I. Tổng Quan Hệ Thống Ngân Hàng Vai Trò Ổn Định
Ngân hàng là trái tim của hệ thống tài chính, kết nối người vay và người tiết kiệm, phân bổ vốn. Ngân hàng đóng vai trò thiết yếu thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội. Khi một ngân hàng gặp khó khăn, không chỉ ảnh hưởng đến chính ngân hàng đó mà còn gây rủi ro cho sự ổn định của toàn bộ hệ thống tài chính và niềm tin của công chúng. Tại Việt Nam, các ngân hàng yếu kém gây ra những tổn thất nghiêm trọng về tài chính, đe dọa sự ổn định kinh tế. Cần có các giải pháp mới, toàn diện và hiệu quả hơn để xử lý các ngân hàng yếu kém, ổn định hệ thống tài chính. Dựa trên các nghiên cứu mới nhất, Nordine Abidi et al (2024) phân loại các chức năng này thành năm nhóm chính.
1.1. Chức Năng Cốt Lõi Thanh Khoản và Điều Tiết Thanh Toán
Ngân hàng cung cấp thanh khoản cho nền kinh tế bằng cách nhận tiền gửi và cho vay. Đồng thời, ngân hàng cũng tạo điều kiện thanh toán bằng cách vận hành các hệ thống bù trừ và thanh toán. Việc chuyển đổi các tài sản kém thanh khoản (ví dụ: các khoản vay) thành các tài sản thanh khoản hơn (ví dụ: tiền gửi thanh toán) là hoạt động cốt lõi của ngân hàng. Chức năng này cho phép các doanh nghiệp và hộ gia đình tiếp cận thị trường tín dụng ngay cả khi họ không có sẵn thanh khoản để làm điều đó.
1.2. Quản Lý Rủi Ro Giám Sát Ổn Định Hệ Thống Ngân Hàng
Ngân hàng quản lý rủi ro bằng cách đa dạng hóa danh mục đầu tư, dành riêng vốn và sử dụng các công cụ phòng ngừa rủi ro. Việc quản lý rủi ro do đó giúp ngân hàng bảo vệ người gửi tiền và nhà đầu tư khỏi các khoản lỗ. Các ngân hàng thu thập và xử lý thông tin về người vay, cho phép họ đánh giá rủi ro cho vay. Việc giám sát các hoạt động của người vay và đảm bảo rằng họ sử dụng vốn đúng mục đích cũng là một phần trong công việc của ngân hàng.
II. Ngân Hàng Yếu Kém Định Nghĩa Dấu Hiệu Nguy Cơ
Ngân hàng yếu kém có thể được định nghĩa theo nhiều cách khác nhau. Theo tài liệu của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế, BIS (2015) ban hành, một ngân hàng yếu kém là ngân hàng có khả năng thanh khoản hoặc khả năng thanh toán bị suy giảm. Định nghĩa này tập trung vào một ngân hàng đang đối mặt với các mối đe dọa tiềm tàng hoặc tức thì đối với khả năng thanh khoản và khả năng thanh toán của mình. Các vấn đề cơ bản của ngân hàng yếu kém bao gồm: quản trị kém, thiếu vốn và kém thanh khoản, mô hình kinh doanh không khả thi, chất lượng tài sản yếu kém và hệ thống kiểm soát kém.
2.1. Dấu Hiệu Nhận Biết Sớm Quản Trị Kém và Thiếu Vốn
Các dấu hiệu của ngân hàng yếu kém không xuất hiện đột ngột. Những vấn đề dường như xuất hiện nhanh chóng thường là dấu hiệu của những yếu kém về tài chính hoặc quản trị đã được cho phép tồn tại trong một thời gian dài. Những vấn đề này có thể nhanh chóng trở thành mối quan tâm lớn đối với cơ quan giám sát nếu các yêu cầu thận trọng tối thiểu không được đáp ứng và khả năng tồn tại của ngân hàng bị đe dọa.
2.2. Vai Trò Giám Sát Phòng Ngừa và Giải Quyết Ngân Hàng Yếu Kém
Nhiệm vụ của cơ quan giám sát là xác định sớm những vấn đề này, đảm bảo rằng các biện pháp phòng ngừa hoặc khắc phục được áp dụng và phối hợp với cơ quan giải quyết để đảm bảo rằng các kế hoạch khắc phục và giải quyết đã được thống nhất được thực hiện trong trường hợp hành động phòng ngừa thất bại. Chiến lược giải quyết sẽ cần phải tính đến tầm quan trọng hệ thống của ngân hàng.
2.3. Rủi ro tín dụng Hoạt động cốt lõi chiếm tỷ trọng lớn trong hoạt động của các ngân hàng.
Nhưng khó khăn mà ngân hàng phải đối mặt có thể xuất phát từ nhiều yếu tố, nhưng phần lớn đều liên quan đến tín dụng. Khi các khoản thanh toán bị chậm trễ hoặc không được thực hiện, điều này có thể gây ra vấn đề về dòng tiền và làm suy giảm tính thanh khoản của ngân hàng. Do đó, yêu cầu về vốn mạnh là điều kiện cần thiết nhưng chưa đủ để đảm bảo sự ổn định của hệ thống ngân hàng; một nền tảng thanh khoản vững chắc, được củng cố thông qua các tiêu chuẩn giám sát nghiêm ngặt cũng có vai trò quan trọng tương đương.
III. Nguyên Nhân Ngân Hàng Yếu Kém Rủi Ro Quản Trị
Khó khăn của ngân hàng xuất phát từ nhiều yếu tố, phần lớn liên quan đến tín dụng. Khi các khoản thanh toán chậm trễ, gây ra vấn đề về dòng tiền và suy giảm tính thanh khoản. Yêu cầu về vốn mạnh là cần thiết, nhưng chưa đủ. Thanh khoản vững chắc và tiêu chuẩn giám sát nghiêm ngặt cũng quan trọng. Cuộc khủng hoảng tài chính 2007 nhấn mạnh tầm quan trọng của thanh khoản. Điểm yếu của ngân hàng có thể bắt nguồn từ rủi ro thị trường, rủi ro hoạt động, rủi ro lãi suất hoặc rủi ro chiến lược.
3.1. Rủi Ro Tín Dụng Nguyên Nhân Hàng Đầu Gây Yếu Kém
Dù lĩnh vực tài chính đã chứng kiến nhiều đổi mới, tín dụng vẫn luôn là hoạt động cốt lõi, chiếm tỷ trọng lớn trong hoạt động của các ngân hàng. Khi các khoản thanh toán bị chậm trễ hoặc không được thực hiện, điều này có thể gây ra vấn đề về dòng tiền và làm suy giảm tính thanh khoản của ngân hàng.
3.2. Quản Trị Doanh Nghiệp Kém Gốc Rễ Của Mọi Vấn Đề
Việc tiếp xúc quá mức với rủi ro, tổn thất tín dụng, vấn đề thanh khoản và thiếu hụt vốn đều bắt nguồn từ những điểm yếu trong quản trị doanh nghiệp. Chẳng hạn như sự quản lý rủi ro kém của hội đồng quản trị, thiếu một khung chấp nhận rủi ro hiệu quả, tham vọng không được kiểm soát của ban giám đốc.
3.3. Chính sách tập trung vào lợi nhuận ngắn hạn mà không điều chỉnh theo mức độ rủi ro và hệ thống kiểm soát nội bộ chưa hoàn thiện.
Các quy trình này thường không đủ mạnh để ngăn chặn những rủi ro tiềm ẩn. Hoạt động cho vay kém chẳng hạn như thiếu sự đánh giá rủi ro đầy đủ, không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ việc đánh giá rủi ro đối với các khoản vay, bao gồm khả năng thanh toán của khách hàng, lịch sử tín dụng và tình trạng tài chính hiện tại. Điều này dẫn đến việc cấp tín dụng cho các đối tượng có nguy cơ không trả được nợ.
IV. Thực Trạng Xử Lý NH Yếu Kém Tại Việt Nam Đánh Giá
Trong những năm gần đây, Việt Nam đã chứng kiến sự xuất hiện của các ngân hàng yếu kém, bị đưa vào diện kiểm soát đặc biệt. Các ngân hàng này không chỉ gây ra những tổn thất nghiêm trọng về tài chính mà còn đe dọa sự ổn định của nền kinh tế. Mặc dù Nhà nước đã áp dụng nhiều giải pháp để xử lý vấn đề, nhưng các biện pháp hiện hành vẫn còn nhiều hạn chế và chưa giải quyết triệt để vấn đề, dẫn đến việc ngân sách nhà nước phải gánh chịu chi phí hàng ngàn tỷ đồng mỗi năm để duy trì sự tồn tại của các ngân hàng này. Các ngân hàng này không chỉ gây ra những tổn thất nghiêm trọng về tài chính mà còn đe dọa sự ổn định của nền kinh tế
4.1. Các Biện Pháp Đã Áp Dụng Kiểm Soát Đặc Biệt Mua Lại
Nghiên cứu tập trung đánh giá các biện pháp xử lý đã được áp dụng và đánh giá kết quả đạt được. Ngoài ra, để có cái nhìn toàn diện và so sánh, bài nghiên cứu sẽ tham khảo các chính sách, cơ chế, luật pháp và biện pháp xử lý ngân hàng yếu kém từ các quốc gia có hệ thống tài chính phát triển như Mỹ (Dodd-Frank Act) và châu Âu (BRRD).
4.2. Hạn Chế và Thách Thức Pháp Lý Tài Chính Quản Trị
Những hạn chế pháp lý, thách thức về tài chính, và yếu kém trong quản trị ngân hàng tiếp tục cản trở hiệu quả của các biện pháp hiện có, đòi hỏi cải tiến về khung pháp lý và sự tham gia mạnh mẽ hơn từ các bên liên quan.
