Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng, các tổ chức tài chính, đặc biệt là ngân hàng thương mại, đang đối mặt với áp lực phải điều chỉnh hoạt động theo hướng thân thiện với môi trường. Tại Việt Nam, sau hơn 30 năm hội nhập kinh tế quốc tế, lĩnh vực ngân hàng đã có nhiều bước tiến trong việc áp dụng các chuẩn mực quốc tế, trong đó ngân hàng xanh được xem là một xu hướng tất yếu nhằm thúc đẩy phát triển bền vững. Theo báo cáo khảo sát của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm 2012, 91% ngân hàng thương mại chưa có chính sách rõ ràng về tăng trưởng xanh, trong khi 35% chưa hiểu đúng về các vấn đề môi trường và xã hội. Điều này đặt ra nhu cầu cấp thiết nghiên cứu mối quan hệ giữa thực hành ngân hàng xanh, hành vi xanh của nhân viên và hình ảnh thương hiệu xanh tại các ngân hàng thương mại trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm kiểm định mô hình thể hiện tác động của thực hành ngân hàng xanh đến hành vi xanh của nhân viên và hình ảnh thương hiệu xanh, đồng thời xác định vai trò trung gian của hành vi xanh trong mối quan hệ này. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 7/2022 đến tháng 2/2023, tập trung khảo sát người lao động tại các phòng tín dụng của các ngân hàng thương mại trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến ngân hàng xanh mà còn cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản trị trong việc điều chỉnh chính sách nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng xanh, từ đó cải thiện hình ảnh thương hiệu và tăng cường sự tin tưởng của khách hàng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính để xây dựng mô hình nghiên cứu: Lý thuyết đầu tư có trách nhiệm với xã hội (Socially Responsible Investment - SRI) và Lý thuyết xử lý thông tin xã hội. Lý thuyết SRI nhấn mạnh việc tích hợp các giá trị xã hội và môi trường vào quyết định đầu tư, thúc đẩy các tổ chức tài chính như ngân hàng thực hiện các hoạt động có trách nhiệm với xã hội và môi trường nhằm đạt được sự phát triển bền vững. Lý thuyết xử lý thông tin xã hội cho rằng thái độ và hành vi của cá nhân chịu ảnh hưởng bởi môi trường xã hội xung quanh, trong đó môi trường làm việc đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành hành vi xanh của nhân viên.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm:

  • Thực hành ngân hàng xanh: Các hoạt động của ngân hàng nhằm giảm thiểu phát thải carbon, thúc đẩy sản phẩm, dịch vụ và quy trình thân thiện với môi trường, bao gồm chính sách môi trường, tín dụng xanh, sản phẩm và dịch vụ xanh, quy trình vận hành xanh.
  • Hành vi xanh của nhân viên: Hành động của nhân viên nhằm bảo vệ môi trường tại nơi làm việc, bao gồm đề xuất ý tưởng xanh, tham gia hoạt động thân thiện môi trường, chia sẻ kiến thức và thực hiện nhiệm vụ xanh.
  • Hình ảnh thương hiệu xanh: Nhận thức của khách hàng và các bên liên quan về cam kết và hoạt động bảo vệ môi trường của ngân hàng, thể hiện qua uy tín, đạo đức kinh doanh và sự đổi mới.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm hai giai đoạn: định tính và định lượng. Giai đoạn định tính được thực hiện thông qua phỏng vấn nhóm tập trung với bảy chuyên gia trong lĩnh vực ngân hàng nhằm hoàn thiện mô hình nghiên cứu và điều chỉnh thang đo phù hợp với bối cảnh Việt Nam. Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát với mẫu 184 người lao động tại các phòng tín dụng của ngân hàng thương mại trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh, sử dụng bảng câu hỏi Likert 5 điểm.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm Smart PLS với kỹ thuật mô hình cấu trúc tuyến tính (PLS-SEM). Các bước phân tích bao gồm đánh giá độ tin cậy thang đo (Cronbach’s alpha từ 0,8 đến 0,95), giá trị hội tụ (AVE ≥ 0,5), kiểm định đa cộng tuyến (VIF < 2), đánh giá mô hình đo lường và mô hình cấu trúc. Cỡ mẫu được xác định dựa trên quy tắc 10 lần số đường dẫn trong mô hình và yêu cầu R2 tối thiểu, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực hành ngân hàng xanh tác động tích cực đến hành vi xanh của nhân viên: Kết quả phân tích cho thấy hệ số tác động (β) của thực hành ngân hàng xanh lên hành vi xanh là 0,65 với mức ý nghĩa p < 0,01, cho thấy mối quan hệ mạnh mẽ và có ý nghĩa thống kê. Khoảng 42% biến thiên hành vi xanh được giải thích bởi thực hành ngân hàng xanh (R² = 0,42).

  2. Thực hành ngân hàng xanh ảnh hưởng tích cực đến hình ảnh thương hiệu xanh: Hệ số tác động giữa thực hành ngân hàng xanh và hình ảnh thương hiệu xanh là 0,58 (p < 0,01), với R² = 0,34, cho thấy ngân hàng xanh góp phần nâng cao nhận thức và uy tín thương hiệu trong mắt khách hàng và các bên liên quan.

  3. Hành vi xanh của nhân viên có ảnh hưởng tích cực đến hình ảnh thương hiệu xanh: Hệ số tác động là 0,47 (p < 0,01), cho thấy hành vi xanh của nhân viên góp phần củng cố hình ảnh thương hiệu xanh của ngân hàng.

  4. Vai trò trung gian của hành vi xanh: Phân tích kiểm định vai trò trung gian cho thấy hành vi xanh của nhân viên đóng vai trò trung gian một phần trong mối quan hệ giữa thực hành ngân hàng xanh và hình ảnh thương hiệu xanh, với hệ số trung gian là 0,31 (p < 0,01).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với lý thuyết đầu tư có trách nhiệm xã hội khi cho thấy các hoạt động ngân hàng xanh không chỉ thúc đẩy hành vi xanh của nhân viên mà còn nâng cao hình ảnh thương hiệu xanh, từ đó tạo lợi thế cạnh tranh bền vững. Mức độ tác động của thực hành ngân hàng xanh đến hành vi xanh (β = 0,65) cao hơn so với tác động trực tiếp đến hình ảnh thương hiệu (β = 0,58), cho thấy nhân viên đóng vai trò then chốt trong việc truyền tải giá trị xanh của ngân hàng ra bên ngoài.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả tương đồng với nghiên cứu của Biswas (2011) và Galpin và cộng sự (2015) khi nhấn mạnh vai trò của ngân hàng xanh trong phát triển bền vững. Tuy nhiên, thách thức về nhận thức và khung pháp lý tại Việt Nam vẫn còn, như báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm 2012 đã chỉ ra, đòi hỏi các ngân hàng cần tăng cường đào tạo và xây dựng chính sách rõ ràng hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện mối quan hệ giữa các biến, bảng hệ số tác động và bảng phân tích vai trò trung gian để minh họa rõ ràng các kết quả kiểm định.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức cho nhân viên về ngân hàng xanh: Các ngân hàng nên tổ chức các chương trình đào tạo định kỳ nhằm nâng cao hiểu biết và kỹ năng thực hiện hành vi xanh, hướng tới mục tiêu tăng 30% tỷ lệ nhân viên tham gia các hoạt động xanh trong vòng 12 tháng.

  2. Xây dựng và hoàn thiện chính sách ngân hàng xanh rõ ràng, minh bạch: Thiết lập các quy định nội bộ về tín dụng xanh, sản phẩm và dịch vụ xanh, đồng thời áp dụng các tiêu chuẩn đánh giá môi trường nghiêm ngặt trước khi cấp tín dụng, nhằm giảm thiểu rủi ro và nâng cao uy tín thương hiệu trong 18 tháng tới.

  3. Phát triển sản phẩm và dịch vụ tài chính xanh đa dạng, thân thiện môi trường: Đầu tư vào công nghệ ngân hàng điện tử, thanh toán không dùng tiền mặt và các sản phẩm tín dụng ưu đãi cho dự án xanh, nhằm tăng 20% doanh số sản phẩm xanh trong 2 năm tới.

  4. Tăng cường truyền thông và quảng bá hình ảnh thương hiệu xanh: Thực hiện các chiến dịch truyền thông nội bộ và bên ngoài để nâng cao nhận thức cộng đồng về cam kết bảo vệ môi trường của ngân hàng, hướng tới mục tiêu tăng 15% mức độ nhận diện thương hiệu xanh trong vòng 1 năm.

Các giải pháp trên cần được phối hợp thực hiện bởi ban lãnh đạo ngân hàng, phòng nhân sự, phòng marketing và các bộ phận liên quan, đồng thời được giám sát và đánh giá định kỳ để đảm bảo hiệu quả.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị ngân hàng thương mại: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược phát triển ngân hàng xanh, nâng cao hiệu quả hoạt động và hình ảnh thương hiệu.

  2. Chuyên gia nghiên cứu và giảng viên trong lĩnh vực tài chính ngân hàng: Tham khảo mô hình nghiên cứu và phương pháp phân tích để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến ngân hàng xanh và phát triển bền vững.

  3. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Dựa trên các phát hiện để xây dựng khung pháp lý, chính sách hỗ trợ phát triển ngân hàng xanh tại Việt Nam.

  4. Nhân viên ngân hàng và các tổ chức tài chính: Nâng cao nhận thức và thực hiện hành vi xanh tại nơi làm việc, góp phần thúc đẩy văn hóa xanh trong ngành ngân hàng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Ngân hàng xanh là gì và tại sao nó quan trọng?
    Ngân hàng xanh là hoạt động ngân hàng tập trung vào bảo vệ môi trường thông qua các sản phẩm, dịch vụ và quy trình thân thiện môi trường. Nó quan trọng vì giúp giảm phát thải carbon, thúc đẩy phát triển bền vững và nâng cao uy tín ngân hàng.

  2. Hành vi xanh của nhân viên ảnh hưởng thế nào đến ngân hàng?
    Hành vi xanh của nhân viên góp phần giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, nâng cao hiệu quả hoạt động và củng cố hình ảnh thương hiệu xanh, từ đó tạo lợi thế cạnh tranh cho ngân hàng.

  3. Làm thế nào để đo lường thực hành ngân hàng xanh?
    Thực hành ngân hàng xanh được đo lường qua các yếu tố như chính sách môi trường, tín dụng xanh, sản phẩm và dịch vụ xanh, quy trình vận hành xanh, sử dụng thang đo Likert 5 điểm dựa trên khảo sát nhân viên.

  4. Vai trò của hành vi xanh trong mối quan hệ giữa ngân hàng xanh và hình ảnh thương hiệu?
    Hành vi xanh đóng vai trò trung gian, giúp truyền tải giá trị và cam kết của ngân hàng xanh đến khách hàng và cộng đồng, từ đó nâng cao hình ảnh thương hiệu xanh.

  5. Ngân hàng thương mại tại Việt Nam đang gặp những thách thức gì khi áp dụng ngân hàng xanh?
    Các thách thức gồm thiếu nhận thức và đào tạo, khung pháp lý chưa hoàn chỉnh, chi phí hoạt động cao, rủi ro danh tiếng và khó khăn trong đánh giá tác động môi trường của dự án.

Kết luận

  • Thực hành ngân hàng xanh có tác động tích cực và mạnh mẽ đến hành vi xanh của nhân viên và hình ảnh thương hiệu xanh tại các ngân hàng thương mại TP. Hồ Chí Minh.
  • Hành vi xanh của nhân viên đóng vai trò trung gian quan trọng trong việc nâng cao hình ảnh thương hiệu xanh.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng chính sách và chiến lược phát triển ngân hàng xanh phù hợp với bối cảnh Việt Nam.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào đào tạo nhân viên, hoàn thiện chính sách, phát triển sản phẩm xanh và truyền thông thương hiệu.
  • Giai đoạn tiếp theo nên mở rộng nghiên cứu ra các địa bàn khác và đánh giá tác động dài hạn của ngân hàng xanh đến hiệu quả kinh doanh và môi trường.

Hành động ngay hôm nay để thúc đẩy ngân hàng xanh – vì một tương lai bền vững và phát triển!