Tổng quan nghiên cứu

Ngành khai thác than hầm lò tại Việt Nam, đặc biệt là vùng Quảng Ninh, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế quốc gia với sản lượng than tiêu thụ đạt khoảng 41,5 triệu tấn năm 2018, giá trị sản phẩm đạt gần 44 nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, ngành này cũng đối mặt với nhiều thách thức về an toàn lao động (ATLĐ), khi trung bình mỗi năm xảy ra khoảng 4500 vụ tai nạn lao động (TNLĐ), làm gần 5000 người bị thương và khoảng 500 người tử vong. Tình trạng này đặc biệt nghiêm trọng trong khai thác than hầm lò, với tỷ lệ người chết do TNLĐ tương ứng khoảng một người trên một triệu tấn than khai thác.

Luận văn tập trung nghiên cứu tình hình TNLĐ tại Công ty than Thống Nhất – TKV, một trong những mỏ than hầm lò có nguy cơ cao về hiểm họa khai thác, với mục tiêu đánh giá hiện trạng TNLĐ, phân tích nguyên nhân và đề xuất các giải pháp giảm thiểu tai nạn nhằm đảm bảo an toàn cho người lao động và nâng cao hiệu quả sản xuất. Nghiên cứu được thực hiện trên dữ liệu từ giai đoạn 2009-2018, tại khu vực khai thác Lộ Trí, thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.

Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ nằm ở việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý an toàn tại Công ty than Thống Nhất mà còn góp phần xây dựng các quy định chung về an toàn vệ sinh lao động (AT-VSLĐ) cho ngành than hầm lò Việt Nam, đồng thời là tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành khai thác mỏ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý an toàn lao động trong ngành khai thác mỏ, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý rủi ro: tập trung vào nhận diện, đánh giá và kiểm soát các nguy cơ tiềm ẩn trong môi trường làm việc hầm lò, đặc biệt là các hiểm họa như sập đổ lò, bục nước, cháy nổ khí mê tan.
  • Mô hình chu trình PDCA (Plan-Do-Check-Act): áp dụng trong việc xây dựng, thực hiện, kiểm tra và cải tiến các biện pháp an toàn lao động.
  • Khái niệm về an toàn vệ sinh lao động (AT-VSLĐ): bao gồm các yếu tố kỹ thuật, tổ chức và con người nhằm đảm bảo môi trường làm việc an toàn, giảm thiểu tai nạn và bệnh nghề nghiệp.
  • Khái niệm về bệnh nghề nghiệp: tập trung vào các bệnh liên quan đến môi trường lao động hầm lò như bụi phổi silicose, bệnh ngoài da, bệnh hô hấp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích số liệu thống kê từ các báo cáo tai nạn lao động của Công ty than Thống Nhất giai đoạn 2009-2018. Cỡ mẫu gồm toàn bộ các vụ TNLĐ được ghi nhận trong 10 năm với tổng số 352 vụ, trong đó có 11 vụ nghiêm trọng gây tử vong.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ mẫu (census) nhằm đảm bảo tính đầy đủ và chính xác của dữ liệu. Phân tích số liệu được thực hiện bằng các công cụ thống kê mô tả, biểu đồ và phân tích tỷ lệ phần trăm để đánh giá xu hướng, nguyên nhân và đặc điểm của các vụ tai nạn.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2009 đến 2018, tập trung vào phân tích hiện trạng, đánh giá nguyên nhân và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế của Công ty than Thống Nhất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình tai nạn lao động tại Công ty than Thống Nhất: Trong giai đoạn 2009-2018, tổng số vụ TNLĐ là 352 vụ, trong đó 184 vụ (52,27%) là nhẹ, 157 vụ (44,6%) là nặng và 11 vụ (3,13%) nghiêm trọng gây chết người. Số người bị nạn tương ứng là 352 người, với 11 người tử vong.

  2. Nguyên nhân gây tai nạn: Phương tiện vận tải chiếm tỷ lệ cao nhất trong các nguyên nhân gây TNLĐ, dao động từ 24,97% đến 45,45% các năm. Ngã, va đập do than, đất đá văng rơi cũng chiếm tỷ lệ lớn, từ 14,8% đến 44,44%. Các nguyên nhân khác như nổ mìn, sập lò, điện giật chiếm tỷ lệ thấp hơn nhưng vẫn gây hậu quả nghiêm trọng.

  3. Đặc điểm tai nạn theo vị trí công tác và tuổi nghề: TNLĐ tập trung chủ yếu ở công nhân có tuổi nghề dưới 10 năm, chiếm khoảng 79,4% tổng số người bị nạn. Điều này cho thấy nhóm lao động trẻ, mới vào nghề có nguy cơ cao do thiếu kinh nghiệm và ý thức an toàn chưa đầy đủ.

  4. Môi trường lao động và bệnh nghề nghiệp: Nồng độ bụi trong hầm lò cao gấp 15 lần tiêu chuẩn vệ sinh cho phép vào thời điểm khai thác, nhiệt độ dao động từ 28ºC đến 30ºC, độ ẩm vượt tiêu chuẩn đến 16%. Các bệnh thường gặp gồm bệnh xương khớp (12,6%), bệnh tiêu hóa (13,8%), bệnh thần kinh (26,3%), bệnh ngoài da (34,9%), bệnh hô hấp (32%) và bệnh tai mũi họng (69,5%).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy tai nạn lao động trong khai thác than hầm lò tại Công ty than Thống Nhất có xu hướng tăng theo sản lượng khai thác và số lượng công nhân. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ việc sử dụng phương tiện vận tải trong điều kiện địa chất phức tạp, môi trường làm việc khắc nghiệt và ý thức an toàn của người lao động còn hạn chế.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành than Việt Nam, tỷ lệ TNLĐ nghiêm trọng tại Công ty than Thống Nhất tương đối cao, phản ánh đặc thù khai thác hầm lò sâu, khí mê tan cấp I và điều kiện địa chất phức tạp. Môi trường lao động không đảm bảo vệ sinh cũng góp phần làm tăng nguy cơ bệnh nghề nghiệp, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe người lao động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố số vụ TNLĐ theo năm, nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng, giúp minh họa rõ xu hướng và điểm nóng tai nạn. Bảng thống kê chi tiết theo nguyên nhân và vị trí công tác cũng hỗ trợ việc phân tích chuyên sâu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác huấn luyện và tuyên truyền AT-VSLĐ: Đào tạo chuyên sâu, định kỳ cho công nhân, đặc biệt nhóm lao động mới dưới 10 năm tuổi nghề, nhằm nâng cao ý thức và kỹ năng phòng tránh tai nạn. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể: Ban An toàn Công ty phối hợp với các phòng ban đào tạo.

  2. Nâng cao chất lượng kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm: Tăng cường thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất tại các phân xưởng, công trường; xử lý nghiêm các vi phạm quy trình an toàn. Thời gian: triển khai ngay và duy trì thường xuyên. Chủ thể: Phòng An toàn, Ban Quản lý sản xuất.

  3. Cải tiến kỹ thuật và đầu tư thiết bị hiện đại: Áp dụng công nghệ khai thác tiên tiến, đồng bộ hóa thiết bị, nâng cấp hệ thống thông gió, giảm bụi và cải thiện điều kiện môi trường làm việc. Thời gian: kế hoạch 3-5 năm. Chủ thể: Ban Giám đốc, phòng Kỹ thuật.

  4. Xây dựng hệ thống quản lý rủi ro và phòng ngừa tai nạn: Áp dụng mô hình PDCA trong quản lý an toàn, xây dựng quy trình đánh giá rủi ro, cảnh báo sớm và kế hoạch ứng phó sự cố. Thời gian: triển khai trong 1-2 năm. Chủ thể: Ban An toàn, phòng Quản lý chất lượng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý các công ty khai thác than hầm lò: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách an toàn, cải thiện môi trường làm việc và giảm thiểu tai nạn.

  2. Chuyên viên an toàn lao động và kỹ sư khai thác mỏ: Áp dụng các phân tích và đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát và vận hành thiết bị.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành khai thác mỏ, an toàn lao động: Tham khảo dữ liệu thực tế, phương pháp nghiên cứu và kết quả phân tích để phát triển các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về lao động và an toàn vệ sinh lao động: Dùng làm tài liệu tham khảo trong việc xây dựng quy định, chính sách và giám sát hoạt động khai thác than.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tai nạn lao động lại tập trung nhiều ở nhóm công nhân có tuổi nghề dưới 10 năm?
    Nguyên nhân chính là do nhóm công nhân này thiếu kinh nghiệm, chưa quen với môi trường làm việc khắc nghiệt và ý thức an toàn còn hạn chế. Việc huấn luyện chưa đủ chuyên sâu cũng góp phần làm tăng nguy cơ tai nạn.

  2. Nguyên nhân phổ biến nhất gây tai nạn trong khai thác than hầm lò là gì?
    Phương tiện vận tải chiếm tỷ lệ cao nhất trong các nguyên nhân gây tai nạn, tiếp theo là ngã, va đập do than, đất đá văng rơi. Điều này phản ánh tính chất công việc và điều kiện địa chất phức tạp.

  3. Môi trường làm việc tại Công ty than Thống Nhất có những đặc điểm nào ảnh hưởng đến sức khỏe người lao động?
    Nhiệt độ cao (28ºC-30ºC), độ ẩm vượt tiêu chuẩn, nồng độ bụi cao gấp 15 lần tiêu chuẩn vệ sinh, cùng với nồng độ nấm mốc và vi khuẩn trong không khí vượt mức cho phép, tạo điều kiện thuận lợi cho các bệnh nghề nghiệp phát triển.

  4. Các biện pháp kỹ thuật nào đã được áp dụng để nâng cao an toàn lao động?
    Công ty đã áp dụng giá thủy lực di động chống giữ lò chợ, sử dụng máy khoan hiện đại như TAMROCK, máy đào lò Combai, đồng thời cải thiện hệ thống thông gió và kiểm soát bụi.

  5. Làm thế nào để giảm thiểu tai nạn lao động trong tương lai tại các mỏ than hầm lò?
    Cần kết hợp đồng bộ các giải pháp: nâng cao nhận thức và kỹ năng người lao động, tăng cường kiểm tra giám sát, áp dụng công nghệ hiện đại, xây dựng hệ thống quản lý rủi ro và phòng ngừa tai nạn hiệu quả.

Kết luận

  • Tình hình tai nạn lao động tại Công ty than Thống Nhất trong giai đoạn 2009-2018 còn nghiêm trọng với 352 vụ, trong đó 11 vụ gây tử vong.
  • Nguyên nhân chủ yếu là do phương tiện vận tải, ngã và va đập do vật liệu rơi, tập trung nhiều ở nhóm công nhân có tuổi nghề dưới 10 năm.
  • Môi trường lao động khắc nghiệt với nhiệt độ, độ ẩm, bụi và nấm mốc vượt tiêu chuẩn ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người lao động.
  • Công ty đã áp dụng một số công nghệ hiện đại và có hệ thống quản lý an toàn nhưng vẫn cần cải tiến và nâng cao hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về đào tạo, kiểm tra, kỹ thuật và quản lý nhằm giảm thiểu tai nạn và nâng cao an toàn lao động trong tương lai.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả định kỳ, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các mỏ than hầm lò khác trong vùng Quảng Ninh.

Call-to-action: Các đơn vị khai thác than hầm lò cần ưu tiên đầu tư cho công tác an toàn lao động, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý để xây dựng môi trường làm việc an toàn, bền vững.