## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04-11-2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, việc phát triển giáo dục nghề nghiệp (GDNN) trong trường phổ thông trở thành một nhiệm vụ cấp thiết. Tại Việt Nam, đặc biệt là tỉnh miền núi Lào Cai, việc dạy học công nghệ sinh học "Nuôi trồng nấm sò" theo mô hình trường học gắn với thực tiễn sản xuất kinh doanh được xem là giải pháp thiết thực nhằm nâng cao năng lực nghề nghiệp cho học sinh THPT. Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào thiết kế và sử dụng bộ tài liệu dạy nghề "Nuôi trồng nấm sò" phù hợp với điều kiện địa phương, góp phần phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh lớp 11 trường THPT số 1 Bảo Thắng, Lào Cai trong năm học 2018-2019. Phạm vi nghiên cứu bao gồm khảo sát thực trạng dạy học nghề tại trường, xây dựng tài liệu chuyên đề, tổ chức thực nghiệm sư phạm và đánh giá hiệu quả mô hình. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc nâng cao chất lượng dạy nghề, phát triển năng lực tự học, năng lực hợp tác và định hướng nghề nghiệp cho học sinh, đồng thời góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường thông qua việc sử dụng phế phẩm nông nghiệp để nuôi trồng nấm sò.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

- **Lý thuyết hướng nghiệp và giáo dục hướng nghiệp (GDHN):** Định nghĩa GDHN là hệ thống các biện pháp giúp học sinh có kiến thức về nghề nghiệp và khả năng lựa chọn nghề phù hợp với năng lực và nhu cầu xã hội. GDHN góp phần hình thành nhân cách, phát triển năng lực và phẩm chất người học, đồng thời định hướng nghề nghiệp phù hợp với điều kiện địa phương.

- **Mô hình trường học gắn với thực tiễn sản xuất, kinh doanh:** Mô hình này nhấn mạnh việc kết hợp học tập với thực hành, lý luận gắn với thực tiễn, nhằm phát triển năng lực nghề nghiệp và phẩm chất cốt lõi cho học sinh, đồng thời đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực tại địa phương.

- **Tiếp cận đào tạo theo năng lực thực hiện (NLTH):** Phương pháp đào tạo và đánh giá dựa trên năng lực thực tế của người học, tập trung vào kỹ năng, kiến thức và thái độ cần thiết để thực hiện công việc nghề nghiệp.

Các khái niệm chính bao gồm: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, tiêu chuẩn năng lực (TCNL), và phương pháp dạy học phát triển năng lực.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu:** Dữ liệu được thu thập từ khảo sát 310 học sinh lớp 11 và 35 giáo viên dạy nghề tại trường THPT số 1 Bảo Thắng, Lào Cai; tài liệu pháp lý của Bộ Giáo dục và Đào tạo; các tài liệu chuyên ngành về nuôi trồng nấm sò và giáo dục hướng nghiệp.

- **Phương pháp phân tích:** Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu lý thuyết và thực tiễn; phương pháp điều tra khảo sát bằng bảng hỏi; phương pháp chuyên gia để lấy ý kiến đóng góp; và phương pháp thực nghiệm sư phạm với nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm nhằm đánh giá hiệu quả bộ tài liệu và mô hình dạy học.

- **Timeline nghiên cứu:** Nghiên cứu được tiến hành trong năm học 2018-2019, bao gồm khảo sát thực trạng, xây dựng tài liệu, tổ chức thực nghiệm và phân tích kết quả.

- **Phương pháp thống kê:** Sử dụng phần mềm SPSS 16.0 để phân tích dữ liệu, bao gồm kiểm tra biểu đồ tần suất, tính điểm trung bình, độ lệch chuẩn, và các phép kiểm định T-test, Chi-square để đánh giá sự khác biệt giữa các nhóm.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Thực trạng dạy nghề tại trường THPT số 1 Bảo Thắng:**
   - 85,71% giáo viên thường sử dụng phương pháp đọc chép trong dạy học nghề.
   - 77,14% giáo viên cho rằng việc dạy nghề chưa đạt hiệu quả như mong muốn.
   - 82,9% học sinh cho biết giờ học nghề chủ yếu là nghe giảng và ghi chép, ít thực hành.
   - 67,74% học sinh thường xuyên cảm thấy nhàm chán trong giờ học nghề.

2. **Nhận thức về vai trò của dạy nghề:**
   - 80% giáo viên và học sinh nhận thức dạy nghề là điều kiện cần thiết cho học sinh trong tương lai.
   - Tuy nhiên, 92,58% học sinh cho rằng mục đích chính của học nghề là để lấy điểm cộng khi thi tốt nghiệp.

3. **Hiệu quả của bộ tài liệu "Nuôi trồng nấm sò":**
   - Thực nghiệm sư phạm cho thấy học sinh nhóm thực nghiệm có điểm trung bình các bài kiểm tra cao hơn nhóm đối chứng khoảng 15-20%.
   - Năng suất và thời gian sinh trưởng của nấm sò được cải thiện rõ rệt khi áp dụng các công thức nuôi trồng theo tài liệu.
   - Học sinh phát triển năng lực tự học, giải quyết vấn đề và hợp tác tốt hơn sau khi tham gia mô hình dạy học.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến hiệu quả dạy nghề thấp là do phương pháp giảng dạy truyền thống, thiếu thực hành và tài liệu phù hợp với điều kiện địa phương. So với các nghiên cứu quốc tế về đào tạo nghề, việc áp dụng mô hình trường học gắn với thực tiễn sản xuất kinh doanh giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách sinh động, thực tế hơn, từ đó nâng cao hứng thú và hiệu quả học tập. Kết quả thực nghiệm chứng minh bộ tài liệu "Nuôi trồng nấm sò" không chỉ phù hợp với điều kiện khí hậu, địa lý của Lào Cai mà còn góp phần phát triển năng lực nghề nghiệp cho học sinh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất điểm kiểm tra và biểu đồ năng suất nấm sò để minh họa sự khác biệt giữa nhóm thực nghiệm và đối chứng.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Xây dựng và hoàn thiện bộ tài liệu dạy nghề phù hợp:** Cần tiếp tục cập nhật, hoàn thiện tài liệu "Nuôi trồng nấm sò" theo hướng tích hợp kiến thức thực tiễn và phát triển năng lực học sinh, đảm bảo phù hợp với điều kiện địa phương.

2. **Đào tạo, bồi dưỡng giáo viên chuyên môn:** Tổ chức các lớp tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn và phương pháp dạy học phát triển năng lực cho giáo viên dạy nghề, đặc biệt là kỹ năng thực hành và hướng nghiệp.

3. **Đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học:** Nhà trường và các cấp quản lý cần ưu tiên nguồn lực để trang bị phòng thực hành, thiết bị nuôi trồng nấm và các công cụ hỗ trợ dạy học nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

4. **Tăng cường phối hợp với các cơ sở sản xuất, kinh doanh:** Huy động sự tham gia của các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất địa phương trong việc tổ chức tham quan, thực tập và hỗ trợ học sinh trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

5. **Xây dựng chính sách khuyến khích học sinh học nghề:** Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức về vai trò của học nghề, đồng thời có chính sách hỗ trợ, động viên học sinh tham gia học nghề một cách nghiêm túc và hiệu quả.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục:** Nhận được hướng dẫn cụ thể về xây dựng tài liệu dạy nghề và tổ chức mô hình trường học gắn với thực tiễn, giúp nâng cao chất lượng dạy nghề tại các trường THPT.

2. **Nhà hoạch định chính sách giáo dục:** Có cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách phát triển giáo dục nghề nghiệp phù hợp với điều kiện địa phương và xu thế đổi mới giáo dục.

3. **Sinh viên ngành sư phạm và nghiên cứu giáo dục:** Tham khảo phương pháp nghiên cứu, thiết kế tài liệu và thực nghiệm sư phạm trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp và phát triển năng lực học sinh.

4. **Các cơ sở sản xuất, doanh nghiệp địa phương:** Hiểu rõ vai trò phối hợp với nhà trường trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng, đồng thời phát triển mô hình sản xuất kinh doanh gắn với giáo dục.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao cần xây dựng bộ tài liệu riêng cho môn nghề "Nuôi trồng nấm sò"?**  
Bộ tài liệu được thiết kế phù hợp với điều kiện khí hậu, địa lý và thực tiễn sản xuất của địa phương, giúp học sinh dễ tiếp cận và áp dụng kiến thức vào thực tế, nâng cao hiệu quả học tập và phát triển năng lực nghề nghiệp.

2. **Phương pháp dạy học nào được áp dụng trong mô hình trường học gắn với thực tiễn?**  
Phương pháp dạy học phát triển năng lực, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, sử dụng chủ đề dạy học và hoạt động trải nghiệm sáng tạo nhằm phát triển năng lực tự học, giải quyết vấn đề và hợp tác của học sinh.

3. **Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của mô hình dạy học này?**  
Sử dụng phương pháp thực nghiệm sư phạm với nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm, thu thập dữ liệu qua các bài kiểm tra, đánh giá năng lực và phân tích thống kê để so sánh kết quả học tập và phát triển năng lực của học sinh.

4. **Những khó khăn chính trong việc dạy nghề hiện nay là gì?**  
Thiếu cơ sở vật chất, thiết bị thực hành, giáo viên chuyên môn sâu và nhận thức chưa đúng về vai trò của học nghề dẫn đến hiệu quả dạy học thấp và học sinh thiếu hứng thú.

5. **Mô hình trường học gắn với thực tiễn có thể áp dụng ở những địa phương nào?**  
Mô hình phù hợp với các địa phương có điều kiện sản xuất đặc thù, có thể tận dụng nguồn lực địa phương để gắn kết giáo dục với thực tiễn sản xuất, kinh doanh nhằm phát triển năng lực nghề nghiệp cho học sinh.

## Kết luận

- Đã xây dựng thành công bộ tài liệu dạy nghề "Nuôi trồng nấm sò" phù hợp với điều kiện thực tiễn của trường THPT số 1 Bảo Thắng, Lào Cai.  
- Mô hình trường học gắn với thực tiễn sản xuất kinh doanh góp phần nâng cao hiệu quả dạy học nghề, phát triển năng lực tự học, giải quyết vấn đề và hợp tác cho học sinh.  
- Thực nghiệm sư phạm cho thấy sự khác biệt tích cực về kết quả học tập và năng suất nuôi trồng nấm sò giữa nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng.  
- Cần tiếp tục đầu tư cơ sở vật chất, bồi dưỡng giáo viên và tăng cường phối hợp với các cơ sở sản xuất để phát huy hiệu quả mô hình.  
- Khuyến nghị các trường THPT và cơ quan quản lý giáo dục áp dụng mô hình này nhằm nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp và định hướng nghề nghiệp cho học sinh.

**Hành động tiếp theo:** Triển khai nhân rộng mô hình tại các trường THPT khác trong tỉnh và các địa phương có điều kiện tương tự; tổ chức các khóa đào tạo bồi dưỡng giáo viên; xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển giáo dục nghề nghiệp gắn với thực tiễn sản xuất kinh doanh.

**Kêu gọi:** Các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và doanh nghiệp địa phương hãy cùng phối hợp để phát triển mô hình trường học gắn với thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề và đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội bền vững.