bộ dụng cụ tối ưu, giảm thời gian lập trình và tăng hiệu quả gia công. Thời gian triển khai dự kiến 6-12 tháng.

  2. Đào tạo kỹ thuật viên và lập trình viên CNC về lựa chọn dụng cụ gia công hốc
    Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về thuật toán và phần mềm mô phỏng Autodesk Inventor, Topsolid cho nhân sự kỹ thuật nhằm nâng cao năng lực lập trình và vận hành máy CNC. Thời gian đào tạo 3-6 tháng.

  3. Đầu tư nâng cấp máy CNC và thư viện dụng cụ đa dạng
    Khuyến nghị doanh nghiệp đầu tư máy CNC hiện đại có cơ chế thay dao nhanh và thư viện dụng cụ phong phú để tận dụng tối đa lợi ích từ việc lựa chọn bộ dụng cụ tối ưu. Kế hoạch đầu tư trong vòng 1-2 năm.

  4. Nghiên cứu mở rộng ứng dụng thuật toán cho các loại chi tiết phức tạp khác
    Khuyến khích các viện nghiên cứu và trường đại học tiếp tục phát triển thuật toán cho các dạng chi tiết khác như chi tiết 3D phức tạp, chi tiết có nhiều đảo, nhằm nâng cao tính ứng dụng rộng rãi. Thời gian nghiên cứu tiếp theo 1-2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp cơ khí chế tạo sử dụng máy CNC
    Có thể áp dụng kết quả nghiên cứu để tối ưu hóa quy trình gia công, giảm chi phí và nâng cao năng suất sản xuất các chi tiết hốc phức tạp.

  2. Trung tâm đào tạo và giảng dạy kỹ thuật CNC
    Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để cập nhật kiến thức về lựa chọn dụng cụ và mô phỏng gia công, nâng cao chất lượng đào tạo.

  3. Nhà nghiên cứu và phát triển công nghệ gia công CNC
    Tham khảo thuật toán và phương pháp mô phỏng để phát triển các giải pháp tối ưu hóa gia công chi tiết phức tạp, mở rộng ứng dụng trong công nghiệp.

  4. Kỹ sư lập trình và vận hành máy CNC
    Áp dụng kiến thức về lựa chọn dụng cụ và mô phỏng gia công để nâng cao hiệu quả lập trình, giảm thời gian chạy thử và tăng độ chính xác gia công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần sử dụng nhiều dụng cụ trong gia công hốc trên máy CNC?
    Vì hốc có các góc lượn nhỏ và vùng eo hẹp, dụng cụ lớn không thể tiếp cận hết, dụng cụ nhỏ giúp gia công các vùng khó, đảm bảo độ chính xác và giảm thời gian gia công tổng thể.

  2. Thuật toán lựa chọn dụng cụ dựa trên những dữ liệu nào?
    Thuật toán sử dụng dữ liệu hình học hốc (Rs, Dss, Ds, Dsi, Dii, Am) và thư viện dụng cụ có sẵn, kết hợp với tỷ lệ stepover để xác định số lượng và kích thước dụng cụ tối ưu.

  3. Phần mềm nào được sử dụng để mô phỏng gia công trong nghiên cứu?
    Phần mềm Topsolid 7.13 được sử dụng để mô phỏng quá trình gia công, đánh giá thời gian chạy dao và hiệu quả của các bộ dụng cụ khác nhau.

  4. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tế sản xuất?
    Doanh nghiệp có thể tích hợp thuật toán vào phần mềm CAM, đào tạo nhân sự và đầu tư máy CNC hiện đại để tối ưu hóa lựa chọn dụng cụ và quy trình gia công.

  5. Nghiên cứu có thể áp dụng cho các loại chi tiết khác ngoài hốc không?
    Thuật toán hiện tại tập trung vào chi tiết dạng hốc 2.5D, tuy nhiên có thể mở rộng và điều chỉnh để áp dụng cho các chi tiết 3D phức tạp hơn trong các nghiên cứu tiếp theo.

Kết luận

  • Luận văn đã phát triển thuật toán lựa chọn bộ dụng cụ tối ưu cho gia công hốc trên máy phay CNC, giúp xác định số lượng dụng cụ (tối đa 3) và kích thước phù hợp dựa trên dữ liệu hình học hốc và thư viện dụng cụ.
  • Mô phỏng gia công trên phần mềm Topsolid và thực nghiệm trên máy CNC VMX42i xác nhận tính khả thi và hiệu quả của phương pháp, giảm thời gian gia công từ 15-20%.
  • Nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm chi phí và tăng độ chính xác gia công chi tiết phức tạp trong ngành cơ khí chế tạo.
  • Đề xuất áp dụng thuật toán vào phần mềm CAM, đào tạo nhân sự và đầu tư thiết bị hiện đại để tối ưu hóa quy trình gia công CNC.
  • Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu cho các dạng chi tiết phức tạp hơn và phát triển phần mềm hỗ trợ tự động lựa chọn dụng cụ trong gia công CNC.

Hành động tiếp theo là triển khai ứng dụng thuật toán trong môi trường sản xuất thực tế và đào tạo kỹ thuật viên để nâng cao năng lực vận hành máy CNC.