I. Giới thiệu về Luận Án Tiến Sĩ
Luận Án Tiến Sĩ của Phạm Thị Xuân Hà tập trung vào việc đối chiếu ẩn dụ ý niệm cái chết trong tiếng Việt và tiếng Anh. Nghiên cứu này nhằm khám phá cách hai nền văn hóa tri nhận và biểu đạt ý niệm về cái chết thông qua ngôn ngữ. Ẩn dụ cái chết được xem là một phạm trù phổ quát, phản ánh tư duy và văn hóa của mỗi dân tộc. Luận án sử dụng lý thuyết ngôn ngữ học tri nhận để phân tích các biểu thức ẩn dụ trong các diễn ngôn về cái chết, từ đó làm rõ sự tương đồng và khác biệt giữa hai ngôn ngữ.
1.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích chính của luận án là làm rõ các loại ẩn dụ ý niệm về cái chết trong tiếng Việt và tiếng Anh, đồng thời đối chiếu để tìm ra sự tương đồng và khác biệt giữa hai ngôn ngữ. Nghiên cứu này cũng nhằm chứng minh mối quan hệ giữa ngôn ngữ, văn hóa và tư duy thông qua việc phân tích các biểu thức ẩn dụ.
1.2. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là các biểu thức ngôn ngữ chứa ẩn dụ ý niệm về cái chết trong tiếng Việt và tiếng Anh. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong các diễn ngôn về cái chết từ năm 2019 đến 2022, bao gồm các bài viết trên các trang tin điện tử và mạng xã hội.
II. Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Luận án dựa trên lý thuyết ngôn ngữ học tri nhận, đặc biệt là lý thuyết về ẩn dụ ý niệm của Lakoff và Johnson. Nghiên cứu sử dụng phương pháp miêu tả và so sánh đối chiếu để phân tích các biểu thức ẩn dụ trong hai ngôn ngữ. Các miền nguồn và miền đích của ẩn dụ được xác định và đối chiếu để làm rõ cơ chế ánh xạ và sự tương đồng, khác biệt giữa hai ngôn ngữ.
2.1. Lý thuyết ẩn dụ ý niệm
Lý thuyết ẩn dụ ý niệm cho rằng ẩn dụ không chỉ là một công cụ tu từ mà còn là cách thức tư duy. Ẩn dụ cái chết được xem là một phạm trù phổ quát, phản ánh cách con người tri nhận về sự sống và cái chết. Luận án sử dụng lý thuyết này để phân tích các biểu thức ẩn dụ trong tiếng Việt và tiếng Anh.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng phương pháp miêu tả để phân tích các mô hình ẩn dụ và cơ chế ánh xạ giữa miền nguồn và miền đích. Phương pháp so sánh đối chiếu được sử dụng để tìm ra sự tương đồng và khác biệt giữa các biểu thức ẩn dụ trong hai ngôn ngữ. Ngoài ra, nghiên cứu còn sử dụng các thủ pháp thống kê và phân loại để xử lý dữ liệu.
III. Kết quả nghiên cứu và đối chiếu
Luận án đã chỉ ra các loại ẩn dụ ý niệm về cái chết trong tiếng Việt và tiếng Anh, bao gồm ẩn dụ cấu trúc, ẩn dụ bản thể và ẩn dụ định hướng. Nghiên cứu cũng đối chiếu các biểu thức ẩn dụ để tìm ra sự tương đồng và khác biệt giữa hai ngôn ngữ. Kết quả cho thấy, mặc dù có sự tương đồng trong cách tri nhận về cái chết, nhưng tiếng Việt và tiếng Anh cũng có những điểm khác biệt do ảnh hưởng của văn hóa và tư duy.
3.1. Ẩn dụ cấu trúc
Luận án phân tích các ẩn dụ cấu trúc như Cái chết là cuộc hành trình, Cái chết là sự nghỉ ngơi, và Cái chết là sự kết thúc. Các biểu thức ẩn dụ này được tìm thấy trong cả tiếng Việt và tiếng Anh, nhưng có sự khác biệt trong cách sử dụng và ý nghĩa.
3.2. Ẩn dụ bản thể
Nghiên cứu cũng chỉ ra các ẩn dụ bản thể như Cái chết là kẻ cướp và Cái chết là vật chứa. Các biểu thức ẩn dụ này phản ánh cách con người tri nhận về cái chết như một thực thể có thể tác động đến cuộc sống.
IV. Ý nghĩa và đóng góp của luận án
Luận án có ý nghĩa quan trọng trong việc làm rõ cách tiếng Việt và tiếng Anh tri nhận và biểu đạt ý niệm về cái chết. Nghiên cứu cũng góp phần vào việc phát triển lý thuyết ngôn ngữ học tri nhận và ứng dụng trong các lĩnh vực như giảng dạy ngôn ngữ, dịch thuật và giao tiếp liên văn hóa. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để cải thiện hiệu quả giao tiếp trong các ngữ cảnh liên quan đến cái chết.
4.1. Ý nghĩa lý thuyết
Luận án góp phần làm sâu sắc hơn lý thuyết về ẩn dụ ý niệm và ngôn ngữ học tri nhận. Nghiên cứu cũng chứng minh mối quan hệ giữa ngôn ngữ, văn hóa và tư duy thông qua việc phân tích các biểu thức ẩn dụ.
4.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu có thể được ứng dụng trong các lĩnh vực như giảng dạy ngôn ngữ, dịch thuật và giao tiếp liên văn hóa. Nghiên cứu cũng giúp cải thiện hiệu quả giao tiếp trong các ngữ cảnh liên quan đến cái chết.
