Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2016-2020, công tác giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn đã trở thành một vấn đề cấp thiết trong quản lý nhà nước về đất đai. Theo thống kê của Thanh tra Nhà nước, hàng năm có khoảng 10 vạn vụ việc khiếu kiện liên quan đến đất đai trên toàn quốc, chiếm tới 70% tổng số vụ việc khiếu kiện của công dân. Tại huyện Cao Lộc, số lượng đơn thư khiếu nại, tố cáo về đất đai cũng có xu hướng gia tăng, gây áp lực lớn cho công tác quản lý và giải quyết. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn huyện trong giai đoạn này, đồng thời phân tích hiệu quả công tác giải quyết và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Nghiên cứu tập trung tại huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn, với phạm vi thời gian từ năm 2016 đến 2020, dựa trên số liệu thu thập từ Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện, các cơ quan liên quan và khảo sát thực tế. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần hoàn thiện công tác quản lý đất đai mà còn giúp ổn định an ninh chính trị, trật tự xã hội, đồng thời nâng cao quyền lợi hợp pháp của người dân trong lĩnh vực đất đai. Qua đó, nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các cơ quan quản lý nhà nước trong việc xây dựng chính sách và cải thiện quy trình giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về khiếu nại, tố cáo, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai. Trước hết là khái niệm khiếu nại và tố cáo theo Luật Khiếu nại (2011) và Luật Tố cáo (2011, sửa đổi 2018), trong đó khiếu nại là việc công dân đề nghị xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính có dấu hiệu trái pháp luật, còn tố cáo là việc báo cáo hành vi vi phạm pháp luật gây thiệt hại đến lợi ích Nhà nước hoặc quyền lợi công dân. Mô hình quản lý giải quyết khiếu nại, tố cáo được xây dựng dựa trên quy trình thụ lý, xác minh, đối thoại, ra quyết định và xử lý theo quy định pháp luật. Ba khái niệm chính được sử dụng gồm: quyền sử dụng đất (QSDĐ), thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo và trình tự thủ tục giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai. Ngoài ra, nghiên cứu còn vận dụng các quy định pháp luật liên quan như Luật Đất đai (2013), Luật Xử phạt vi phạm hành chính, các nghị định hướng dẫn và các văn bản quy phạm pháp luật của tỉnh Lạng Sơn để làm cơ sở pháp lý cho việc đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu nghiên cứu bao gồm số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo công tác tiếp dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo của huyện Cao Lộc giai đoạn 2016-2020, hồ sơ giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai, các báo cáo của Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện. Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát thực tế bằng phiếu điều tra với 80 hộ gia đình, cá nhân có liên quan đến khiếu nại, tố cáo về đất đai và 40 phiếu khảo sát cán bộ, công chức ngành thanh tra và tài nguyên môi trường. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích định tính từ các cuộc phỏng vấn và khảo sát. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 5/2020 đến tháng 5/2021, đảm bảo thu thập đầy đủ và cập nhật các số liệu liên quan. Kết quả được trình bày dưới dạng bảng biểu, biểu đồ minh họa để tăng tính trực quan và dễ hiểu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình khiếu nại, tố cáo về đất đai: Trong giai đoạn 2016-2020, huyện Cao Lộc tiếp nhận tổng cộng 153 đơn thư liên quan đến đất đai, trong đó 136 đơn thuộc thẩm quyền giải quyết. Tỷ lệ giải quyết đạt 88,4%, với 5% số vụ khiếu nại được xác định là đúng, 7% có đúng có sai, và 88% là sai. Về tố cáo, tổng số 186 vụ, đã giải quyết 172 vụ (92%), trong đó 4% tố cáo đúng, 11% có đúng có sai, 84% sai. Qua giải quyết, đã kiến nghị bồi thường 880m2 đất và chi trả gần 1 triệu đồng cho công dân.

  2. Hiện trạng sử dụng đất: Tổng diện tích đất tự nhiên của huyện là khoảng 61.908 ha, trong đó đất nông nghiệp chiếm 92,67%, đất phi nông nghiệp chiếm 5,9%, đất chưa sử dụng chiếm 1,43%. Diện tích đất nông nghiệp tăng nhẹ so với năm 2018, trong khi đất phi nông nghiệp giảm 133 ha, đất chưa sử dụng giảm 1.855 ha. Việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất diễn ra chủ yếu từ đất nông nghiệp sang phi nông nghiệp để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

  3. Quản lý và giải quyết khiếu nại, tố cáo: Công tác tiếp nhận, phân loại và xử lý đơn thư được thực hiện nghiêm túc, không để xảy ra điểm nóng khiếu kiện. Tuy nhiên, công tác chỉnh lý biến động đất đai còn chậm, chưa kịp thời cập nhật các thay đổi. Việc phối hợp giữa các cơ quan trong giải quyết khiếu nại, tố cáo còn hạn chế, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng giải quyết.

  4. Nguyên nhân tồn tại: Hệ thống văn bản pháp luật chưa hoàn thiện, thiếu sự thống nhất gây khó khăn trong thực hiện. Lực lượng cán bộ giải quyết khiếu nại, tố cáo còn thiếu và yếu về chuyên môn. Một số vụ việc kéo dài do chưa được giải quyết thấu tình, đạt lý. Ngoài ra, việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật về đất đai và quyền khiếu nại, tố cáo cho người dân chưa hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ giải quyết khiếu nại, tố cáo đạt trên 88%, tương đối cao so với mặt bằng chung của các địa phương khác trong tỉnh và cả nước. Tuy nhiên, tỷ lệ khiếu nại, tố cáo đúng hoặc có đúng có sai chỉ chiếm khoảng 12-15%, phản ánh phần lớn các đơn thư không có cơ sở pháp lý hoặc do hiểu nhầm quy định. Điều này phù hợp với báo cáo của ngành Thanh tra Nhà nước về tình hình khiếu kiện đất đai trên toàn quốc. Việc giảm số lượng đơn thư và các vụ việc khiếu kiện đông người trong những năm gần đây tại Cao Lộc cho thấy hiệu quả của các biện pháp quản lý và giải quyết khiếu nại, tố cáo. Tuy nhiên, tồn tại về năng lực cán bộ và sự phối hợp giữa các cơ quan vẫn là thách thức lớn, cần được khắc phục để nâng cao chất lượng giải quyết. Các số liệu về biến động diện tích đất và cơ cấu sử dụng đất phản ánh xu hướng chuyển dịch kinh tế của huyện, từ nông nghiệp sang công nghiệp, dịch vụ, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế địa phương. Việc chậm trễ trong chỉnh lý biến động đất đai có thể dẫn đến sai lệch thông tin quản lý, ảnh hưởng đến quyền lợi người dân và hiệu quả quản lý nhà nước. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện số lượng đơn thư theo năm, biểu đồ tròn về tỷ lệ giải quyết đúng/sai, và bảng tổng hợp biến động diện tích đất để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và quy trình giải quyết: Cần rà soát, bổ sung và thống nhất các văn bản pháp luật liên quan đến khiếu nại, tố cáo về đất đai nhằm giảm thiểu mâu thuẫn, chồng chéo trong thực thi. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Tư pháp phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ giải quyết khiếu nại, tố cáo: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về pháp luật đất đai, kỹ năng xử lý đơn thư, kỹ năng đối thoại và giải quyết tranh chấp cho cán bộ các cấp. Mục tiêu tăng tỷ lệ giải quyết đúng hạn và thấu tình đạt lý. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: UBND huyện phối hợp với các cơ quan đào tạo.

  3. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật: Đẩy mạnh tuyên truyền về quyền và nghĩa vụ khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai đến người dân qua các phương tiện truyền thông, hội nghị, tập huấn tại cơ sở nhằm nâng cao nhận thức và giảm thiểu đơn thư không có cơ sở. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Phòng Tài nguyên và Môi trường, Mặt trận Tổ quốc huyện.

  4. Cải tiến quy trình tiếp nhận và xử lý đơn thư: Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ, theo dõi tiến độ giải quyết, đảm bảo minh bạch và kịp thời thông báo kết quả cho người dân. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: UBND huyện phối hợp với các phòng ban liên quan.

  5. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý đất đai, thanh tra, tư pháp và các tổ chức đoàn thể để xử lý kịp thời, hiệu quả các vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp. Thời gian: ngay lập tức và duy trì thường xuyên. Chủ thể: UBND huyện, các cơ quan liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đất đai: Giúp nâng cao hiểu biết về thực trạng và các giải pháp cải thiện công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ người dân.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý đất đai, Luật: Cung cấp cơ sở lý thuyết, số liệu thực tiễn và phương pháp nghiên cứu để phục vụ học tập, nghiên cứu chuyên sâu về quản lý đất đai và pháp luật hành chính.

  3. Cơ quan Thanh tra và Tư pháp: Tham khảo để hoàn thiện quy trình, nâng cao năng lực xử lý các vụ việc khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai, góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân.

  4. Người dân và tổ chức có liên quan đến đất đai: Hướng dẫn hiểu rõ quyền và nghĩa vụ khiếu nại, tố cáo, cũng như quy trình thủ tục để bảo vệ quyền lợi hợp pháp trong các tranh chấp đất đai.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công dân khiếu nại, tố cáo về đất đai cần chuẩn bị những gì?
    Công dân cần chuẩn bị đơn khiếu nại hoặc tố cáo có đầy đủ thông tin cá nhân, nội dung cụ thể, chứng cứ liên quan và tuân thủ quy định về hình thức, thời hạn nộp đơn theo Luật Khiếu nại và Luật Tố cáo. Ví dụ, đơn tố cáo phải ghi rõ ngày tháng, họ tên, địa chỉ người tố cáo và nội dung tố cáo.

  2. Thời gian giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai là bao lâu?
    Theo quy định, thời hạn giải quyết khiếu nại lần đầu không quá 30 ngày, có thể kéo dài tối đa 45 ngày đối với vụ việc phức tạp hoặc vùng sâu vùng xa. Thời hạn giải quyết tố cáo là 60 ngày, có thể gia hạn tối đa 30 ngày trong trường hợp cần thiết.

  3. Ai có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai?
    Thẩm quyền giải quyết được phân cấp từ cấp xã, huyện đến tỉnh, tùy theo nội dung và cấp quyết định hành chính bị khiếu nại hoặc hành vi bị tố cáo. Ví dụ, Chủ tịch UBND cấp xã giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính của mình, Chủ tịch UBND cấp huyện giải quyết khiếu nại lần hai.

  4. Tại sao có nhiều vụ khiếu nại, tố cáo không được giải quyết thấu đáo?
    Nguyên nhân chủ yếu do hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện, cán bộ giải quyết thiếu kinh nghiệm, hồ sơ phức tạp, thiếu phối hợp liên ngành và người dân chưa hiểu rõ quy trình, quyền lợi của mình. Điều này dẫn đến kéo dài thời gian và khiếu kiện vượt cấp.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo?
    Cần hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường tuyên truyền pháp luật, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ, và thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành chặt chẽ. Ví dụ, việc áp dụng phần mềm quản lý đơn thư giúp theo dõi tiến độ và minh bạch thông tin cho người dân.

Kết luận

  • Công tác giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo về đất đai tại huyện Cao Lộc giai đoạn 2016-2020 đạt tỷ lệ giải quyết trên 88%, góp phần ổn định tình hình an ninh chính trị và trật tự xã hội địa phương.
  • Tỷ lệ khiếu nại, tố cáo đúng hoặc có đúng có sai còn thấp, phản ánh phần lớn các đơn thư không có cơ sở pháp lý hoặc do hiểu nhầm quy định.
  • Hệ thống pháp luật và quy trình giải quyết còn nhiều bất cập, cán bộ giải quyết thiếu chuyên môn và phối hợp liên ngành chưa hiệu quả.
  • Diện tích đất nông nghiệp chiếm đa số, tuy nhiên có xu hướng chuyển đổi sang đất phi nông nghiệp phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường tuyên truyền và ứng dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Next steps: Triển khai các khóa đào tạo cán bộ, hoàn thiện văn bản pháp luật, áp dụng công nghệ quản lý đơn thư và tăng cường phối hợp liên ngành trong năm tới.

Các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời người dân cần nâng cao nhận thức về quyền và nghĩa vụ khiếu nại, tố cáo để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.