Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh giáo dục tiếng Anh như ngoại ngữ (EFL) tại Việt Nam, việc sử dụng phản hồi sửa lỗi nói (Oral Corrective Feedback - OCF) đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao kỹ năng nói của người học. Theo ước tính, khoảng 81 sinh viên tại một trường cao đẳng ở Thành phố Hồ Chí Minh đã tham gia nghiên cứu nhằm khảo sát nhận thức của họ về hai loại OCF phổ biến là sửa lỗi trực tiếp (explicit correction) và gợi ý tự sửa lỗi (elicitation). Nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá hiệu quả cảm nhận của người học đối với hai hình thức phản hồi này trong việc cải thiện kỹ năng nói, đồng thời xác định các loại lỗi ngôn ngữ mà người học cho rằng mỗi loại OCF phù hợp để xử lý. Thời gian nghiên cứu diễn ra trong học kỳ hè năm 2023 tại một cơ sở đào tạo đa ngành, với phạm vi giới hạn trong các lớp tiếng Anh trình độ A2-B1. Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp dữ liệu thực nghiệm về quan điểm của người học EFL Việt Nam, góp phần giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy và phản hồi phù hợp hơn, từ đó nâng cao hiệu quả đào tạo kỹ năng nói trong môi trường EFL.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về phản hồi sửa lỗi trong giảng dạy ngôn ngữ thứ hai, đặc biệt là mô hình phân loại OCF của Ranta và Lyster (2007), phân chia OCF thành hai nhóm chính: reformulations (bao gồm explicit correction và recasts) và prompts (bao gồm elicitation, metalinguistic feedback, clarification requests, và repetition). Hai khái niệm chính được tập trung là explicit correction – phản hồi sửa lỗi trực tiếp bằng cách cung cấp hình thức đúng cho người học, và elicitation – kỹ thuật khuyến khích người học tự phát hiện và sửa lỗi thông qua các câu hỏi hoặc gợi ý. Ngoài ra, nghiên cứu cũng dựa trên các khái niệm về lỗi ngôn ngữ gồm lỗi ngữ pháp, phát âm và từ vựng, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức của người học như trình độ, động lực và kinh nghiệm học tập trước đó.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng thiết kế phương pháp hỗn hợp song song (convergent parallel mixed methods), kết hợp thu thập dữ liệu định lượng qua bảng hỏi và dữ liệu định tính qua phỏng vấn bán cấu trúc. Mẫu nghiên cứu gồm 81 sinh viên từ ba lớp tiếng Anh trình độ 2.1 tại một trường cao đẳng ở TP. Hồ Chí Minh, được chọn theo phương pháp thuận tiện. Bảng hỏi gồm các câu hỏi Likert 5 mức độ và câu hỏi mở nhằm thu thập nhận thức về hiệu quả của explicit correction và elicitation, cũng như các loại lỗi mà người học cho là phù hợp với từng loại phản hồi. Phỏng vấn được thực hiện với 5 sinh viên tình nguyện nhằm khai thác sâu hơn quan điểm và lý giải của người học. Dữ liệu định lượng được phân tích bằng phần mềm SPSS với các thống kê mô tả (tần suất, phần trăm), trong khi dữ liệu phỏng vấn được xử lý bằng phân tích chủ đề (thematic analysis) để rút ra các chủ đề chính. Thời gian thu thập dữ liệu kéo dài từ tháng 5 đến tháng 7 năm 2023.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Hiệu quả cảm nhận của explicit correction: Khoảng 85% người học đánh giá explicit correction là hiệu quả trong việc cải thiện kỹ năng nói, đặc biệt trong việc nhận diện lỗi, sử dụng từ vựng, ngữ pháp, phát âm, sự lưu loát và sự tự tin khi nói. Ví dụ, 78% người học cho rằng explicit correction giúp họ dễ dàng nhận ra lỗi và ghi nhớ hình thức đúng.
Hiệu quả cảm nhận của elicitation: Mặc dù nhận thức về elicitation có phần đa dạng, khoảng 65% người học đánh giá loại phản hồi này có ích trong việc giúp họ tự nhận diện lỗi, sử dụng từ vựng và ngữ pháp, cũng như tạo cơ hội tự sửa lỗi. Tuy nhiên, một số người học (khoảng 20%) cảm thấy elicitation gây áp lực hoặc khó hiểu khi chưa quen.
So sánh hiệu quả giữa hai loại OCF: Explicit correction được đánh giá cao hơn trong việc xử lý lỗi phát âm (90%), ngữ pháp (88%) và từ vựng (82%), trong khi elicitation được xem là phù hợp hơn với lỗi ngữ pháp (70%) và từ vựng (68%). Sự khác biệt này phản ánh nhu cầu về sự rõ ràng và hướng dẫn trực tiếp đối với các lỗi phát âm, trong khi elicitation khuyến khích sự chủ động và tư duy ngôn ngữ của người học.
Ảnh hưởng của đặc điểm cá nhân: Nhận thức về hiệu quả của OCF bị chi phối bởi trình độ tiếng Anh và kinh nghiệm học tập trước đó. Người học trình độ trung cấp (khoảng 39%) có xu hướng ưa thích elicitation hơn, trong khi người học trình độ sơ cấp và tự tin thấp (khoảng 72%) ưu tiên explicit correction.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy explicit correction được người học đánh giá là phương pháp phản hồi hiệu quả và dễ tiếp nhận, phù hợp với đặc điểm người học EFL Việt Nam vốn có nhu cầu rõ ràng và trực tiếp trong việc sửa lỗi. Điều này tương đồng với các nghiên cứu trước đây tại Việt Nam và một số quốc gia khác, nơi explicit correction được xem là phương pháp ưu tiên cho người học trình độ thấp đến trung bình. Ngược lại, elicitation, mặc dù có lợi ích trong việc phát triển tư duy ngôn ngữ và khả năng tự sửa lỗi, lại nhận được sự đón nhận khác nhau, phản ánh sự đa dạng trong phong cách học tập và mức độ tự tin của người học. Việc lựa chọn loại OCF phù hợp cần cân nhắc đến đặc điểm cá nhân và loại lỗi cần sửa, đồng thời kết hợp linh hoạt cả hai phương pháp để tối ưu hóa hiệu quả giảng dạy. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh tỷ lệ phần trăm đánh giá hiệu quả của từng loại OCF theo các tiêu chí như nhận diện lỗi, phát âm, ngữ pháp và từ vựng, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt trong nhận thức của người học.
Đề xuất và khuyến nghị
Áp dụng linh hoạt cả explicit correction và elicitation: Giáo viên nên kết hợp hai loại phản hồi này trong các tiết học nói, sử dụng explicit correction cho các lỗi phát âm và từ vựng khó, trong khi khuyến khích elicitation để phát triển kỹ năng tự sửa lỗi và tư duy ngôn ngữ. Thời gian áp dụng: ngay trong các học kỳ tiếp theo; Chủ thể thực hiện: giáo viên tiếng Anh.
Đào tạo giáo viên về kỹ thuật phản hồi: Tổ chức các khóa tập huấn nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng OCF phù hợp với đặc điểm người học và loại lỗi, giúp giáo viên linh hoạt điều chỉnh phương pháp phản hồi. Thời gian: trong vòng 6 tháng; Chủ thể: phòng đào tạo và quản lý nhà trường.
Tăng cường tạo môi trường nói tiếng Anh: Tạo nhiều cơ hội thực hành nói trong lớp và ngoài lớp, kết hợp phản hồi kịp thời để nâng cao sự tự tin và khả năng giao tiếp của người học. Thời gian: liên tục; Chủ thể: giáo viên và ban giám hiệu.
Khuyến khích người học phản hồi và tự đánh giá: Phát triển các hoạt động giúp người học nhận thức về vai trò của phản hồi và tự đánh giá tiến bộ, từ đó tăng động lực và hiệu quả học tập. Thời gian: áp dụng trong các buổi học; Chủ thể: giáo viên và người học.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên tiếng Anh EFL: Nghiên cứu cung cấp thông tin thực tiễn về hiệu quả và cách sử dụng các loại phản hồi sửa lỗi nói, giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp với nhu cầu người học.
Nhà quản lý giáo dục: Thông tin về nhận thức người học giúp xây dựng chính sách đào tạo giáo viên và phát triển chương trình giảng dạy tiếng Anh hiệu quả hơn trong các cơ sở giáo dục.
Sinh viên ngành Sư phạm tiếng Anh: Tài liệu tham khảo hữu ích để hiểu sâu về các kỹ thuật phản hồi trong giảng dạy ngôn ngữ, phục vụ cho việc nghiên cứu và thực hành sư phạm.
Các nhà nghiên cứu ngôn ngữ học ứng dụng: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm về nhận thức người học trong bối cảnh Việt Nam, mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo về phản hồi sửa lỗi và phát triển kỹ năng nói.
Câu hỏi thường gặp
OCF là gì và tại sao quan trọng trong dạy tiếng Anh?
OCF (Oral Corrective Feedback) là phản hồi sửa lỗi nói nhằm giúp người học nhận diện và sửa lỗi trong giao tiếp. Nó quan trọng vì hỗ trợ cải thiện độ chính xác và lưu loát khi nói, đồng thời tăng động lực học tập.Explicit correction và elicitation khác nhau thế nào?
Explicit correction là việc giáo viên trực tiếp cung cấp hình thức đúng cho lỗi của học sinh, còn elicitation là kỹ thuật khuyến khích học sinh tự phát hiện và sửa lỗi thông qua câu hỏi hoặc gợi ý.Người học thích loại phản hồi nào hơn?
Phần lớn người học ở trình độ sơ cấp và tự tin thấp ưu tiên explicit correction vì rõ ràng và dễ hiểu, trong khi người học trình độ trung cấp có xu hướng thích elicitation để phát triển kỹ năng tự sửa lỗi.Loại lỗi nào nên dùng explicit correction?
Explicit correction phù hợp nhất với lỗi phát âm, ngữ pháp và từ vựng khó, nơi người học cần hướng dẫn rõ ràng và chính xác để sửa lỗi hiệu quả.Làm sao giáo viên có thể áp dụng hiệu quả hai loại OCF này?
Giáo viên nên linh hoạt kết hợp cả hai loại, sử dụng explicit correction khi cần thiết và khuyến khích elicitation để phát triển tư duy ngôn ngữ, đồng thời cân nhắc đặc điểm cá nhân và trình độ của người học.
Kết luận
- Người học EFL tại một trường cao đẳng ở TP. Hồ Chí Minh đánh giá cao hiệu quả của explicit correction trong việc cải thiện kỹ năng nói, đặc biệt với lỗi phát âm, ngữ pháp và từ vựng.
- Elicitation được xem là phương pháp hỗ trợ tự sửa lỗi và phát triển tư duy ngôn ngữ, phù hợp với người học trình độ trung cấp.
- Sự kết hợp linh hoạt giữa explicit correction và elicitation là cần thiết để đáp ứng đa dạng nhu cầu và đặc điểm người học.
- Các đặc điểm cá nhân như trình độ và kinh nghiệm học tập ảnh hưởng đến nhận thức về hiệu quả của OCF.
- Nghiên cứu đề xuất các giải pháp thực tiễn cho giáo viên và nhà quản lý nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy kỹ năng nói qua phản hồi sửa lỗi.
Hành động tiếp theo: Giáo viên và nhà trường nên áp dụng các khuyến nghị nghiên cứu để cải thiện phương pháp phản hồi trong giảng dạy tiếng Anh, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng trong các bối cảnh giáo dục khác.