I. Tổng Quan Về Năng Lực Cạnh Tranh Ngân Hàng TMCP Hiện Nay
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, năng lực cạnh tranh trở thành yếu tố sống còn đối với các ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) tại Việt Nam. Sự kiện Việt Nam gia nhập WTO đã mở ra cơ hội hợp tác quốc tế, tiếp cận vốn, công nghệ và kinh nghiệm quản lý. Tuy nhiên, nó cũng đặt ra thách thức lớn, đòi hỏi các ngân hàng phải không ngừng nâng cao khả năng ứng phó với biến động kinh tế và năng lực cạnh tranh. Vietcombank, với 50 năm phát triển, đã xây dựng được vị thế và thương hiệu uy tín. Tuy nhiên, trước áp lực cạnh tranh ngày càng tăng, việc đánh giá và nâng cao năng lực cạnh tranh Vietcombank là vô cùng cần thiết. Theo Báo cáo về cạnh tranh năm 2003 của Liên hợp quốc thì “Cạnh tranh là một quá trình kinh tế mà trong đó các chủ thể kinh tế ganh đua nhau, tìm mọi biện pháp để đạt được mục tiêu kinh tế chủ yếu của mình như chiếm lĩnh thị trường, khách hàng cũng như đảm bảo nguồn tiêu thụ để nâng cao vị thế của mình”.
1.1. Khái niệm cạnh tranh và vai trò trong thị trường tài chính
Cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng là sự ganh đua giữa các TCTD để thu hút khách hàng, mở rộng thị phần và tăng cường hiệu quả hoạt động. Điều này thúc đẩy các ngân hàng không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng dịch vụ và giảm chi phí. Cạnh tranh lành mạnh tạo ra lợi ích cho người tiêu dùng và góp phần vào sự phát triển ổn định của hệ thống tài chính. Các Mác đã đưa ra quan điểm của mình về sự cạnh tranh tư bản như sau: “Cạnh tranh tư bản là sự ganh đua, sự đấu tranh gay gắt giữa các nhà tư bản nhằm giành những điều kiện thuận lợi trong sản xuất và tiêu thụ hàng hóa để đạt được lợi nhuận siêu ngạch”.
1.2. Năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại Định nghĩa
Năng lực cạnh tranh ngân hàng là khả năng của một ngân hàng trong việc duy trì và nâng cao vị thế của mình so với các đối thủ cạnh tranh. Nó bao gồm năng lực tài chính, công nghệ, quản trị, nguồn nhân lực và khả năng cung cấp các sản phẩm, dịch vụ đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Năng lực cạnh tranh là một chỉ tiêu mang tính tổng hợp cao, do đó tác giả chọn mô hình SWOT để đánh giá năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. Mô hình SWOT này tập trung nghiên cứu bốn khía cạnh: điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức.
II. Thách Thức Của Vietcombank Trong Môi Trường Cạnh Tranh
Mặc dù Vietcombank có nhiều lợi thế, nhưng vẫn đối mặt với không ít thách thức trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Các đối thủ cạnh tranh Vietcombank không chỉ là các ngân hàng trong nước mà còn là các ngân hàng nước ngoài với tiềm lực tài chính mạnh mẽ và kinh nghiệm quản lý tiên tiến. Bên cạnh đó, sự phát triển của công nghệ ngân hàng và chuyển đổi số ngân hàng cũng tạo ra áp lực lớn, đòi hỏi Vietcombank phải liên tục đổi mới và thích ứng. Rủi ro hoạt động ngân hàng và quản trị rủi ro ngân hàng cũng là những vấn đề cần được quan tâm hàng đầu. Xuất phát từ thực tiễn trên, việc nghiên cứu đánh giá năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt Nam nói chung và Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam nói riêng là một đòi hỏi cấp thiết.
2.1. Áp lực từ hội nhập kinh tế quốc tế và đối thủ cạnh tranh
Hội nhập kinh tế quốc tế mở ra cơ hội tiếp cận thị trường và nguồn vốn, nhưng đồng thời cũng gia tăng áp lực cạnh tranh từ các ngân hàng nước ngoài. Các ngân hàng này có lợi thế về kinh nghiệm, công nghệ và mạng lưới toàn cầu. So sánh Vietcombank với các ngân hàng khác cho thấy Vietcombank cần phải nỗ lực hơn nữa để nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ.
2.2. Yêu cầu chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ mới
Chuyển đổi số là xu hướng tất yếu trong ngành ngân hàng. Các ngân hàng cần phải đầu tư vào công nghệ mới, phát triển dịch vụ ngân hàng số và nâng cao trải nghiệm khách hàng. Nếu không thích ứng kịp thời, Vietcombank có thể bị tụt hậu so với các đối thủ cạnh tranh. Đến nay, Vietcombank đã xây dựng được một hệ thống cơ sở hạ tầng công nghệ hiện đại. Trong nhiều năm liền, Vietcombank luôn nằm trong top 5 Vietnam ICT Index (chỉ số sẵn sàng cho phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin).
2.3. Quản trị rủi ro và đảm bảo an toàn hoạt động
Quản trị rủi ro là yếu tố then chốt để đảm bảo an toàn và ổn định cho hoạt động ngân hàng. Vietcombank cần phải tăng cường hệ thống kiểm soát nội bộ, nâng cao năng lực phòng chống rửa tiền và quản lý nợ xấu ngân hàng. Rủi ro tín dụng ngân hàng và rủi ro thanh khoản ngân hàng là những vấn đề cần được đặc biệt quan tâm.
III. Giải Pháp Tăng Cường Năng Lực Tài Chính Vietcombank
Nâng cao năng lực tài chính Vietcombank là yếu tố quan trọng để tăng cường khả năng cạnh tranh. Điều này bao gồm việc tăng vốn điều lệ, cải thiện hiệu quả sử dụng vốn và nâng cao khả năng sinh lời. Vốn điều lệ ngân hàng cần phải đủ lớn để đáp ứng các yêu cầu về an toàn vốn và hỗ trợ tăng trưởng tín dụng. Hiệu quả hoạt động ngân hàng cần được cải thiện thông qua việc tối ưu hóa chi phí và tăng doanh thu. Trong chương này, tác giả trình bày định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh của Vietcombank trong thời gian tới.
3.1. Tăng vốn điều lệ và huy động vốn hiệu quả
Tăng vốn điều lệ giúp Vietcombank tăng cường khả năng hấp thụ rủi ro và mở rộng hoạt động kinh doanh. Các hình thức tăng vốn có thể bao gồm phát hành cổ phiếu, giữ lại lợi nhuận và huy động vốn từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Thứ nhất, giải pháp tăng cường năng lực tài chính thông qua hình thức: niêm yết cổ phiếu trên thị trường quốc tế và giữ lại lợi nhuận để tăng vốn.
3.2. Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và quản lý chi phí
Sử dụng vốn hiệu quả giúp Vietcombank tối đa hóa lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro. Điều này đòi hỏi việc phân bổ vốn hợp lý cho các hoạt động kinh doanh, kiểm soát chi phí và nâng cao hiệu quả quản lý tài sản. Vietcombank sẽ phải tiến hành cơ cấu lại hoạt động đầu tư cho hiệu quả và xây dựng chiến lược chiếm lĩnh thị phần hoạt động cụ thể, quyết liệt.
3.3. Cải thiện khả năng sinh lời và hiệu quả hoạt động
Tăng cường khả năng sinh lời là mục tiêu quan trọng để nâng cao năng lực tài chính Vietcombank. Điều này có thể đạt được thông qua việc mở rộng các hoạt động kinh doanh có lợi nhuận cao, cải thiện chất lượng dịch vụ và tăng cường quản lý rủi ro. Vietcombank hiện là một trong bốn ngân hàng lớn nhất Việt Nam. Tuy nhiên, một số chỉ tiêu sinh lời vẫn chưa tương xứng với quy mô hoạt động của Vietcombank và so với các NHTM tầm cỡ khác trong khu vực thì quy mô tài sản, quy mô vốn của Vietcombank vẫn còn rất khiêm tốn.
IV. Phát Triển Công Nghệ Và Dịch Vụ Số Tại Vietcombank
Đầu tư vào công nghệ ngân hàng và phát triển dịch vụ ngân hàng số là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh Vietcombank. Điều này bao gồm việc nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin, phát triển các kênh phân phối số và cung cấp các sản phẩm, dịch vụ số đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Chuyển đổi số giúp Vietcombank tăng cường hiệu quả hoạt động, giảm chi phí và nâng cao trải nghiệm khách hàng. Thứ hai, giải pháp phát triển công nghệ thông qua việc tiếp tục duy trì, ổn định và nâng cấp các chương trình ứng dụng hiện có nhằm đáp ứng nhu cầu nghiệp vụ trước mắt; xây dựng kế hoạch chuyển đổi hệ thống lõi ngân hàng cụ thể, kỹ lưỡng…
4.1. Nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin và cơ sở hạ tầng
Hệ thống công nghệ thông tin hiện đại là nền tảng để phát triển các dịch vụ ngân hàng số. Vietcombank cần phải đầu tư vào nâng cấp hệ thống, đảm bảo tính ổn định, an toàn và khả năng mở rộng. Vietcombank là ngân hàng đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam được nhận “Chứng chỉ Hệ thống quản lý an toàn thông tin cho hoạt động kinh doanh theo tiêu chuẩn ISO/IEC-27001:2013 với phạm vi áp dụng toàn hệ thống” do Tổ chức Chứng nhận TÜV Rheinland của CHLB Đức cấp.
4.2. Phát triển các kênh phân phối số và dịch vụ trực tuyến
Các kênh phân phối số như ngân hàng trực tuyến, ví điện tử và thanh toán điện tử ngày càng trở nên quan trọng. Vietcombank cần phải phát triển các kênh này, cung cấp các dịch vụ tiện lợi và an toàn cho khách hàng. Vietcombank sẽ phải tiến hành cơ cấu lại hoạt động đầu tư cho hiệu quả và xây dựng chiến lược chiếm lĩnh thị phần hoạt động cụ thể, quyết liệt.
4.3. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn trong hoạt động
Trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) có thể được ứng dụng để cải thiện hiệu quả hoạt động, quản lý rủi ro và cung cấp các dịch vụ cá nhân hóa cho khách hàng. Vietcombank cần phải nghiên cứu và triển khai các ứng dụng này một cách hiệu quả. Tuy nhiên, hệ thống lõi ngân hàng của Vietcombank hiện nay đã bộc lộ nhiều điểm yếu và Vietcombank sẽ phải khắc phục điều này trong thời gian tới.
V. Hoàn Thiện Nguồn Nhân Lực Và Quản Trị Tại Vietcombank
Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngân hàng và hoàn thiện hệ thống quản trị doanh nghiệp ngân hàng là yếu tố quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh Vietcombank. Điều này bao gồm việc đào tạo và phát triển nhân viên, xây dựng văn hóa doanh nghiệp và tăng cường tính minh bạch trong hoạt động. Quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ cũng cần được chú trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả hoạt động. Thứ ba, giải pháp nâng cao năng lực hoạt động bao gồm: đa dạng hóa các sản phẩm dịch vụ đáp ứng tối đa nhu cầu của khách hàng; rà soát hoạt động của các công ty con, cơ cấu lại danh mục đầu tư; xây dựng hệ thống các quy trình, chính sách đồng bộ và linh hoạt; phát triển các kênh phân phối hiện đại; phân nhóm khách hàng…
5.1. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao
Đội ngũ nhân viên có trình độ chuyên môn cao và kỹ năng làm việc tốt là tài sản quý giá của Vietcombank. Ngân hàng cần phải đầu tư vào đào tạo và phát triển nhân viên, tạo điều kiện để họ nâng cao năng lực và đóng góp vào sự phát triển của ngân hàng.
5.2. Xây dựng văn hóa doanh nghiệp và môi trường làm việc chuyên nghiệp
Văn hóa doanh nghiệp tích cực và môi trường làm việc chuyên nghiệp giúp thu hút và giữ chân nhân tài. Vietcombank cần phải xây dựng văn hóa doanh nghiệp dựa trên các giá trị cốt lõi như trung thực, trách nhiệm và sáng tạo.
5.3. Tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình
Tính minh bạch và trách nhiệm giải trình giúp xây dựng lòng tin với khách hàng và các bên liên quan. Vietcombank cần phải công khai thông tin đầy đủ và kịp thời, tuân thủ các quy định pháp luật và thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.
VI. Kiến Nghị Để Nâng Cao Năng Lực Cạnh Tranh Vietcombank
Để nâng cao năng lực cạnh tranh Vietcombank một cách bền vững, cần có sự hỗ trợ từ Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Điều này bao gồm việc hoàn thiện khung pháp lý, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng và hỗ trợ các ngân hàng trong quá trình tái cơ cấu ngân hàng. Chính sách tiền tệ ổn định cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện cho các ngân hàng phát triển. Bên cạnh các giải pháp trên, tác giả còn đưa ra một số kiến nghị với Chính Phủ, với Ngân hàng Nhà nước nhằm nâng cao nâng lực cạnh tranh của Vietcombank.
6.1. Hoàn thiện khung pháp lý và tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng
Khung pháp lý rõ ràng và minh bạch là điều kiện tiên quyết để các ngân hàng hoạt động hiệu quả. Chính phủ cần phải hoàn thiện khung pháp lý, đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong hoạt động ngân hàng.
6.2. Hỗ trợ tái cơ cấu và xử lý nợ xấu ngân hàng
Tái cơ cấu ngân hàng và xử lý nợ xấu là những nhiệm vụ quan trọng để đảm bảo an toàn và ổn định cho hệ thống ngân hàng. Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ các ngân hàng trong quá trình này.
6.3. Điều hành chính sách tiền tệ ổn định và linh hoạt
Chính sách tiền tệ ổn định và linh hoạt giúp tạo điều kiện cho các ngân hàng phát triển và quản lý rủi ro hiệu quả. Ngân hàng Nhà nước cần phải điều hành chính sách tiền tệ một cách thận trọng, đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô.
