Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và biến đổi khí hậu phức tạp, tái cơ cấu ngành nông nghiệp trở thành nhiệm vụ cấp bách nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế nông nghiệp. Thành phố Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp, với hơn 11 năm phát triển đô thị vùng biên giới, vẫn giữ vai trò chủ đạo của nông nghiệp trong cơ cấu kinh tế, chiếm trên 52%. Giá trị sản xuất nông nghiệp bình quân tăng gần 7% mỗi năm trong giai đoạn 2016-2020, tuy nhiên, cơ cấu nông nghiệp chuyển dịch chậm, tăng trưởng chưa bền vững và khả năng cạnh tranh còn thấp.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng tái cơ cấu ngành nông nghiệp trên địa bàn thành phố Hồng Ngự giai đoạn 2016-2020, xác định thuận lợi, khó khăn và đề xuất giải pháp thực hiện hiệu quả trong giai đoạn 2021-2026. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các nội dung liên quan đến mục tiêu, định hướng phát triển, tổ chức quản lý và thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp tại thành phố. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương hoạch định chính sách, nâng cao hiệu quả sản xuất và phát triển bền vững nông nghiệp đô thị, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội vùng biên giới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết tái cơ cấu ngành nông nghiệp (TCCNN): Tái cơ cấu là quá trình sắp xếp lại các yếu tố trong chuỗi giá trị ngành nông nghiệp, từ quy hoạch, hạ tầng, tổ chức sản xuất đến chế biến và tiêu thụ nhằm nâng cao hiệu quả, năng suất và giá trị gia tăng.
  • Mô hình phát triển nông nghiệp bền vững: Tập trung vào ba khía cạnh kinh tế, xã hội và môi trường, đảm bảo phát triển lâu dài, thích ứng biến đổi khí hậu và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.
  • Khái niệm chuỗi giá trị nông sản: Liên kết các khâu sản xuất, chế biến, phân phối và tiêu thụ nhằm tạo ra giá trị gia tăng và nâng cao sức cạnh tranh sản phẩm.
  • Lý thuyết quản lý kinh tế địa phương: Nhấn mạnh vai trò của chính quyền địa phương trong việc hoạch định chính sách, tổ chức thực hiện và phối hợp các thành phần kinh tế xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp phân tích định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo hàng năm của UBND thành phố, phòng Kinh tế, phòng Nông nghiệp, niên giám thống kê địa phương. Số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát phỏng vấn trực tiếp các hộ dân sản xuất các ngành hàng chủ lực bằng phiếu điều tra thuận tiện.
  • Cỡ mẫu: Khảo sát khoảng 150 hộ nông dân đại diện cho các ngành hàng chủ lực trên địa bàn.
  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu thuận tiện, tập trung vào các hộ tham gia sản xuất theo Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ tăng trưởng, đánh giá hiệu quả sản xuất, phân tích SWOT để xác định thuận lợi, khó khăn và đề xuất giải pháp.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu từ tháng 5/2020 đến tháng 10/2022, bảo vệ luận văn tháng 11/2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng giá trị sản xuất nông nghiệp: Giá trị sản xuất nông nghiệp bình quân tăng gần 7%/năm trong giai đoạn 2016-2020, vượt mục tiêu đề ra. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng chưa bền vững do phụ thuộc nhiều vào các ngành truyền thống như lúa gạo và thủy sản.
  2. Cơ cấu ngành nông nghiệp chuyển dịch chậm: Mặc dù có sự chuyển dịch theo hướng nâng cao năng suất và chất lượng, nhưng tỷ trọng các ngành hàng chủ lực như trồng trọt, chăn nuôi và thủy sản vẫn chưa thay đổi đáng kể, chiếm trên 80% tổng giá trị sản xuất nông nghiệp.
  3. Đầu tư hạ tầng chưa đồng bộ: Đầu tư cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp chưa đáp ứng yêu cầu chuyển đổi cơ cấu, với tỷ lệ diện tích áp dụng công nghệ cao và cơ giới hóa chỉ đạt khoảng 60%, thấp hơn so với các địa phương lân cận.
  4. Liên kết sản xuất và tiêu thụ còn hạn chế: Các hình thức tổ chức sản xuất như hợp tác xã, tổ hợp tác phát triển chậm, liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp còn mang tính thời vụ, chưa bền vững, chỉ khoảng 30% sản phẩm được tiêu thụ qua kênh liên kết chính thức.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do quy mô sản xuất nhỏ lẻ, thiếu đồng bộ trong quy hoạch vùng chuyên canh và hạn chế về vốn đầu tư công nghệ cao. So với các tỉnh như An Giang và Hậu Giang, nơi có tỷ lệ áp dụng công nghệ cao và liên kết chuỗi giá trị đạt trên 70%, thành phố Hồng Ngự còn nhiều dư địa để cải thiện. Việc đầu tư chưa đồng bộ hạ tầng kỹ thuật và thiếu sự đổi mới trong tổ chức sản xuất làm giảm hiệu quả và sức cạnh tranh của sản phẩm nông nghiệp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng giá trị sản xuất nông nghiệp theo năm, bảng so sánh tỷ lệ áp dụng công nghệ cao và cơ giới hóa giữa các địa phương, cũng như sơ đồ mạng lưới liên kết sản xuất tiêu thụ hiện tại. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đổi mới tổ chức sản xuất, tăng cường đầu tư công nghệ và phát triển chuỗi giá trị bền vững để nâng cao hiệu quả tái cơ cấu ngành nông nghiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư hạ tầng kỹ thuật nông nghiệp: Đẩy mạnh đầu tư hệ thống thủy lợi, giao thông nội đồng và cơ sở vật chất phục vụ sản xuất theo lộ trình 2021-2026, nhằm nâng tỷ lệ áp dụng công nghệ cao lên trên 80%. Chủ thể thực hiện là UBND thành phố phối hợp với các sở ngành liên quan.
  2. Phát triển các mô hình sản xuất tập trung, quy mô lớn: Khuyến khích hình thành các vùng chuyên canh quy mô lớn, áp dụng công nghệ cao và thực hành sản xuất nông nghiệp tốt (GAP), tăng cường liên kết giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp để nâng cao giá trị sản phẩm.
  3. Đổi mới tổ chức sản xuất và liên kết chuỗi giá trị: Hỗ trợ củng cố, nâng cao chất lượng hoạt động của hợp tác xã, tổ hợp tác; phát triển mô hình hợp tác công tư, xây dựng chuỗi liên kết bền vững từ sản xuất đến tiêu thụ trong vòng 3-5 năm tới.
  4. Đào tạo và nâng cao năng lực cho nông dân: Tổ chức các lớp đào tạo kỹ thuật, chuyển giao công nghệ, quản lý sản xuất và tiếp cận thị trường nhằm nâng cao trình độ và nhận thức của người dân về sản xuất nông nghiệp hiện đại.
  5. Khuyến khích phát triển nông nghiệp đô thị và dịch vụ liên quan: Phát triển các mô hình nông nghiệp đô thị gắn với du lịch trải nghiệm, dịch vụ ẩm thực nhằm đa dạng hóa nguồn thu nhập cho người dân và tăng giá trị gia tăng sản phẩm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chính quyền địa phương và các cơ quan quản lý nông nghiệp: Giúp hoạch định chính sách, xây dựng kế hoạch phát triển nông nghiệp bền vững và tổ chức thực hiện tái cơ cấu ngành hiệu quả.
  2. Các nhà nghiên cứu và học viên cao học ngành quản lý kinh tế, nông nghiệp: Cung cấp cơ sở lý luận, số liệu thực tiễn và phương pháp nghiên cứu để phát triển các đề tài liên quan.
  3. Hợp tác xã, tổ hợp tác và doanh nghiệp nông nghiệp: Tham khảo các giải pháp đổi mới tổ chức sản xuất, liên kết chuỗi giá trị và áp dụng công nghệ cao nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.
  4. Người nông dân và các tổ chức đào tạo nghề nông nghiệp: Nâng cao nhận thức, kỹ năng sản xuất và quản lý, tiếp cận các mô hình sản xuất hiện đại, bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tái cơ cấu ngành nông nghiệp lại quan trọng đối với thành phố Hồng Ngự?
    Tái cơ cấu giúp nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của sản phẩm nông nghiệp, đồng thời thích ứng với biến đổi khí hậu và xu hướng thị trường, góp phần phát triển kinh tế bền vững cho địa phương.

  2. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp phân tích thống kê kết hợp khảo sát thực địa với cỡ mẫu khoảng 150 hộ nông dân, phân tích SWOT và so sánh số liệu thực tế để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  3. Những khó khăn chính trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp tại Hồng Ngự là gì?
    Bao gồm quy mô sản xuất nhỏ lẻ, đầu tư hạ tầng chưa đồng bộ, liên kết sản xuất tiêu thụ yếu kém và hạn chế về vốn và công nghệ cao.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả tái cơ cấu?
    Tăng cường đầu tư hạ tầng kỹ thuật, phát triển mô hình sản xuất tập trung, đổi mới tổ chức sản xuất, đào tạo nâng cao năng lực cho nông dân và phát triển nông nghiệp đô thị gắn với dịch vụ.

  5. Ai là đối tượng chính hưởng lợi từ nghiên cứu này?
    Chính quyền địa phương, các nhà quản lý, doanh nghiệp, hợp tác xã và người nông dân đều có thể ứng dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả sản xuất và phát triển bền vững.

Kết luận

  • Tái cơ cấu ngành nông nghiệp tại thành phố Hồng Ngự đã đạt được tăng trưởng giá trị sản xuất gần 7%/năm giai đoạn 2016-2020 nhưng còn nhiều hạn chế về cơ cấu và hiệu quả.
  • Đầu tư hạ tầng kỹ thuật và áp dụng công nghệ cao chưa đồng bộ, liên kết chuỗi giá trị còn yếu kém, ảnh hưởng đến sức cạnh tranh sản phẩm.
  • Giải pháp trọng tâm bao gồm phát triển vùng chuyên canh quy mô lớn, đổi mới tổ chức sản xuất, nâng cao năng lực người dân và đầu tư hạ tầng kỹ thuật.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để chính quyền và các bên liên quan triển khai hiệu quả tái cơ cấu ngành nông nghiệp trong giai đoạn 2021-2026.
  • Khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp và người dân tích cực tham gia, phối hợp thực hiện nhằm phát triển nông nghiệp bền vững, góp phần nâng cao đời sống và phát triển kinh tế địa phương.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển của thành phố.