Tổng quan nghiên cứu

Trong những năm gần đây, công tác quản lý trật tự xây dựng tại tỉnh Đồng Tháp đã có nhiều chuyển biến tích cực với sự hình thành và phát triển không ngừng của các khu đô thị, khu dân cư, khu công nghiệp và cụm công nghiệp. Theo niên giám thống kê tỉnh Đồng Tháp năm 2019, tỉnh này đang trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, tình trạng vi phạm trật tự xây dựng vẫn còn phổ biến, với nhiều công trình xây dựng không phép, sai phép, xử lý vi phạm chưa kịp thời và triệt để. Chính quyền địa phương còn biểu hiện buông lỏng quản lý, né tránh trách nhiệm, làm giảm hiệu quả quản lý nhà nước và ảnh hưởng đến lòng tin của người dân.

Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng mô hình quản lý rủi ro về trật tự xây dựng trong công tác quản lý xây dựng tại tỉnh Đồng Tháp, nhằm nhận diện các nhân tố ảnh hưởng mạnh nhất và đề xuất các giải pháp ứng phó hiệu quả. Nghiên cứu áp dụng phương pháp định lượng kết hợp giữa Phân tích thứ bậc (AHP) và lý thuyết tập mờ (Fuzzy set theory) để xây dựng cấu trúc mô hình và đánh giá hiệu quả quản lý. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dữ liệu khảo sát tại tỉnh Đồng Tháp trong giai đoạn từ năm 2019 đến 2021, với sự tham gia của các chuyên gia, cán bộ quản lý, nhà thầu thiết kế, giám sát và người dân liên quan đến công tác quản lý trật tự xây dựng.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về trật tự xây dựng, góp phần giảm thiểu vi phạm, tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng và nâng cao niềm tin của người dân đối với chính quyền địa phương. Các chỉ số như tỷ lệ công trình vi phạm được phát hiện và xử lý kịp thời, mức độ hài lòng của người dân về công tác quản lý xây dựng sẽ được cải thiện rõ rệt khi áp dụng mô hình quản lý rủi ro này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: Phân tích thứ bậc (Analytic Hierarchy Process - AHP) và lý thuyết tập mờ (Fuzzy set theory).

  • Phân tích thứ bậc (AHP) là phương pháp định lượng giúp xây dựng cấu trúc phân cấp các yếu tố ảnh hưởng, xác định trọng số tương đối của từng yếu tố dựa trên sự đánh giá của chuyên gia. AHP giúp phân loại và sắp xếp các nhân tố rủi ro theo mức độ quan trọng, từ đó hỗ trợ ra quyết định quản lý hiệu quả.

  • Lý thuyết tập mờ (Fuzzy set theory) được áp dụng để xử lý các dữ liệu không chắc chắn, mơ hồ trong đánh giá hiệu quả quản lý. Lý thuyết này cho phép mô hình hóa các mức độ không rõ ràng trong nhận thức của con người, đặc biệt phù hợp với các đánh giá chủ quan của chuyên gia về hiệu quả quản lý trật tự xây dựng.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm:

  • Rủi ro trong quản lý trật tự xây dựng: khả năng xảy ra các vi phạm xây dựng không phép, sai phép, hoặc các hành vi làm giảm hiệu quả quản lý.
  • Quản lý rủi ro: quá trình nhận diện, đánh giá và ứng phó với các rủi ro nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực.
  • Trật tự xây dựng: việc tuân thủ các quy định pháp luật, quy hoạch và thiết kế trong hoạt động xây dựng.
  • Hiệu quả quản lý: mức độ thành công trong việc phát hiện, xử lý vi phạm và duy trì trật tự xây dựng.
  • Mô hình quản lý rủi ro: hệ thống các yếu tố và quy trình được xây dựng để hỗ trợ quản lý trật tự xây dựng hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát trực tiếp với 50 chuyên gia, cán bộ quản lý, nhà thầu thiết kế, giám sát và người dân tại tỉnh Đồng Tháp trong giai đoạn từ tháng 6 đến tháng 12 năm 2021. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp lấy mẫu xác suất, đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan đến công tác quản lý trật tự xây dựng.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm:

  • Thống kê mô tả để tổng hợp các đặc điểm chung của dữ liệu khảo sát.
  • Phân tích độ tin cậy Cronbach’s Alpha để kiểm định tính nhất quán nội tại của các thang đo trong bảng câu hỏi, với hệ số Alpha đạt trên 0.7 cho thấy thang đo có độ tin cậy cao.
  • Phân tích AHP để xây dựng ma trận so sánh cặp tiêu chí, xác định trọng số các nhân tố rủi ro dựa trên ý kiến chuyên gia.
  • Phân tích Fuzzy AHP (FAHP) để xử lý các dữ liệu mơ hồ, đánh giá hiệu quả quản lý dựa trên trọng số đã xác định.
  • Kiểm định mô hình bằng cách so sánh kết quả phân tích với dữ liệu thực tế tại các khu vực trong tỉnh.

Quá trình nghiên cứu được thực hiện theo các bước: thu thập dữ liệu, thiết kế bảng câu hỏi, khảo sát thử nghiệm (pilot test), thu thập dữ liệu chính thức, phân tích dữ liệu, xây dựng mô hình và đề xuất giải pháp ứng phó rủi ro.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhóm rủi ro chính ảnh hưởng đến quản lý trật tự xây dựng gồm 6 nhóm nhân tố:

    • Việc nộp hồ sơ và thủ tục cấp phép xây dựng còn chậm trễ, gây khó khăn cho công tác quản lý (trọng số 0.18).
    • Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về xây dựng chưa hiệu quả, nhiều người dân và tổ chức chưa hiểu rõ quy định (trọng số 0.16).
    • Quy trình xử lý vi phạm còn thiếu kiên quyết, dẫn đến tình trạng vi phạm kéo dài (trọng số 0.15).
    • Sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý còn chồng chéo, chưa đồng bộ (trọng số 0.14).
    • Trình độ chuyên môn và ý thức trách nhiệm của cán bộ quản lý còn hạn chế (trọng số 0.13).
    • Tình trạng xây dựng trái phép, sai phép diễn ra phổ biến, đặc biệt là xây dựng nhà ở trên đất nông nghiệp và trong hành lang bảo vệ sông, kênh, rạch (trọng số 0.12).

  2. Tỷ lệ công trình vi phạm được phát hiện và xử lý kịp thời chỉ đạt khoảng 65%, còn nhiều trường hợp xử lý chậm hoặc không triệt để.

  3. Mức độ hài lòng của người dân về công tác quản lý trật tự xây dựng chỉ đạt khoảng 58%, phản ánh sự thiếu tin tưởng vào hiệu quả quản lý nhà nước.

  4. Mô hình FAHP cho thấy các nhân tố về thủ tục hành chính và phối hợp liên ngành có ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý, chiếm tổng trọng số trên 0.34.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các rủi ro trên xuất phát từ sự phức tạp trong thủ tục cấp phép xây dựng, thiếu sự đồng bộ trong quản lý và hạn chế về năng lực cán bộ. So với các nghiên cứu tại các tỉnh lân cận, Đồng Tháp có tỷ lệ vi phạm xây dựng cao hơn khoảng 10%, do đặc thù địa hình nhiều sông rạch và nhu cầu xây dựng nhà ở tăng cao. Việc áp dụng mô hình FAHP giúp đánh giá chính xác mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố, từ đó tập trung nguồn lực xử lý các rủi ro trọng yếu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ trọng số các nhóm nhân tố rủi ro và bảng so sánh tỷ lệ xử lý vi phạm giữa các huyện trong tỉnh, giúp minh bạch và dễ dàng theo dõi tiến độ cải thiện công tác quản lý.

Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực cán bộ, cải cách thủ tục hành chính và tăng cường phối hợp liên ngành để nâng cao hiệu quả quản lý trật tự xây dựng tại Đồng Tháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải cách thủ tục cấp phép xây dựng: Rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, đơn giản hóa quy trình, áp dụng công nghệ thông tin để theo dõi và giám sát tiến độ. Mục tiêu giảm thời gian cấp phép xuống dưới 15 ngày trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Sở Xây dựng phối hợp với UBND các huyện, thành phố.

  2. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật xây dựng: Triển khai các chương trình đào tạo, hội thảo cho cán bộ và người dân, sử dụng đa dạng kênh truyền thông. Mục tiêu nâng tỷ lệ người dân hiểu biết pháp luật lên trên 80% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Thông tin và Truyền thông, các tổ chức xã hội.

  3. Nâng cao năng lực và ý thức trách nhiệm của cán bộ quản lý: Tổ chức đào tạo chuyên môn, bồi dưỡng kỹ năng xử lý vi phạm, xây dựng cơ chế khen thưởng, xử lý nghiêm cán bộ thiếu trách nhiệm. Mục tiêu tăng hiệu quả xử lý vi phạm lên 90% trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Nội vụ, Sở Xây dựng.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành trong quản lý trật tự xây dựng: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, thanh tra xây dựng, công an và chính quyền địa phương. Mục tiêu giảm thiểu chồng chéo, nâng cao hiệu quả kiểm tra, xử lý vi phạm trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, các sở ngành liên quan.

  5. Xây dựng hệ thống giám sát và báo cáo vi phạm trực tuyến: Áp dụng công nghệ GIS và BIM để quản lý thông tin xây dựng, phát hiện vi phạm kịp thời. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống trong 24 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Xây dựng phối hợp với các đơn vị công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về xây dựng: Nghiên cứu cung cấp mô hình quản lý rủi ro giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý trật tự xây dựng, hỗ trợ ra quyết định chính sách và xử lý vi phạm.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng, quy hoạch đô thị: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng phương pháp AHP và lý thuyết tập mờ trong quản lý rủi ro xây dựng.

  3. Các tổ chức, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xây dựng: Hiểu rõ các rủi ro và quy trình quản lý giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, giảm thiểu rủi ro pháp lý và nâng cao uy tín.

  4. Chính quyền địa phương và các cơ quan thanh tra, kiểm tra xây dựng: Áp dụng mô hình để cải thiện công tác phối hợp, nâng cao năng lực giám sát và xử lý vi phạm xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mô hình quản lý rủi ro trật tự xây dựng là gì?
    Mô hình là hệ thống các yếu tố và quy trình được xây dựng dựa trên phương pháp AHP và lý thuyết tập mờ, giúp nhận diện, đánh giá và ứng phó với các rủi ro trong quản lý trật tự xây dựng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý.

  2. Tại sao chọn tỉnh Đồng Tháp làm địa bàn nghiên cứu?
    Đồng Tháp là tỉnh có nhiều khu đô thị, khu công nghiệp phát triển nhanh, đồng thời tồn tại nhiều vi phạm trật tự xây dựng, tạo điều kiện thực tiễn để xây dựng và kiểm nghiệm mô hình quản lý rủi ro.

  3. Phương pháp AHP và lý thuyết tập mờ được áp dụng như thế nào?
    AHP được dùng để xây dựng cấu trúc phân cấp và xác định trọng số các nhân tố rủi ro dựa trên ý kiến chuyên gia. Lý thuyết tập mờ xử lý các dữ liệu mơ hồ, không chắc chắn trong đánh giá hiệu quả quản lý, giúp mô hình phản ánh sát thực tế hơn.

  4. Các nhóm rủi ro chính trong quản lý trật tự xây dựng là gì?
    Bao gồm thủ tục hành chính chậm trễ, tuyên truyền pháp luật chưa hiệu quả, xử lý vi phạm thiếu kiên quyết, phối hợp liên ngành chưa đồng bộ, năng lực cán bộ hạn chế và tình trạng xây dựng trái phép phổ biến.

  5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn?
    Các cơ quan quản lý cần cải cách thủ tục hành chính, tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực cán bộ, phối hợp liên ngành và ứng dụng công nghệ thông tin để giám sát và xử lý vi phạm xây dựng hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Công tác quản lý trật tự xây dựng tại Đồng Tháp còn nhiều tồn tại, đặc biệt là vi phạm xây dựng không phép, sai phép và xử lý chưa triệt để.
  • Nghiên cứu đã xây dựng thành công mô hình quản lý rủi ro dựa trên tích hợp phương pháp AHP và lý thuyết tập mờ, giúp nhận diện các nhân tố ảnh hưởng chính.
  • Mô hình cho thấy thủ tục hành chính, tuyên truyền pháp luật, xử lý vi phạm và phối hợp liên ngành là các yếu tố trọng yếu cần ưu tiên xử lý.
  • Đề xuất các giải pháp cải cách thủ tục, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường phối hợp và ứng dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Các bước tiếp theo là triển khai mô hình tại các địa phương trong tỉnh, đánh giá hiệu quả thực tiễn và điều chỉnh phù hợp để phát huy tối đa tác dụng.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý và chuyên gia trong lĩnh vực xây dựng cần phối hợp chặt chẽ để áp dụng mô hình quản lý rủi ro này, góp phần xây dựng môi trường xây dựng lành mạnh, bền vững tại tỉnh Đồng Tháp.