Hoàn thiện công tác thẩm định dự án đầu tư xin vay vốn của doanh nghiệp vừa và nhỏ tại ngân hàng thương mại

Thẩm định dự án đầu tư là quá trình NHTM xem xét, đánh giá khách quan, khoa học và toàn diện về các mặt pháp lý, nội dung cơ bản ảnh hưởng đến hiệu quả, tính khả thi và tính hiện thực của dự án. Mục đích là quyết định đầu tư hoặc cấp phép đầu tư. Đầu tư là sự hy sinh nguồn lực ở hiện tại để kỳ vọng lợi ích lớn hơn trong tương lai. Thẩm định giúp giám sát rủi ro, phòng tránh và ngăn ngừa rủi ro tốt hơn là khắc phục hậu quả. Do đó, thẩm định dự án một cách khoa học, khách quan là phương pháp tốt nhất.

Thẩm định dự án đầu tư có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với các NHTM trong hoạt động tín dụng đầu tư. Hoạt động đầu tư diễn ra trong thời gian dài nên có thể gặp nhiều rủi ro. Muốn cho vay an toàn, đảm bảo khả năng thu hồi vốn và lãi, quyết định cho vay dựa trên cơ sở thẩm định dự án đầu tư. Thẩm định dự án đầu tư sẽ rút ra được những kết luận chính xác về tính khả thi, hiệu quả kinh tế, khả năng trả nợ, những rủi ro có thể xảy ra để đưa ra quyết định cho vay hay từ chối.

Đối với DAĐT xin vay vốn, công tác thẩm định đóng vai trò rất quan trọng trong mọi lĩnh vực. NHCT thu lợi chủ yếu nhờ hoạt động cho vay. Chính vì vậy mỗi một khoản tín dụng được cấp ra nhất thiết phải mang lại hiệu quả, điều đó đồng nghĩa với việc đảm bảo cho hoạt động của ngân hàng được an toàn và hiệu quả. Vì vậy, điều NHCT quan tâm nhất là khả năng hoàn trả khoản vay cả gốc lẫn lãi đúng thời hạn. Do đó, việc NHCT phải tiến hành thẩm định dự án trên mọi phương diện kỹ thuật, thị trường, tổ chức quản lý, tài chính là rất quan trọng.

Chất lượng thẩm định bị chi phối bởi nhiều yếu tố, có thể phân ra nhân tố chủ quan và nhân tố khách quan. Nhân tố chủ quan là những nhân tố thuộc về nội bộ mà Ngân hàng có thể chủ động kiểm soát, điều chỉnh được. Nhân tố con người được coi là động lực của sự phát triển xã hội với ý nghĩa họ chính là chủ thể đồng thời là đối tượng phục vụ mà các hoạt động xã hội hướng tới. Con người đóng vai trò quan trọng trong nâng cao chất lượng thẩm định.

Cán bộ thẩm định cần có kiến thức, kinh nghiệm, năng lực và phẩm chất đạo đức. Kiến thức ở đây không chỉ là hiểu biết về nghiệp vụ chuyên môn đơn thuần mà bao gồm hiểu biết về khoa học — kinh tế — xã hội. Kinh nghiệm là những cái được tích luỹ qua hoạt động thực tiễn, năng lực và khả năng nắm bắt xử lí công việc trên cơ sở các tri thức đã tích luỹ. Trình độ cán bộ thẩm định ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng thẩm định.

Những sai lầm trong thẩm định dự án tài chính đầu tư từ nhân tố con người dù vô tình hay cố ý đều dẫn đến một hậu quả: đánh giá sai lệch hiệu quả, khả năng tài chính cũng như khả năng hoà trả vốn vay Ngân hàng, do đó Ngân hàng dễ gặp rủi ro. Cần có biện pháp đào tạo nâng cao năng lực, kiểm soát quy trình và đạo đức nghề nghiệp của cán bộ thẩm định.

Quy trình thẩm định cần được chuẩn hóa, minh bạch và tuân thủ nghiêm ngặt. Các bước thẩm định cần được xác định rõ ràng, từ khâu tiếp nhận hồ sơ, phân tích thông tin, đánh giá rủi ro đến ra quyết định. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận liên quan để đảm bảo tính khách quan và chính xác.

Các NHTM cần áp dụng các phương pháp phân tích tài chính hiện đại như phân tích dòng tiền chiết khấu, phân tích độ nhạy, phân tích rủi ro để đánh giá chính xác khả năng sinh lời và khả năng trả nợ của dự án. Cần sử dụng các mô hình tài chính phù hợp với từng loại hình dự án và ngành nghề kinh doanh.

Các NHTM cần đầu tư vào đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ cán bộ thẩm định có trình độ chuyên môn cao, đạo đức nghề nghiệp tốt. Cần cập nhật kiến thức về kinh tế, tài chính, pháp luật và các ngành nghề kinh doanh. Cần tạo điều kiện để cán bộ thẩm định học hỏi kinh nghiệm từ các chuyên gia trong và ngoài nước.

Hệ thống quản lý rủi ro cần bao gồm các quy trình, thủ tục, công cụ và cơ chế giám sát để đảm bảo các rủi ro được kiểm soát một cách hiệu quả. Cần xác định rõ trách nhiệm của từng bộ phận và cá nhân trong việc quản lý rủi ro.

Cần thực hiện đánh giá rủi ro định kỳ và thường xuyên để kịp thời phát hiện và xử lý các vấn đề phát sinh. Cần giám sát chặt chẽ tình hình thực hiện dự án, tình hình tài chính của khách hàng và các yếu tố thị trường để có biện pháp ứng phó kịp thời.

Các NHTM nên áp dụng các công cụ phòng ngừa rủi ro hiện đại như hợp đồng tương lai, hợp đồng hoán đổi, quyền chọn để giảm thiểu tác động của các yếu tố bất lợi đến dự án. Cần có đội ngũ chuyên gia có kinh nghiệm để tư vấn và quản lý các công cụ phái sinh.

Báo cáo cần có các phần chính như: Tóm tắt dự án, Mô tả dự án, Phân tích thị trường, Phân tích kỹ thuật, Phân tích tài chính, Đánh giá rủi ro, Kết luận và Kiến nghị. Mỗi phần cần được trình bày một cách chi tiết và logic.

Các chỉ số tài chính quan trọng cần được phân tích và trình bày trong báo cáo bao gồm: Doanh thu, Chi phí, Lợi nhuận, Dòng tiền, NPV, IRR, ROI, Thời gian hoàn vốn. Các chỉ số này giúp đánh giá khả năng sinh lời và khả năng trả nợ của dự án.

Báo cáo cần được trình bày một cách rõ ràng, ngắn gọn và dễ hiểu. Cần sử dụng ngôn ngữ chuyên môn chính xác và tránh sử dụng các thuật ngữ khó hiểu. Cần kiểm tra kỹ lưỡng tính chính xác của thông tin và số liệu trước khi trình bày.

AI có thể được sử dụng để tự động hóa các quy trình thẩm định, phân tích dữ liệu và dự báo rủi ro. AI cũng có thể giúp phát hiện các gian lận và sai sót trong hồ sơ dự án.

Big Data có thể cung cấp thông tin chi tiết về thị trường, khách hàng và đối thủ cạnh tranh. Big Data cũng có thể giúp đánh giá tác động của dự án đến môi trường và xã hội.

Các nền tảng trực tuyến có thể giúp thu thập và xử lý thông tin một cách nhanh chóng và hiệu quả. Các nền tảng này cũng có thể cung cấp các công cụ phân tích và báo cáo giúp cán bộ thẩm định dễ dàng đưa ra quyết định.