Lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong việc thực hiện quyền của phụ nữ từ năm 1986 đến năm 2012

• Tác giả: Trần Thanh Thủy
• Người hướng dẫn: PGS. Đặng Dũng Chí
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam
• Đề tài: Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo thực hiện quyền phụ nữ từ năm 1986 đến năm 2012
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Hà Nội

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG NHẰM THỰC HIỆN QUYỀN PHỤ NỮ TỪ NĂM 1986 ĐẾN NĂM 1991
• 1.1. Quyền phụ nữ trong pháp luật quốc tế
• 1.1.1. Khái niệm quyền phụ nữ
• 1.1.2. Quyền phụ nữ trong Bộ luật quốc tế về quyền con người
• 1.1.3. Khái quát về quyền bình đẳng của phụ nữ trong luật quốc tế
• 1.2. Lãnh đạo thực hiện quyền phụ nữ trước năm 1986
• 1.3. Chủ trương, chính sách của Đảng về quyền phụ nữ
• 1.4. Xây dựng hệ thống pháp luật về quyền phụ nữ
• 1.5. Kết quả thực hiện quyền phụ nữ ở Việt Nam thời kỳ trước 1986
• 1.6. Lãnh đạo thực hiện quyền phụ nữ từ năm 1986 đến năm 1991
• 1.6.1. Chủ trương của Đảng
• 1.6.2. Tiếp tục xây dựng hệ thống pháp luật về quyền phụ nữ
• 1.6.3. Những thành tựu và hạn chế trong thực hiện quyền phụ nữ từ năm 1986 đến năm 1991
• 2. CHƯƠNG 2: CHỦ TRƢƠNG VÀ SỰ CHỈ ĐẠO CỦA ĐẢNG THỰC HIỆN QUYỀN PHỤ NỮ TỪ NĂM 1991 ĐẾN NĂM 2012
• 2.1. Bối cảnh lịch sử và chủ trƣơng của Đảng
• 2.1.1. Bối cảnh những năm 1990 và yêu cầu mới về quyền con người và quyền phụ nữ
• 2.1.2. Chủ trương của Đảng
• 2.2. Chỉ đạo thực hiện quyền phụ nữ
• 2.2.1. Chỉ đạo xây dựng và hoàn thiện pháp luật về quyền phụ nữ
• 2.2.2. Chỉ đạo xây dựng và hoàn thiện tổ chức bộ máy hoạt động vì sự tiến bộ và phát triển của phụ nữ
• 2.2.3. Chỉ đạo xây dựng các chương trình, mục tiêu quốc gia nhằm bảo đảm quyền phụ nữ
• 2.3. Kết quả thực hiện quyền phụ nữ
• 2.3.1. Trong lĩnh vực chính trị
• 2.3.2. Trong lĩnh vực kinh tế, lao động
• 2.3.3. Trong lĩnh vực giáo dục đào tạo
• 2.3.4. Trong lĩnh vực khoa học công nghệ
• 2.3.5. Trong lĩnh vực văn hóa thông tin, thể dục thể thao
• 2.3.6. Trong lĩnh vực y tế
• 2.3.7. Trong gia đình
• 3. CHƯƠNG 3: NHẬN XÉT VÀ KINH NGHIỆM
• 3.1. Thành tựu và những tác động
• 3.2. Hạn chế và nguyên nhân
• 3.3. Một số kinh nghiệm
• 3.3.1. Về hoạch định chủ trương, đường lối
• 3.3.2. Về tổ chức thực hiện
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Sự lãnh đạo của Đảng nhằm thực hiện quyền phụ nữ từ năm 1986 đến năm 1991

Giai đoạn từ năm 1986 đến năm 1991 đánh dấu sự chuyển mình quan trọng trong việc thực hiện quyền phụ nữ tại Việt Nam. Đảng Cộng sản Việt Nam đã khẳng định vai trò của phụ nữ trong các văn kiện chính trị, nhấn mạnh rằng quyền phụ nữ là một phần không thể thiếu trong phát triển xã hội. Trong bối cảnh đổi mới, Đảng đã đưa ra nhiều chính sách phụ nữ nhằm nâng cao vị thế của phụ nữ trong xã hội. Các văn bản pháp luật quốc tế về quyền con người đã được áp dụng để bảo vệ quyền lợi của phụ nữ, tạo điều kiện cho họ tham gia vào các hoạt động kinh tế, chính trị và xã hội. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, mặc dù có nhiều tiến bộ, nhưng tình hình xã hội vẫn còn tồn tại nhiều rào cản đối với việc thực hiện quyền của phụ nữ. Sự phân biệt giới tính vẫn hiện hữu, ảnh hưởng đến khả năng tham gia của phụ nữ trong các lĩnh vực quan trọng.

1.3. Kết quả thực hiện quyền phụ nữ ở Việt Nam thời kỳ trước 1986

Trước năm 1986, quyền phụ nữ ở Việt Nam chủ yếu được quy định trong các văn bản pháp luật nhưng chưa được thực thi một cách hiệu quả. Mặc dù có nhiều nỗ lực từ phía Đảng Cộng sản Việt Nam, nhưng tình hình xã hội vẫn còn nhiều bất cập. Phụ nữ thường bị phân biệt trong nhiều lĩnh vực, từ giáo dục đến việc làm. Điều này đã tạo ra một khoảng cách lớn giữa lý thuyết và thực tiễn trong việc thực hiện quyền phụ nữ. Sự thiếu hụt trong việc xây dựng và thực thi các chính sách đã dẫn đến việc phụ nữ không thể phát huy hết tiềm năng của mình trong xã hội.

II. Chủ trương và sự chỉ đạo của Đảng thực hiện quyền phụ nữ từ năm 1991 đến năm 2012

Giai đoạn từ năm 1991 đến năm 2012 chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ trong việc thực hiện quyền phụ nữ tại Việt Nam. Đảng Cộng sản Việt Nam đã có những bước đi quan trọng trong việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật về quyền phụ nữ. Các chính sách được ban hành nhằm đảm bảo rằng phụ nữ có thể tham gia vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Đặc biệt, việc tham gia của phụ nữ trong chính trị và kinh tế đã được khuyến khích mạnh mẽ. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, vẫn còn nhiều thách thức cần phải vượt qua để đảm bảo quyền lợi của phụ nữ được thực thi một cách đầy đủ.

2.3. Kết quả thực hiện quyền phụ nữ

Kết quả thực hiện quyền phụ nữ trong giai đoạn này cho thấy nhiều tiến bộ đáng kể. Phụ nữ đã có cơ hội tham gia nhiều hơn vào các hoạt động kinh tế và chính trị. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức cần phải vượt qua. Tình trạng phân biệt giới tính vẫn còn tồn tại, ảnh hưởng đến khả năng tham gia của phụ nữ trong các lĩnh vực quan trọng. Điều này cho thấy cần có những nỗ lực mạnh mẽ hơn nữa từ phía Đảng Cộng sản Việt Nam và toàn xã hội để đảm bảo rằng quyền lợi của phụ nữ được thực thi một cách đầy đủ.

III. Nhận xét và kinh nghiệm

Giai đoạn từ năm 1986 đến năm 2012 đã chứng kiến nhiều thay đổi trong việc thực hiện quyền phụ nữ tại Việt Nam. Đảng Cộng sản Việt Nam đã có những bước đi quan trọng trong việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật về quyền phụ nữ. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, vẫn còn nhiều thách thức cần phải vượt qua. Việc thực hiện quyền phụ nữ vẫn còn gặp nhiều khó khăn do sự phân biệt giới tính và các yếu tố văn hóa xã hội. Điều này cho thấy cần có những nỗ lực mạnh mẽ hơn nữa từ phía Đảng và toàn xã hội để đảm bảo rằng quyền lợi của phụ nữ được thực thi một cách đầy đủ.

3.3. Một số kinh nghiệm

Để nâng cao hiệu quả thực hiện quyền phụ nữ, cần có những nỗ lực mạnh mẽ hơn từ phía Đảng Cộng sản Việt Nam và toàn xã hội. Cần xây dựng một hệ thống pháp luật đồng bộ và hiệu quả, đồng thời nâng cao nhận thức của cộng đồng về quyền phụ nữ. Việc tạo ra các chương trình giáo dục và đào tạo cho phụ nữ cũng là một yếu tố quan trọng để đảm bảo rằng họ có thể tham gia đầy đủ vào các hoạt động kinh tế và chính trị.

Tổng quan nghiên cứu

Quyền phụ nữ là một trong những vấn đề trọng tâm của xã hội hiện đại, được ghi nhận và bảo vệ bởi nhiều văn bản pháp luật quốc tế và quốc gia. Tại Việt Nam, phụ nữ chiếm hơn 50% dân số và gần 50% lực lượng lao động xã hội, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển toàn diện của đất nước. Từ năm 1986 đến 2012, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, quyền phụ nữ đã được thúc đẩy thực hiện với nhiều chính sách và pháp luật cụ thể nhằm bảo đảm bình đẳng giới và nâng cao vị thế của phụ nữ trong xã hội.

Luận văn tập trung nghiên cứu sự lãnh đạo của Đảng trong việc thực hiện quyền phụ nữ trong giai đoạn đổi mới, từ năm 1986 đến năm 2012, trên phạm vi toàn quốc. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ các chủ trương, chính sách của Đảng, quá trình xây dựng và hoàn thiện pháp luật về quyền phụ nữ, đồng thời đánh giá kết quả thực hiện và rút ra bài học kinh nghiệm để góp phần nâng cao hiệu quả lãnh đạo trong tương lai.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác bảo vệ quyền phụ nữ, góp phần thúc đẩy bình đẳng giới và phát triển xã hội bền vững. Các chỉ số như tỷ lệ đại biểu nữ trong Quốc hội tăng từ 3% năm 1946 lên 18% năm 1992, cùng với sự gia tăng cán bộ nữ trong các cấp ủy Đảng và bộ máy nhà nước, phản ánh sự tiến bộ rõ nét trong thực hiện quyền phụ nữ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quyền con người và lý thuyết bình đẳng giới. Lý thuyết quyền con người nhấn mạnh quyền của mọi cá nhân, không phân biệt giới tính, được pháp luật bảo vệ. Lý thuyết bình đẳng giới tập trung vào việc xóa bỏ sự phân biệt đối xử dựa trên giới tính, đảm bảo cơ hội và quyền lợi ngang nhau cho nam và nữ trong mọi lĩnh vực.

Mô hình nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận quyền, phương pháp tiếp cận giới và lồng ghép giới nhằm phân tích các chính sách, pháp luật và thực tiễn thực hiện quyền phụ nữ. Các khái niệm chính bao gồm: quyền phụ nữ, bình đẳng giới, quyền con người, và sự lãnh đạo của Đảng trong bảo đảm quyền phụ nữ.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các văn kiện Đảng, Hiến pháp, luật pháp, nghị quyết, chỉ thị, báo cáo thống kê và các tài liệu nghiên cứu liên quan. Phương pháp phân tích bao gồm tổng hợp, phân tích, so sánh và thống kê nhằm đánh giá sự thay đổi về chính sách và thực tiễn thực hiện quyền phụ nữ trong giai đoạn 1986-2012.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ các văn bản pháp luật, chính sách và báo cáo liên quan đến quyền phụ nữ trong giai đoạn nghiên cứu, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất dựa trên tính đại diện và mức độ liên quan. Timeline nghiên cứu trải dài từ năm 1986 đến năm 2012, tập trung vào các mốc quan trọng như Đại hội VI, VII, VIII, IX, X và XI của Đảng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tăng cường nhận thức và chủ trương của Đảng về quyền phụ nữ: Từ Đại hội VI (1986) đến Đại hội XI (2011), Đảng liên tục khẳng định vai trò và quyền lợi của phụ nữ, với các chủ trương cụ thể nhằm thúc đẩy bình đẳng giới. Ví dụ, tỷ lệ đại biểu nữ trong Quốc hội tăng từ 3% năm 1946 lên 18% năm 1992 và tiếp tục tăng trong các nhiệm kỳ sau.

2. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về quyền phụ nữ: Hiến pháp 1992 lần đầu tiên đưa thuật ngữ "quyền con người" vào văn bản hiến định, đồng thời ban hành Luật Bình đẳng giới năm 2006, tạo khung pháp lý toàn diện cho việc bảo vệ quyền phụ nữ. Các văn bản pháp luật khác như Luật Hôn nhân và Gia đình, Luật Phòng chống bạo lực gia đình cũng được ban hành nhằm bảo vệ quyền lợi phụ nữ.

3. Thực hiện quyền phụ nữ trên các lĩnh vực: Phụ nữ được đảm bảo quyền bình đẳng trong chính trị, kinh tế, giáo dục, y tế và gia đình. Tỷ lệ cán bộ nữ trong các cấp ủy Đảng và bộ máy nhà nước tăng lên rõ rệt, với 12,17% đại biểu nữ HĐND tỉnh và 13,23% đại biểu nữ HĐND xã năm 1992. Phụ nữ cũng tham gia tích cực vào các hoạt động kinh tế, lao động và khoa học kỹ thuật.

4. Hạn chế và thách thức còn tồn tại: Tư tưởng "trọng nam, khinh nữ" vẫn còn phổ biến, ảnh hưởng đến việc thực hiện quyền phụ nữ. Tình trạng phụ nữ thiếu việc làm, đời sống khó khăn, tỷ lệ mù chữ cao (phụ nữ chiếm 70,67% trong số người mù chữ năm 1989) là những thách thức lớn. Ngoài ra, các chính sách bảo vệ quyền phụ nữ còn mang tính hình thức hoặc bảo vệ quá mức, chưa thực sự tạo điều kiện bình đẳng thực chất.

Thảo luận kết quả

Những kết quả trên cho thấy sự lãnh đạo của Đảng đã tạo ra bước tiến quan trọng trong việc thực hiện quyền phụ nữ, góp phần nâng cao vị thế và vai trò của phụ nữ trong xã hội Việt Nam. Việc tăng tỷ lệ đại biểu nữ trong Quốc hội và các cấp chính quyền phản ánh sự chuyển biến tích cực về mặt chính trị. Hệ thống pháp luật ngày càng hoàn thiện, đặc biệt là Luật Bình đẳng giới, đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc bảo vệ quyền phụ nữ.

Tuy nhiên, hạn chế về tư tưởng truyền thống và điều kiện kinh tế xã hội còn là rào cản lớn. So với các nghiên cứu quốc tế, Việt Nam đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn cần tiếp tục đổi mới chính sách để đảm bảo bình đẳng thực chất, không chỉ hình thức. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng tỷ lệ đại biểu nữ trong Quốc hội và bảng tổng hợp các văn bản pháp luật về quyền phụ nữ theo từng giai đoạn để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tuyên truyền, giáo dục về bình đẳng giới: Đẩy mạnh các chương trình nâng cao nhận thức cho cán bộ, nhân dân và đặc biệt là phụ nữ về quyền và nghĩa vụ của mình, nhằm xóa bỏ tư tưởng "trọng nam, khinh nữ". Chủ thể thực hiện: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với các địa phương. Timeline: 2024-2026.

2. Hoàn thiện chính sách và pháp luật về quyền phụ nữ: Rà soát, sửa đổi các văn bản pháp luật để đảm bảo tính khả thi, phù hợp với thực tiễn, tránh các quy định bảo vệ quá mức làm hạn chế quyền của phụ nữ. Chủ thể thực hiện: Quốc hội, Bộ Tư pháp. Timeline: 2024-2025.

3. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ nữ: Xây dựng các chương trình đào tạo nâng cao năng lực, kỹ năng lãnh đạo cho cán bộ nữ, tạo điều kiện để phụ nữ tham gia nhiều hơn vào các vị trí quản lý, lãnh đạo. Chủ thể thực hiện: Ban Tổ chức Trung ương, các cơ quan đào tạo. Timeline: 2024-2028.

4. Phát triển kinh tế và tạo việc làm cho phụ nữ: Hỗ trợ phụ nữ tiếp cận nguồn vốn, đào tạo nghề, phát triển kinh tế gia đình và doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ, giảm tỷ lệ thất nghiệp và nghèo đói trong nữ giới. Chủ thể thực hiện: Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Ngân hàng Chính sách xã hội. Timeline: 2024-2030.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách: Giúp hiểu rõ hơn về vai trò lãnh đạo của Đảng trong thực hiện quyền phụ nữ, từ đó xây dựng chính sách phù hợp, hiệu quả.

2. Giảng viên và sinh viên ngành Lịch sử, Chính trị, Luật: Cung cấp tài liệu nghiên cứu chuyên sâu về lịch sử và pháp luật liên quan đến quyền phụ nữ tại Việt Nam.

3. Các tổ chức phụ nữ và xã hội dân sự: Hỗ trợ trong việc vận động, thực hiện các chương trình nâng cao quyền và vị thế của phụ nữ.

4. Nhà nghiên cứu và chuyên gia về bình đẳng giới: Là nguồn dữ liệu tham khảo để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về bình đẳng giới và quyền phụ nữ trong bối cảnh đổi mới.

Câu hỏi thường gặp

1. Quyền phụ nữ được hiểu như thế nào trong pháp luật quốc tế?
   Quyền phụ nữ là quyền con người của phụ nữ, bao gồm quyền bình đẳng và các quyền đặc thù riêng, được ghi nhận trong các công ước quốc tế như CEDAW, nhằm xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử dựa trên giới.

2. Vai trò của Đảng Cộng sản Việt Nam trong thực hiện quyền phụ nữ ra sao?
   Đảng đã lãnh đạo xây dựng chủ trương, chính sách và pháp luật nhằm bảo đảm quyền bình đẳng và phát triển của phụ nữ, đồng thời chỉ đạo các cơ quan nhà nước tổ chức thực hiện các quyền này trên thực tế.

3. Những thành tựu nổi bật trong thực hiện quyền phụ nữ từ 1986 đến 2012 là gì?
   Tỷ lệ đại biểu nữ trong Quốc hội và các cấp chính quyền tăng lên rõ rệt, hệ thống pháp luật về quyền phụ nữ được hoàn thiện, phụ nữ tham gia tích cực vào các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội.

4. Những khó khăn, hạn chế trong thực hiện quyền phụ nữ hiện nay là gì?
   Tư tưởng truyền thống "trọng nam, khinh nữ" còn phổ biến, điều kiện kinh tế xã hội chưa đồng đều, một số chính sách còn mang tính hình thức hoặc bảo vệ quá mức, chưa tạo điều kiện bình đẳng thực chất.

5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thực hiện quyền phụ nữ trong tương lai?
   Cần tăng cường giáo dục, hoàn thiện pháp luật, đào tạo cán bộ nữ, phát triển kinh tế tạo việc làm cho phụ nữ, đồng thời nâng cao nhận thức xã hội về bình đẳng giới.

Kết luận

• Đảng Cộng sản Việt Nam đã có vai trò lãnh đạo quan trọng trong việc thực hiện quyền phụ nữ từ năm 1986 đến 2012, với nhiều chủ trương và chính sách tiến bộ.
• Hệ thống pháp luật về quyền phụ nữ được hoàn thiện, đặc biệt là Luật Bình đẳng giới năm 2006, tạo nền tảng pháp lý vững chắc.
• Phụ nữ đã có sự tham gia tích cực và tăng trưởng về số lượng trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội, góp phần phát triển đất nước.
• Hạn chế về tư tưởng truyền thống và điều kiện kinh tế xã hội vẫn còn là thách thức cần giải quyết.
• Các bước tiếp theo cần tập trung vào hoàn thiện chính sách, nâng cao nhận thức và phát triển kinh tế để đảm bảo bình đẳng giới thực chất.

Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà nghiên cứu, nhà quản lý và các tổ chức liên quan trong việc thúc đẩy quyền phụ nữ và bình đẳng giới tại Việt Nam. Đề nghị các cơ quan, tổ chức liên quan tiếp tục nghiên cứu, vận dụng và phát huy các kết quả này trong thực tiễn.