NGUYEN XUAN CANH THUC TRANG VA GIAI PHAP TANG CUONG HOP TAC VIỆT NAM - TRUNG QUOC (2012-2024)

Quan hệ Việt Nam-Trung Quốc trải qua nhiều giai đoạn, từ quan hệ triều cống đến sát cánh chống thực dân, rồi giai đoạn đối đầu, và từ năm 1991 là giai đoạn hợp tác toàn diện. Lãnh đạo hai nước chủ trương "khép lại quá khứ, hướng tới tương lai", đề ra "phương châm 16 chữ" và "tinh thần bốn tốt" để xây dựng lòng tin. Các nghiên cứu đã đề cập đến lịch sử quan hệ qua các giai đoạn khác nhau, như Nguyễn Văn Thành (2000), Tran Tho Quang (2011), và Đỗ Tiến Sâm (2019).

Hai Đảng và nhân dân hai nước củng cố quan hệ hợp tác dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn. Các công trình nghiên cứu đã đề cập đến quan điểm của hai Đảng, hai nhà nước về quan hệ Việt Nam-Trung Quốc, những nỗ lực của lãnh tụ và nhân dân hai nước để duy trì quan hệ tốt đẹp; hợp tác cụ thể trên nhiều lĩnh vực. Các công trình như “Chủ tịch Hồ Chí Minh với sách lược ngoại giao Hoa-Việt thân thiện 1945-1946” và “Báo cáo tại kỳ họp hằng năm Quốc vụ viện Trung Quốc” của Lý Bằng (1991) đã đề cập đến vấn đề này.

Trong bối cảnh quốc tế và trong nước có nhiều diễn biến phức tạp, các thế lực thù địch lợi dụng vấn đề Biển Đông để kích động, phá hoại tình đoàn kết Việt Nam-Trung Quốc. Do đó, việc đề xuất các giải pháp tăng cường hợp tác Việt Nam-Trung Quốc có vai trò rất quan trọng. Việc tăng cường và phát triển quan hệ Việt Nam-Trung Quốc ngày càng ổn định, lành mạnh cũng là nhân tố quan trọng đối với sự phát triển của mỗi nước, đóng góp vào hòa bình, hợp tác, phát triển của khu vực và trên thế giới.

Trong giai đoạn từ 2012 đến nay, tình hình thế giới và khu vực diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo, song hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế. Cạnh tranh chiến lược giữa các nước ngày càng gay gắt, những vẫn trong tầm kiểm soát rủi ro, duy trì hợp tác trong các lĩnh vực có lợi ích chung; các nước lớn tranh thủ thúc đẩy quan hệ. Theo DCS Việt Nam, 2021: cạnh tranh chiến lược giữa các nước ngày càng gay gắt, những vẫn trong tầm kiểm soát rủi ro, duy trì hợp tác trong các lĩnh vực có lợi ích chung.

Chính sách đối ngoại của Việt Nam và Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong việc định hình quan hệ hợp tác. Việt Nam kiên trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, trong khi Trung Quốc đẩy mạnh chính sách đối ngoại cường quốc, tham gia vào các cơ chế hợp tác khu vực và toàn cầu. Sự điều chỉnh trong chính sách đối ngoại của cả hai nước có thể tạo ra cơ hội hoặc thách thức cho quan hệ hợp tác song phương.

Vấn đề Biển Đông là một trong những yếu tố gây căng thẳng trong quan hệ Việt Nam - Trung Quốc. Các tranh chấp chủ quyền, hoạt động xây dựng đảo nhân tạo, và các hành động đơn phương của Trung Quốc đã ảnh hưởng đến lòng tin và tạo ra những thách thức cho hợp tác song phương. Việc giải quyết vấn đề Biển Đông một cách hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế, có ý nghĩa quan trọng đối với sự ổn định và phát triển của quan hệ Việt Nam - Trung Quốc.

Thương mại Việt Nam - Trung Quốc đã có sự phát triển vượt bậc trong những năm gần đây. Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, với kim ngạch xuất nhập khẩu không ngừng tăng lên. Tuy nhiên, cán cân thương mại Việt Nam - Trung Quốc vẫn còn nhiều bất cập, Việt Nam nhập siêu từ Trung Quốc với giá trị lớn. Việc thúc đẩy xuất khẩu các mặt hàng có giá trị gia tăng cao của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc, đồng thời kiểm soát chặt chẽ nhập khẩu, sẽ góp phần cân bằng thương mại song phương.

Đầu tư Trung Quốc vào Việt Nam ngày càng gia tăng, đóng góp vào sự phát triển kinh tế của Việt Nam. Tuy nhiên, cũng có những lo ngại về chất lượng dự án, tác động môi trường, và vấn đề lao động. Việt Nam cần có chính sách thu hút đầu tư chọn lọc, ưu tiên các dự án công nghệ cao, thân thiện với môi trường, và sử dụng lao động có kỹ năng. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, giám sát các dự án đầu tư của Trung Quốc để đảm bảo tuân thủ pháp luật Việt Nam.

Hợp tác văn hóa, giáo dục, du lịch Việt Nam - Trung Quốc có vai trò quan trọng trong việc tăng cường hiểu biết và giao lưu giữa nhân dân hai nước. Các hoạt động trao đổi văn hóa, biểu diễn nghệ thuật, triển lãm, và các chương trình giao lưu sinh viên, học sinh được tổ chức thường xuyên. Số lượng khách du lịch Trung Quốc đến Việt Nam ngày càng tăng, góp phần thúc đẩy ngành du lịch của Việt Nam. Việc tăng cường quảng bá văn hóa, du lịch Việt Nam tại Trung Quốc, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho du khách Trung Quốc đến Việt Nam, sẽ góp phần thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực này.

Để thúc đẩy hợp tác kinh tế Việt Nam - Trung Quốc bền vững, cần tập trung vào các giải pháp sau: Thứ nhất, đa dạng hóa cơ cấu hàng hóa xuất nhập khẩu, giảm sự phụ thuộc vào một số mặt hàng nhất định. Thứ hai, nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật và quy định của thị trường Trung Quốc. Thứ ba, tăng cường xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm Việt Nam tại Trung Quốc. Thứ tư, cải thiện môi trường đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư vào Việt Nam.

Để tăng cường tin cậy chính trị trong quan hệ Việt Nam - Trung Quốc, cần tăng cường đối thoại cấp cao, trao đổi thông tin, và giải quyết các bất đồng một cách hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế. Hai bên cần tôn trọng độc lập, chủ quyền, và toàn vẹn lãnh thổ của nhau, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau. Đồng thời, cần tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực an ninh, quốc phòng, để xây dựng lòng tin và giảm thiểu rủi ro.

Để giải quyết vấn đề Biển Đông trong quan hệ Việt Nam - Trung Quốc, cần tuân thủ luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982. Hai bên cần kiềm chế, không có các hành động đơn phương làm phức tạp tình hình, và giải quyết các tranh chấp thông qua đàm phán hòa bình. Đồng thời, cần tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực phi truyền thống trên Biển Đông, như bảo vệ môi trường, cứu hộ cứu nạn, và nghiên cứu khoa học biển.

Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Trung Quốc (ACFTA) đã có tác động lớn đến thương mại song phương. Bên cạnh việc tạo thuận lợi cho trao đổi hàng hóa, ACFTA cũng đặt ra những yêu cầu cao hơn về năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp Việt Nam. Để tận dụng tối đa lợi ích từ ACFTA, cần nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm chi phí sản xuất, và tăng cường xúc tiến thương mại.

Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc mang đến cả cơ hội và rủi ro cho Việt Nam. Cơ hội là khả năng thu hút đầu tư vào cơ sở hạ tầng, kết nối giao thông, và phát triển kinh tế - xã hội. Rủi ro là sự phụ thuộc vào nguồn vốn của Trung Quốc, tác động môi trường, và vấn đề nợ công. Việt Nam cần có chính sách quản lý rủi ro hiệu quả để đảm bảo lợi ích quốc gia.

Từ hợp tác Việt Nam - Trung Quốc, có thể rút ra những bài học kinh nghiệm sau: Thứ nhất, cần duy trì đối thoại thường xuyên, xây dựng lòng tin, và giải quyết các bất đồng một cách hòa bình. Thứ hai, cần tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực có lợi ích chung, và quản lý các rủi ro một cách hiệu quả. Thứ ba, cần đa dạng hóa quan hệ đối ngoại, không phụ thuộc quá nhiều vào một đối tác duy nhất. Thứ tư, cần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, và bảo vệ lợi ích quốc gia trong quá trình hội nhập quốc tế.

Đại dịch Covid-19 đã gây ra những ảnh hưởng không nhỏ đến mối quan hệ Hợp Tác Việt Nam - Trung Quốc. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để hai nước tăng cường hợp tác trong lĩnh vực y tế, phòng chống dịch bệnh và phục hồi kinh tế. Việc chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ lẫn nhau trong phòng chống dịch bệnh và xây dựng các biện pháp phục hồi kinh tế chung sẽ là chìa khóa cho sự phát triển bền vững của mối quan hệ này trong thời kỳ hậu Covid-19.

Toàn cầu hóa mang lại những cơ hội và thách thức mới cho mối quan hệ Hợp Tác Kinh Tế Việt Nam - Trung Quốc. Để tận dụng tối đa những cơ hội này, cả hai nước cần phải tiếp tục cải cách kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới. Đồng thời, cần phải chủ động đối phó với những thách thức từ toàn cầu hóa như biến động thị trường, cạnh tranh gay gắt và các vấn đề môi trường.

Để nâng tầm Quan Hệ Việt Nam - Trung Quốc lên một tầm cao mới, cần phải có những đột phá trong tư duy và hành động. Cả hai bên cần phải vượt qua những rào cản về lịch sử và tư tưởng để xây dựng một mối quan hệ đối tác thực sự dựa trên sự tin cậy, tôn trọng và lợi ích chung. Đồng thời, cần phải tăng cường giao lưu nhân dân, thúc đẩy hợp tác văn hóa và giáo dục để củng cố nền tảng xã hội cho mối quan hệ này.