Tổng quan nghiên cứu
Động cơ diesel là nguồn động lực chủ yếu trong nhiều lĩnh vực như nông nghiệp, giao thông vận tải và công nghiệp xây dựng. Tại Việt Nam, động cơ Vikyno RV165-2, loại một xylanh, được sản xuất và sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực nông nghiệp. Theo số liệu của Công ty TNHH Một Thành Viên Động Cơ và Máy Nông Nghiệp Miền Nam (SVEAM), hàng năm có khoảng 45.000 động cơ được cung cấp ra thị trường trong tổng số khoảng 48.000 động cơ sản xuất trong nước. Tuy nhiên, đặc tính phát thải của loại động cơ này chưa được công bố rộng rãi, trong khi khí thải động cơ diesel chứa các chất độc hại như NOx, muội than (soot), CO, HC gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người và môi trường.
Luận văn tập trung nghiên cứu mô phỏng quá trình cháy và đặc tính phát thải của động cơ diesel Vikyno RV165-2 bằng phần mềm CFD 3D AVL FIRE, với mục tiêu đánh giá ảnh hưởng của góc phun sớm nhiên liệu và biên dạng buồng cháy đến công suất và khí thải động cơ. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ lúc đóng xupap nạp đến trước khi xupap xả mở, tại hai chế độ vận hành chính: tốc độ 2400 vòng/phút và 1900 vòng/phút, tải 100%. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đề xuất các giải pháp kỹ thuật nhằm giảm phát thải ô nhiễm và nâng cao hiệu suất động cơ, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững ngành cơ khí động lực tại Việt Nam.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:
- Quá trình cháy trong động cơ diesel: Quá trình cháy được chia thành bốn giai đoạn chính gồm cháy trễ, cháy nhanh, cháy chính và cháy rớt. Thời gian cháy trễ và sự hòa trộn nhiên liệu-không khí ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất và khí thải.
- Hình thành khí thải trong động cơ diesel: Các thành phần khí thải chính gồm NOx, muội than (PM), CO và HC. Sự hình thành NOx phụ thuộc mạnh vào nhiệt độ và nồng độ oxy trong buồng cháy, trong khi muội than hình thành do hỗn hợp nhiên liệu không cháy hết.
- Ảnh hưởng của góc phun nhiên liệu: Góc phun sớm (Injection Timing - IT) ảnh hưởng đến thời gian cháy trễ, áp suất trong buồng cháy, từ đó tác động đến công suất và lượng khí thải NOx, muội than.
- Ảnh hưởng của biên dạng buồng cháy: Các thông số hình học như đường kính họng, đường kính cực đại, độ sâu buồng cháy, bán kính vòng xuyến và bán kính phụ ảnh hưởng đến chuyển động xoáy (swirl) và chuyển động nén (squish) của dòng khí, từ đó ảnh hưởng đến quá trình hòa trộn và cháy nhiên liệu.
- Mô hình tính toán số động lực học lưu chất (CFD): Sử dụng phương trình Navier-Stokes và các mô hình dòng chảy rối (k-ε, k-ω, RSM) để mô phỏng quá trình cháy và hình thành khí thải trong buồng cháy động cơ.
Phương pháp nghiên cứu
- Nguồn dữ liệu: Dữ liệu kỹ thuật động cơ Vikyno RV165-2 được thu thập từ nhà sản xuất và các tài liệu kỹ thuật liên quan. Dữ liệu vận hành gồm hai chế độ chính: 2400 vòng/phút và 1900 vòng/phút, tải 100%.
- Phương pháp mô phỏng: Sử dụng phần mềm CFD AVL FIRE phiên bản 2013, module ESE DIESEL để xây dựng mô hình 3D buồng cháy và mô phỏng quá trình cháy, phun nhiên liệu, hình thành khí thải.
- Thiết lập mô hình: Mô hình hóa buồng cháy hiện hữu và các phương án cải tiến biên dạng buồng cháy. Chia lưới với khoảng 47.000 ô tính, kiểm tra chất lượng lưới đảm bảo không có ô lỗi.
- Phân tích: So sánh kết quả mô phỏng áp suất, nhiệt độ, công suất, mô men, lượng khí thải NOx và muội than giữa các góc phun sớm (ba mức) và bốn dạng buồng cháy khác nhau.
- Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong vòng 11 tháng, từ tháng 2/2014 đến tháng 1/2015, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xây dựng mô hình, chạy mô phỏng và phân tích kết quả.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
- Ảnh hưởng của góc phun sớm nhiên liệu:
- Tại tốc độ 2400 vòng/phút, tải 100%, góc phun sớm 22.5° BTDC cho công suất tối ưu và lượng NOx thấp hơn khoảng 15% so với góc phun sớm 30° BTDC.
- Lượng muội than giảm khoảng 20% khi tăng góc phun sớm từ 15° lên 22.5°, nhưng tăng lại khi góc phun sớm vượt quá 25°.
- Ảnh hưởng của biên dạng buồng cháy:
- Buồng cháy dạng số 2 (được thiết kế cải tiến) cho hiệu suất công suất cao hơn 8% và lượng NOx giảm 12% so với buồng cháy hiện hữu ở cùng điều kiện vận hành.
- Các dạng buồng cháy khác có sự biến thiên lớn về lượng muội than, trong đó dạng 2 có lượng muội than thấp nhất, giảm khoảng 18% so với dạng chuẩn.
- Đặc tính công suất và mô men:
- Ở chế độ 1900 vòng/phút, tải 100%, công suất và mô men đạt tối đa khi góc phun sớm là 22.5°, giảm khoảng 10% khi góc phun lệch khỏi giá trị này.
- Khí thải NOx và muội than:
- Sự cân bằng giữa lượng NOx và muội than được tối ưu khi điều chỉnh góc phun sớm phù hợp với tốc độ và tải động cơ, tránh hiện tượng cháy kích nổ hoặc cháy không hoàn toàn.
Thảo luận kết quả
Kết quả mô phỏng cho thấy việc điều chỉnh góc phun sớm nhiên liệu có ảnh hưởng rõ rệt đến quá trình cháy và hình thành khí thải. Góc phun sớm hợp lý giúp tăng thời gian hòa trộn nhiên liệu-không khí, giảm thời gian cháy trễ, từ đó tăng áp suất trong buồng cháy và công suất động cơ. Tuy nhiên, phun quá sớm làm tăng nhiệt độ cháy, dẫn đến tăng nồng độ NOx, trong khi phun quá muộn làm giảm hiệu suất và tăng lượng muội than do cháy không hoàn toàn.
Biên dạng buồng cháy cải tiến giúp tăng cường chuyển động xoáy (swirl) và chuyển động nén (squish), thúc đẩy quá trình hòa trộn nhiên liệu-không khí đồng đều hơn, giảm lượng muội than và khí thải độc hại. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả phù hợp với xu hướng giảm phát thải bằng cách tối ưu hóa thiết kế buồng cháy và góc phun nhiên liệu.
Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ so sánh áp suất trong xilanh, nồng độ NOx và muội than theo các góc phun sớm và dạng buồng cháy khác nhau, giúp trực quan hóa hiệu quả các giải pháp kỹ thuật đề xuất.
Đề xuất và khuyến nghị
Điều chỉnh góc phun sớm nhiên liệu theo chế độ vận hành:
- Thực hiện điều chỉnh góc phun sớm trong khoảng 20°-25° BTDC tùy theo tốc độ và tải để tối ưu công suất và giảm khí thải NOx.
- Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng, chủ thể thực hiện là bộ phận kỹ thuật và bảo trì động cơ tại các nhà máy sản xuất và sử dụng động cơ.
Cải tiến biên dạng buồng cháy dạng số 2:
- Áp dụng thiết kế buồng cháy dạng 2 cho các lô sản xuất mới nhằm nâng cao hiệu suất và giảm phát thải.
- Thời gian thực hiện: 12 tháng, chủ thể là bộ phận thiết kế và phát triển sản phẩm của công ty SVEAM.
Áp dụng phần mềm mô phỏng CFD trong thiết kế và kiểm tra động cơ:
- Sử dụng mô phỏng CFD để đánh giá các phương án cải tiến trước khi sản xuất thực tế, giảm chi phí và thời gian thử nghiệm.
- Chủ thể: các trung tâm nghiên cứu và phát triển động cơ.
Đào tạo và nâng cao nhận thức về kỹ thuật phun nhiên liệu và bảo dưỡng động cơ:
- Tổ chức các khóa đào tạo cho kỹ thuật viên về tầm quan trọng của góc phun sớm và bảo dưỡng buồng cháy để duy trì hiệu suất và giảm phát thải.
- Thời gian: liên tục, chủ thể là các cơ sở đào tạo kỹ thuật và công ty sản xuất.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Các nhà sản xuất động cơ diesel trong nước:
- Lợi ích: Áp dụng kết quả nghiên cứu để cải tiến thiết kế, nâng cao hiệu suất và giảm phát thải, tăng sức cạnh tranh trên thị trường.
Các kỹ sư và chuyên gia kỹ thuật trong lĩnh vực động cơ đốt trong:
- Lợi ích: Nắm bắt kiến thức về mô phỏng CFD và ảnh hưởng của các thông số kỹ thuật đến hiệu suất và khí thải, phục vụ công tác thiết kế và tối ưu hóa động cơ.
Các cơ quan quản lý môi trường và năng lượng:
- Lợi ích: Sử dụng dữ liệu nghiên cứu làm cơ sở khoa học để xây dựng chính sách kiểm soát khí thải và phát triển công nghệ sạch trong ngành cơ khí.
Các viện nghiên cứu và trường đại học chuyên ngành kỹ thuật cơ khí, kỹ thuật hàng không:
- Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, mô hình mô phỏng và kết quả để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo, đào tạo sinh viên.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao phải điều chỉnh góc phun sớm nhiên liệu trong động cơ diesel?
Điều chỉnh góc phun sớm giúp tối ưu quá trình hòa trộn nhiên liệu-không khí, giảm thời gian cháy trễ, tăng công suất và giảm khí thải độc hại như NOx và muội than. Ví dụ, góc phun sớm 22.5° BTDC được xác định là tối ưu cho động cơ Vikyno RV165-2.Biên dạng buồng cháy ảnh hưởng như thế nào đến hiệu suất động cơ?
Biên dạng buồng cháy ảnh hưởng đến chuyển động xoáy và nén của dòng khí, từ đó ảnh hưởng đến sự hòa trộn nhiên liệu-không khí. Buồng cháy dạng cải tiến giúp giảm lượng muội than và tăng công suất, như dạng số 2 trong nghiên cứu giảm muội than khoảng 18%.Phần mềm AVL FIRE có ưu điểm gì trong mô phỏng động cơ?
AVL FIRE là phần mềm CFD chuyên dụng, mô phỏng chính xác quá trình cháy, phun nhiên liệu và hình thành khí thải trong động cơ đốt trong, giúp đánh giá và tối ưu thiết kế động cơ trước khi sản xuất thực tế.Làm thế nào để giảm lượng khí thải NOx trong động cơ diesel?
Giảm NOx có thể thực hiện bằng cách điều chỉnh góc phun sớm hợp lý, cải tiến biên dạng buồng cháy để giảm nhiệt độ cháy cao, và áp dụng các công nghệ xử lý khí thải. Nghiên cứu cho thấy giảm góc phun sớm trong phạm vi hợp lý giúp giảm NOx đến 15%.Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các loại động cơ khác không?
Phương pháp mô phỏng và các nguyên lý ảnh hưởng của góc phun và biên dạng buồng cháy có thể áp dụng cho nhiều loại động cơ diesel khác, tuy nhiên cần điều chỉnh tham số phù hợp với đặc tính kỹ thuật từng loại động cơ.
Kết luận
- Luận văn đã xây dựng thành công mô hình mô phỏng quá trình cháy và phát thải của động cơ diesel Vikyno RV165-2 bằng phần mềm AVL FIRE, tập trung vào ảnh hưởng của góc phun sớm và biên dạng buồng cháy.
- Kết quả cho thấy góc phun sớm 22.5° BTDC và buồng cháy dạng số 2 là tổ hợp tối ưu giúp tăng công suất và giảm khí thải NOx, muội than.
- Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và kỹ thuật để cải tiến thiết kế động cơ diesel phục vụ ngành nông nghiệp và công nghiệp trong nước.
- Đề xuất các giải pháp kỹ thuật cụ thể, khả thi để áp dụng trong thực tế, góp phần giảm ô nhiễm môi trường và nâng cao hiệu quả sử dụng nhiên liệu.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai thử nghiệm thực tế, mở rộng nghiên cứu cho các chế độ vận hành khác và áp dụng mô hình cho các loại động cơ diesel đa xylanh.
Call-to-action: Các nhà sản xuất và kỹ sư kỹ thuật được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để cải tiến sản phẩm, đồng thời tiếp tục phát triển các nghiên cứu ứng dụng mô phỏng CFD trong lĩnh vực động cơ đốt trong nhằm hướng tới công nghệ xanh và bền vững.