Tổng quan nghiên cứu

Động cơ nhiệt sử dụng nhiên liệu truyền thống như diesel là nguồn động lực chủ yếu trong nhiều lĩnh vực như công nghiệp, nông nghiệp và giao thông vận tải. Tuy nhiên, khí thải từ động cơ đốt trong gây ra ô nhiễm môi trường nghiêm trọng với các chất độc hại như CO, HC, NOx và các hạt bồ hóng (PM). Tại Việt Nam, động cơ diesel RV125-2 do công ty TNHH MTV Động cơ và Máy nông nghiệp Miền Nam sản xuất chiếm hơn 40% thị phần động cơ nông nghiệp, nhưng mức phát thải của động cơ này vượt xa tiêu chuẩn US TIER 2, đặc biệt là CO và PM. Nghiên cứu nhằm cải thiện đặc tính phát thải của động cơ này là cấp thiết để giảm ô nhiễm môi trường, nâng cao chất lượng sản phẩm và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.

Mục tiêu nghiên cứu là đề xuất và kiểm chứng các giải pháp cải tiến buồng cháy động cơ diesel một xy-lanh Vikyno RV125-2 bằng phương pháp mô phỏng CFD sử dụng phần mềm AVL FIRE, nhằm tối ưu quá trình hòa trộn nhiên liệu và không khí, giảm phát thải NOx, CO, HC và PM, đồng thời nâng cao hiệu suất công suất động cơ. Nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi động cơ Vikyno RV125-2 sản xuất tại Việt Nam, với các điều kiện vận hành ở tốc độ 1800 và 2400 vòng/phút, tải toàn phần. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc phân tích ảnh hưởng hình dạng buồng cháy đến đặc tính phát thải và công suất, đồng thời có ý nghĩa thực tiễn trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm động cơ nông nghiệp.


Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

  • Lý thuyết hình thành khí thải trong động cơ diesel: Khí thải chính gồm CO, HC, NOx và PM được hình thành do quá trình cháy không hoàn toàn và điều kiện cháy trong buồng đốt. NOx hình thành chủ yếu qua cơ chế Zeldovich, phụ thuộc mạnh vào nhiệt độ và nồng độ oxy trong buồng cháy. PM gồm các hạt carbon, dầu bôi trơn không cháy, nhiên liệu chưa cháy và các hợp chất lưu huỳnh.

  • Ảnh hưởng của hình dạng buồng cháy: Hình dạng buồng cháy ảnh hưởng đến đặc tính dòng khí bên trong như swirl (xoáy lốc) và squish (dòng khí nén hướng tâm), từ đó ảnh hưởng đến quá trình hòa trộn nhiên liệu và không khí, hiệu quả cháy và lượng khí thải. Các thông số hình học như đường kính họng, đường kính cực đại, độ sâu buồng cháy, bán kính vòng xuyến và khu vực trung tâm là các yếu tố quan trọng trong thiết kế buồng cháy.

  • Mô hình mô phỏng CFD với AVL FIRE: Phần mềm AVL FIRE được sử dụng để mô phỏng quá trình cháy và hình thành khí thải trong buồng cháy động cơ diesel. Các mô hình cháy, mô hình hình thành NOx, quá trình oxy hóa và hình thành muội than được tích hợp để đánh giá đặc tính công suất và khí thải.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu kỹ thuật động cơ Vikyno RV125-2, các thông số hình học buồng cháy hiện hữu và các phương án cải tiến buồng cháy được xây dựng dựa trên thiết kế piston và các nghiên cứu trước.

  • Phương pháp phân tích: Mô hình hóa động cơ và buồng cháy bằng phần mềm AVL FIRE phiên bản 2013, thực hiện mô phỏng CFD 3D với 6 phương án buồng cháy khác nhau, bao gồm buồng cháy hiện hữu. Các thông số đánh giá gồm công suất, moment, tiêu hao nhiên liệu, lượng phát thải NOx, CO, HC và PM.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 6/2013 đến tháng 6/2014, bao gồm giai đoạn xây dựng mô hình, mô phỏng, phân tích kết quả và đề xuất giải pháp cải tiến.


Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  • Phát hiện 1: Buồng cháy dạng 4 kết hợp với thời điểm phun nhiên liệu sớm 16° trước điểm chết trên (BTDC), góc giữa hai lỗ phun đối diện 145°, đường kính lỗ phun 0,21 mm cho hiệu suất công suất cao nhất, đạt công suất tối đa 12,5 HP tại 2400 vòng/phút và moment cực đại 4,04 kgm tại 1800 vòng/phút.

  • Phát hiện 2: So với buồng cháy hiện hữu, buồng cháy dạng 4 giảm lượng phát thải NOx khoảng 15%, CO giảm 20%, HC giảm 10% và PM giảm 18% ở chế độ tải toàn phần.

  • Phát hiện 3: Mô hình mô phỏng có độ chính xác cao khi so sánh với kết quả thực nghiệm, với sai số dưới 5% cho các thông số công suất và khí thải, chứng tỏ tính khả thi của phương pháp mô phỏng CFD trong nghiên cứu cải tiến động cơ.

  • Phát hiện 4: Thay đổi hình dạng buồng cháy ảnh hưởng rõ rệt đến đặc tính dòng khí swirl và squish, từ đó ảnh hưởng đến quá trình hòa trộn nhiên liệu và không khí, làm giảm các vùng hỗn hợp quá đậm hoặc quá nghèo, cải thiện hiệu quả cháy và giảm phát thải.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy việc tối ưu hình dạng buồng cháy là biện pháp hiệu quả để cải thiện đặc tính phát thải và công suất động cơ diesel một xy-lanh Vikyno RV125-2. Buồng cháy dạng 4 với các thông số hình học và góc phun được điều chỉnh phù hợp tạo ra hệ số swirl và squish tối ưu, thúc đẩy quá trình hòa trộn nhiên liệu và không khí nhanh chóng, giảm lượng khí thải độc hại như NOx và PM. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với các báo cáo cho thấy buồng cháy dạng Re-entrant Bowl (REB) thường cải thiện hiệu suất cháy và giảm khí thải.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh lượng phát thải NOx, CO, HC và PM giữa các phương án buồng cháy, cũng như bảng so sánh công suất và moment cực đại. Việc mô phỏng CFD giúp tiết kiệm chi phí và thời gian so với thử nghiệm thực tế, đồng thời cung cấp cái nhìn sâu sắc về quá trình cháy và hình thành khí thải trong buồng cháy.


Đề xuất và khuyến nghị

  • Cải tiến thiết kế buồng cháy: Áp dụng buồng cháy dạng 4 với các thông số hình học đã được tối ưu để nâng cao hiệu suất cháy và giảm phát thải, hướng tới đáp ứng tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt hơn trong vòng 1-2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Bộ phận thiết kế và sản xuất động cơ tại công ty SVEAM.

  • Điều chỉnh góc phun nhiên liệu: Thiết lập góc phun sớm 16° BTDC và góc giữa hai lỗ phun 145° để tối ưu quá trình hòa trộn nhiên liệu, giảm lượng khí thải NOx và PM. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, chủ thể: Phòng thí nghiệm và kỹ thuật động cơ.

  • Áp dụng mô phỏng CFD trong thiết kế: Tăng cường sử dụng phần mềm AVL FIRE và các công cụ mô phỏng CFD để đánh giá các phương án thiết kế mới trước khi sản xuất thực tế, giảm chi phí thử nghiệm. Chủ thể: Trung tâm nghiên cứu và phát triển công nghệ động cơ.

  • Đào tạo và nâng cao năng lực kỹ thuật: Tổ chức các khóa đào tạo về mô phỏng CFD và kỹ thuật tối ưu buồng cháy cho kỹ sư thiết kế và kỹ thuật viên trong vòng 1 năm để nâng cao năng lực nghiên cứu và phát triển sản phẩm.


Đối tượng nên tham khảo luận văn

  • Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kỹ thuật ôtô: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp mô phỏng CFD ứng dụng trong cải tiến động cơ diesel, giúp nâng cao kiến thức chuyên môn và kỹ năng thực hành.

  • Các kỹ sư thiết kế động cơ: Tham khảo các giải pháp tối ưu hình dạng buồng cháy và điều chỉnh góc phun nhiên liệu để cải thiện hiệu suất và giảm phát thải, áp dụng vào thiết kế sản phẩm thực tế.

  • Doanh nghiệp sản xuất động cơ nông nghiệp: Sử dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng tiêu chuẩn khí thải, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và xuất khẩu.

  • Cơ quan quản lý môi trường và chính sách: Tham khảo các giải pháp kỹ thuật giảm phát thải khí động cơ nông nghiệp, hỗ trợ xây dựng tiêu chuẩn và chính sách phát triển bền vững ngành công nghiệp động cơ.


Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần cải tiến buồng cháy động cơ diesel?
    Cải tiến buồng cháy giúp tối ưu quá trình hòa trộn nhiên liệu và không khí, nâng cao hiệu suất cháy, giảm lượng khí thải độc hại như NOx, CO, HC và PM, góp phần bảo vệ môi trường và nâng cao hiệu suất động cơ.

  2. Phương pháp mô phỏng CFD có ưu điểm gì?
    Mô phỏng CFD giúp phân tích chi tiết quá trình cháy và hình thành khí thải trong buồng cháy, tiết kiệm chi phí và thời gian so với thử nghiệm thực tế, đồng thời hỗ trợ thiết kế tối ưu buồng cháy hiệu quả.

  3. Các thông số hình học nào ảnh hưởng đến đặc tính buồng cháy?
    Đường kính họng, đường kính cực đại, độ sâu buồng cháy, bán kính vòng xuyến và khu vực trung tâm là các thông số quan trọng ảnh hưởng đến dòng khí swirl, squish và quá trình hòa trộn nhiên liệu.

  4. Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho các loại động cơ khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung vào động cơ Vikyno RV125-2, các nguyên lý và phương pháp mô phỏng có thể áp dụng cho các động cơ diesel một xy-lanh tương tự, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp.

  5. Làm thế nào để giảm phát thải NOx và PM hiệu quả?
    Tối ưu hình dạng buồng cháy để tăng hiệu quả hòa trộn nhiên liệu và không khí, điều chỉnh góc phun nhiên liệu phù hợp, kết hợp với các công nghệ xử lý khí thải như bộ lọc và xúc tác, giúp giảm phát thải hiệu quả.


Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định được buồng cháy dạng 4 với các thông số phun nhiên liệu tối ưu là giải pháp hiệu quả nhất cho động cơ Vikyno RV125-2.
  • Phương pháp mô phỏng CFD với phần mềm AVL FIRE cho kết quả chính xác, phù hợp với thực nghiệm, giúp tiết kiệm chi phí nghiên cứu.
  • Cải tiến hình dạng buồng cháy giúp giảm phát thải NOx, CO, HC và PM từ 10-20%, đồng thời nâng cao công suất và hiệu suất động cơ.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, hỗ trợ nâng cao chất lượng sản phẩm và đáp ứng tiêu chuẩn khí thải trong tương lai.
  • Đề xuất triển khai áp dụng thiết kế buồng cháy mới và đào tạo kỹ thuật viên trong vòng 1-2 năm để nâng cao năng lực sản xuất và nghiên cứu.

Hành động tiếp theo là triển khai thử nghiệm thực tế buồng cháy dạng 4, đồng thời mở rộng nghiên cứu áp dụng cho các dòng động cơ diesel nông nghiệp khác nhằm nâng cao hiệu quả và giảm thiểu ô nhiễm môi trường.