Tổng quan nghiên cứu

Di tích lịch sử văn hóa là tài sản vô giá phản ánh sâu sắc đặc trưng văn hóa, cội nguồn và truyền thống dựng nước giữ nước của dân tộc Việt Nam. Tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh, hệ thống di tích lịch sử và danh thắng gồm khoảng 120 di tích, trong đó 24 di tích đã được xếp hạng các cấp, bao gồm 1 khu di tích quốc gia đặc biệt và nhiều di tích cấp quốc gia, cấp tỉnh. Đền An Sinh là một trong những di tích tiêu biểu, gắn liền với lịch sử triều đại nhà Trần, được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt từ năm 2013.

Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng công tác quản lý di tích đền An Sinh từ năm 2013 đến nay, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di tích. Mục tiêu cụ thể bao gồm khảo sát các chủ thể quản lý, phân tích các hoạt động bảo tồn, tu bổ, phát huy giá trị và quản lý lễ hội tại di tích. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại đền An Sinh, thị xã Đông Triều, với dữ liệu thu thập từ các văn bản pháp luật, khảo sát thực địa và phỏng vấn các cơ quan quản lý liên quan.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý di tích, góp phần bảo tồn di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương thông qua khai thác giá trị di tích. Nghiên cứu cũng hỗ trợ nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của di tích trong đời sống văn hóa và tinh thần.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý di sản văn hóa, bao gồm:

  • Lý thuyết di sản văn hóa: Di sản văn hóa bao gồm di sản vật thể và phi vật thể, là sản phẩm tinh thần và vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Luật Di sản văn hóa năm 2001 (sửa đổi 2009) quy định rõ các loại di sản và trách nhiệm quản lý nhà nước.

  • Mô hình quản lý nhà nước về di sản văn hóa: Bao gồm xây dựng chiến lược, quy hoạch, chính sách, tổ chức thực hiện, thanh tra, kiểm tra và huy động nguồn lực xã hội hóa. Quản lý di tích lịch sử văn hóa phải đảm bảo bảo tồn nguyên gốc, tu bổ, phục hồi theo quy định pháp luật.

  • Khái niệm di tích lịch sử văn hóa: Là công trình xây dựng, địa điểm, di vật có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được pháp luật bảo vệ. Di tích được phân cấp theo giá trị: cấp tỉnh, quốc gia và quốc gia đặc biệt.

Các khái niệm chính bao gồm: di sản văn hóa, quản lý nhà nước về di sản, di tích lịch sử văn hóa, bảo tồn, tu bổ, phục hồi di tích.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng ba phương pháp chính:

  • Phân tích, tổng hợp: Thu thập và phân tích các văn bản pháp luật, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về quản lý di sản văn hóa; tổng hợp các công trình nghiên cứu liên quan đến di tích đền An Sinh và khu di tích nhà Trần.

  • Điền dã: Khảo sát thực tế tại di tích đền An Sinh, thu thập số liệu, chụp ảnh minh họa, phỏng vấn các chủ thể quản lý và cộng đồng dân cư để đánh giá thực trạng công tác quản lý.

  • Tiếp cận liên ngành: Kết hợp kiến thức lịch sử, xã hội học và văn hóa học để phân tích giá trị di tích, đánh giá các nhân tố tác động và đề xuất giải pháp quản lý phù hợp.

Nguồn dữ liệu bao gồm tài liệu lưu trữ, văn bản pháp luật, báo cáo quản lý, khảo sát thực địa và phỏng vấn. Cỡ mẫu khảo sát gồm các cán bộ quản lý di tích, đại diện cộng đồng và khách tham quan. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp định tính kết hợp định lượng, đảm bảo khách quan và toàn diện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chủ thể quản lý đa tầng, phối hợp chặt chẽ
    Hệ thống quản lý di tích đền An Sinh gồm Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Quảng Ninh, Ban Quản lý Di tích và Danh thắng tỉnh, Phòng Văn hóa và Thông tin thị xã Đông Triều, Ban Quản lý Khu di tích nhà Trần thị xã Đông Triều. Ban Quản lý Khu di tích nhà Trần trực tiếp quản lý 22 điểm di tích, trong đó có đền An Sinh với đội ngũ cán bộ có trình độ đại học và thạc sĩ, đảm bảo chuyên môn nghiệp vụ. Cơ chế phối hợp giữa các chủ thể được duy trì hiệu quả, góp phần quản lý toàn diện di tích.

  2. Công tác bảo tồn, tu bổ được đầu tư bài bản
    Từ năm 2013 đến 2018, công tác bảo tồn, tu bổ di tích đền An Sinh được triển khai nghiêm túc với tổng mức đầu tư khoảng 4.000 tỷ đồng cho toàn khu di tích nhà Trần, trong đó hơn 2.000 tỷ đồng dành cho hạ tầng và phát huy giá trị di tích. Các dự án được thực hiện theo hình thức xã hội hóa, huy động nguồn lực từ doanh nghiệp và cộng đồng. Khuôn viên đền và các công trình kiến trúc được tôn tạo, nâng cấp, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa tâm linh.

  3. Phát huy giá trị di tích qua hoạt động văn hóa, du lịch
    Đền An Sinh là trung tâm sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng với lễ hội truyền thống tổ chức hàng năm vào ngày 20 tháng 8 âm lịch, thu hút đông đảo nhân dân và du khách. Ban Quản lý phối hợp với các cơ quan tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giáo dục lịch sử, truyền thống cách mạng, xây dựng chuyên mục truyền thông, tổ chức tọa đàm phát triển du lịch. Nhà trưng bày hiện vật tại đền giới thiệu hơn 100 hiện vật tiêu biểu, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng.

  4. Quản lý lễ hội chuyên nghiệp, đảm bảo an toàn và văn minh
    Lễ hội đền An Sinh được tổ chức bài bản với sự phân công rõ ràng các tiểu ban chuyên môn, trang trí khánh tiết, tuyên truyền và xã hội hóa. Các hoạt động văn hóa, thể thao, trò chơi dân gian được tổ chức đa dạng, thu hút sự tham gia của cộng đồng. Công tác quản lý lễ hội góp phần giữ gìn truyền thống, tăng cường đoàn kết cộng đồng và phát triển du lịch văn hóa.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy công tác quản lý di tích đền An Sinh đã có nhiều chuyển biến tích cực nhờ sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, ngành và sự quan tâm đầu tư của chính quyền địa phương. Việc huy động nguồn lực xã hội hóa đã giúp nâng cao chất lượng bảo tồn và phát huy giá trị di tích, đồng thời tạo điều kiện phát triển du lịch văn hóa bền vững.

So với các nghiên cứu về di tích lịch sử khác tại Quảng Ninh, đền An Sinh nổi bật với quy mô đầu tư lớn và mô hình quản lý chuyên nghiệp, góp phần bảo tồn các giá trị lịch sử, văn hóa đặc sắc của triều đại nhà Trần. Việc tổ chức lễ hội truyền thống bài bản cũng là điểm mạnh, tạo sức hút đối với du khách và cộng đồng.

Tuy nhiên, vẫn còn một số thách thức như việc duy trì nguồn nhân lực chuyên môn ổn định, nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ di tích, cũng như phát triển các sản phẩm du lịch gắn với di tích một cách đa dạng và hấp dẫn hơn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bổ nguồn vốn đầu tư, bảng thống kê số lượng du khách và hiện vật trưng bày, cũng như sơ đồ tổ chức các chủ thể quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý di tích
    Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý và nhân viên trực tiếp tại di tích. Mục tiêu tăng tỷ lệ cán bộ có trình độ thạc sĩ và chuyên gia trong lĩnh vực quản lý di sản lên trên 50% trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh phối hợp với Ban Quản lý Khu di tích nhà Trần.

  2. Tăng cường công tác bảo tồn, tu bổ và phục hồi di tích
    Lập kế hoạch tu bổ định kỳ, ưu tiên các hạng mục xuống cấp nghiêm trọng, đồng thời áp dụng công nghệ bảo tồn hiện đại. Đảm bảo hoàn thành các dự án tu bổ trong vòng 5 năm tới với nguồn vốn kết hợp ngân sách nhà nước và xã hội hóa. Chủ thể thực hiện: UBND thị xã Đông Triều phối hợp với các nhà khoa học và doanh nghiệp.

  3. Phát huy giá trị di tích gắn với phát triển du lịch văn hóa
    Xây dựng các sản phẩm du lịch đặc trưng, tổ chức các sự kiện văn hóa, lễ hội đa dạng, thu hút khách trong và ngoài nước. Mục tiêu tăng lượng khách tham quan di tích lên 20% mỗi năm trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý Khu di tích nhà Trần phối hợp Sở Du lịch và các doanh nghiệp lữ hành.

  4. Tăng cường tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cộng đồng
    Đẩy mạnh công tác truyền thông, tổ chức các chương trình giáo dục lịch sử, văn hóa tại trường học và cộng đồng dân cư. Mục tiêu 80% người dân địa phương hiểu và tham gia bảo vệ di tích trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Văn hóa và Thông tin thị xã phối hợp các trường học và tổ chức xã hội.

  5. Củng cố công tác quản lý lễ hội và an ninh trật tự
    Hoàn thiện quy chế tổ chức lễ hội, tăng cường kiểm tra, giám sát, đảm bảo an toàn, văn minh trong các hoạt động lễ hội. Chủ thể thực hiện: UBND thị xã Đông Triều phối hợp công an và các ban ngành liên quan, thực hiện hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý di tích và văn hóa
    Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý di tích, giúp nâng cao năng lực chuyên môn và áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả.

  2. Nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa và khảo cổ học
    Tài liệu tổng hợp các giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc và khảo cổ của di tích đền An Sinh, hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu về triều đại nhà Trần và di sản văn hóa Việt Nam.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa, du lịch
    Cung cấp thông tin về cơ chế phối hợp, chính sách pháp luật và thực trạng quản lý di tích, làm cơ sở xây dựng kế hoạch phát triển văn hóa, du lịch bền vững.

  4. Cộng đồng dân cư và doanh nghiệp du lịch địa phương
    Giúp hiểu rõ vai trò của di tích trong đời sống văn hóa và phát triển kinh tế, từ đó tham gia tích cực vào công tác bảo tồn và khai thác giá trị di tích.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý di tích đền An Sinh do ai đảm nhiệm?
    Quản lý trực tiếp do Ban Quản lý Khu di tích nhà Trần thị xã Đông Triều thực hiện, phối hợp với Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh, Phòng Văn hóa và Thông tin thị xã và các cơ quan liên quan.

  2. Nguồn vốn bảo tồn di tích được huy động từ đâu?
    Bao gồm ngân sách nhà nước từ Trung ương và địa phương, cùng với nguồn xã hội hóa từ các tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư.

  3. Lễ hội đền An Sinh được tổ chức khi nào và có những hoạt động gì?
    Lễ hội diễn ra vào ngày 20 tháng 8 âm lịch, gồm nghi lễ truyền thống, các hoạt động văn hóa, thể thao, trò chơi dân gian và các chương trình tuyên truyền giáo dục lịch sử.

  4. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý di tích là gì?
    Tập trung nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tăng cường bảo tồn tu bổ, phát triển du lịch văn hóa, tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng và củng cố quản lý lễ hội.

  5. Di tích đền An Sinh có giá trị gì đặc biệt?
    Đền An Sinh là nơi thờ bát vị hoàng đế nhà Trần, có giá trị lịch sử, văn hóa, tâm linh và thẩm mỹ cao, là trung tâm văn hóa tín ngưỡng lớn của vùng Đông Triều, góp phần giáo dục truyền thống và phát triển du lịch.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và pháp lý về quản lý di tích lịch sử văn hóa, tập trung nghiên cứu di tích đền An Sinh tại thị xã Đông Triều, Quảng Ninh.
  • Thực trạng quản lý cho thấy sự phối hợp hiệu quả giữa các chủ thể, công tác bảo tồn, tu bổ và phát huy giá trị di tích được quan tâm đầu tư bài bản.
  • Các hoạt động văn hóa, lễ hội tại đền An Sinh góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng và phát triển du lịch văn hóa địa phương.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, bảo tồn di tích, phát triển du lịch và quản lý lễ hội.
  • Nghiên cứu là tài liệu tham khảo quý giá cho cán bộ quản lý, nhà nghiên cứu, cơ quan quản lý và cộng đồng, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di tích đền An Sinh trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích các cơ quan chức năng triển khai các giải pháp đề xuất, tăng cường hợp tác nghiên cứu và truyền thông để phát huy tối đa giá trị di tích đền An Sinh, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các di tích khác trong khu vực.