Đa Dạng Loài Cây Gỗ và Trữ Lượng Carbon Trên Mặt Đất Ở Rừng Tự Nhiên Núi Ông, Tỉnh Bình Thuận

• Tác giả: Trần Văn Công
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Minh Cảnh
• Trường học: Trường Đại học Nông Lâm
• Chuyên ngành: Lâm học
• Đề tài: Đa Dạng Loài Cây Gỗ và Trữ Lượng Carbon Tại Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Núi Ông, Bình Thuận
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• CẢM TẠ
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Một số khái niệm và các vấn đề liên quan đến đề tài
• 1.2. Những nghiên cứu về đa dạng sinh học trên Thế giới
• 1.3. Những nghiên cứu về đa dạng sinh học tại Việt Nam
• 1.4. Những nghiên cứu về kết cấu loài cây gỗ và cấu trúc quần thụ trên Thế giới
• 1.5. Những nghiên cứu về kết cấu loài cây gỗ và cấu trúc quần thụ tại Việt Nam
• 1.6. Những nghiên cứu về hấp thụ CO2 và trữ lượng carbon trên Thế giới
• 1.7. Cơ sở ước tính sinh khối về carbon rừng
• 1.8. Ước tính sinh khối và carbon ở các bể chứa carbon
• 1.9. Một số phương pháp điều tra hấp thụ CO2
• 1.10. Khả năng hấp thụ CO2, tích tụ carbon và giá trị carbon của rừng
• 1.11. Những nghiên cứu về hấp thụ CO2, tích tụ carbon và trữ lượng carbon tại Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM KHU VỰC, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đặc điểm khu vực
• 2.2. Điều kiện tự nhiên
• 2.2.1. Khí hậu thủy văn
• 2.3. Hiện trạng diện tích, trạng thái rừng. Đặc điểm dân sinh, kinh tế, xã hội
• 2.4. Dân số và lao động
• 2.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5.1. Phương pháp tiếp cận
• 2.5.2. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.5.3. Phương pháp kế thừa
• 2.5.4. Phương pháp ngoại kiểm nghiệm
• 2.6. Đề xuất một số giải pháp kỹ thuật lâm sinh
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Một số đặc điểm lâm học đối với trạng thái rừng trung bình
• 3.2. Các chỉ tiêu lâm học
• 3.3. Kết cấu họ thực vật
• 3.4. Kết cấu loài cây gỗ
• 3.5. Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo nhóm đường kính
• 3.6. Kết cấu mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ theo lớp chiều cao
• 3.7. Phân bố số cây theo cấp đường kính (N%/D13)
• 3.8. Phân bố số cây theo cấp chiều cao (N%/H)
• 3.9. Đa dạng họ thực vật và đa dạng loài cây gỗ đối với rừng gỗ tự nhiên núi đất lá rộng thường xanh trung bình
• 3.9.1. Đa dạng họ thực vật ở trạng thái rừng trung bình
• 3.9.2. Đa dạng loài cây gỗ ở trạng thái rừng trung bình
• 3.10. Danh mục những loài cây gỗ quý, hiếm và nguy cấp bắt gặp tại khu vực nghiên cứu
• 3.11. Sinh khối và trữ lượng carbon trên mặt đất ở trạng thái rừng trung bình
• 3.11.1. Sinh khối cây cá thể và tương quan giữa sinh khối cây (AGB) với các chỉ tiêu lâm học
• 3.11.2. Kết cấu trữ lượng carbon tích tụ
• 3.11.3. Mô hình ước lượng giữa tổng lượng CO2 hấp thụ trên hecta với các nhân tố điều tra lâm phần (N, D, H, G, M)
• 3.12. Ứng dụng kết quả nghiên cứu và đề xuất biện pháp quản lý và bảo tồn
• 3.12.1. Ước lượng số cây theo cấp đường kính và cấp chiều cao
• 3.12.2. Ước lượng sinh khối và tổng lượng CO2 hấp thụ trên hecta với các nhân tố điều tra ở cây cá thể (D, H) và lâm phần (N, D, H, G, M)
• 3.12.3. Đề xuất các biện pháp lâm sinh để quản lý rừng và bảo tồn đa dạng sinh học
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH SÁCH CÁC HÌNH
• DANH SÁCH CÁC BẢNG

I. Tổng Quan Đa Dạng Cây Gỗ và Carbon Núi Ông Nghiên cứu

Rừng tự nhiên đóng vai trò then chốt trong việc duy trì cân bằng sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học và giảm thiểu tác động tiêu cực từ biến đổi khí hậu. Khả năng lưu trữ trữ lượng carbon khổng lồ của rừng tự nhiên đã biến chúng thành đối tượng nghiên cứu hàng đầu trong lĩnh vực lâm học. Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông, Bình Thuận, nổi bật với hệ sinh thái rừng phong phú, cung cấp carbon quan trọng. Rừng tự nhiên núi đất lá rộng thường xanh trung bình đóng góp đáng kể vào việc kiểm soát carbon, giảm thiểu tác động biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, công tác bảo tồn còn nhiều thách thức. Các nghiên cứu trước đây, như của Nguyễn Minh Cảnh (2018) và Nguyễn Văn Quý (2022), đã cung cấp thông tin quan trọng, song cần có thêm nghiên cứu để hiểu rõ hơn về vai trò của cây gỗ và rừng trong việc duy trì trữ lượng carbon và cung cấp dịch vụ môi trường. Nghiên cứu này tập trung vào đa dạng loài cây gỗ và trữ lượng carbon tại Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông.

1.1. Vai trò quan trọng của Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông

Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn đa dạng sinh học và duy trì trữ lượng carbon của tỉnh Bình Thuận. Hệ sinh thái rừng nơi đây là nơi cư trú của nhiều loài động, thực vật quý hiếm, nhiều loài trong số đó có tên trong Sách đỏ Việt Nam và Danh lục Đỏ IUCN. Rừng Núi Ông còn có vai trò quan trọng trong việc điều hòa khí hậu, cung cấp nguồn nước cho khu vực và bảo vệ đất. Việc nghiên cứu và đánh giá đúng giá trị của khu bảo tồn là rất cần thiết cho công tác bảo tồn và phát triển bền vững.

1.2. Tổng quan về trữ lượng carbon rừng tự nhiên

Trữ lượng carbon trong rừng tự nhiên là một yếu tố quan trọng trong việc giảm thiểu biến đổi khí hậu. Rừng hấp thụ CO2 từ khí quyển thông qua quá trình quang hợp và lưu trữ carbon trong sinh khối của cây và đất. Đánh giá trữ lượng carbon trong rừng giúp chúng ta hiểu rõ hơn về vai trò của rừng trong chu trình carbon toàn cầu và có thể đưa ra các biện pháp quản lý rừng hiệu quả hơn để tăng cường khả năng hấp thụ và lưu trữ carbon của rừng.

II. Phân Tích Thách Thức Bảo Tồn Đa Dạng Sinh Học Cây Gỗ

Công tác bảo tồn đa dạng sinh học tại Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông đang đối mặt với nhiều thách thức. Tình trạng khai thác gỗ trái phép, phá rừng làm nương rẫy, và tác động biến đổi khí hậu đang đe dọa nghiêm trọng đến sự tồn tại của nhiều loài cây gỗ quý hiếm. Áp lực dân số gia tăng và sự phát triển kinh tế - xã hội trong khu vực cũng tạo ra những tác động tiêu cực đến hệ sinh thái rừng. Việc thiếu nguồn lực và năng lực quản lý cũng là một trong những khó khăn lớn trong công tác bảo tồn. Do đó, cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả để giải quyết những thách thức này và bảo vệ đa dạng sinh học của khu bảo tồn.

2.1. Tác động của khai thác gỗ trái phép và phá rừng

Khai thác gỗ trái phép và phá rừng là những mối đe dọa lớn nhất đối với đa dạng sinh học và trữ lượng carbon của Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông. Việc khai thác gỗ trái phép không chỉ làm suy giảm số lượng cây gỗ mà còn làm thay đổi cấu trúc và chức năng của hệ sinh thái rừng. Phá rừng làm nương rẫy cũng gây ra những tác động tương tự, đồng thời còn làm gia tăng tình trạng xói mòn đất và ô nhiễm nguồn nước. Cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ rừng.

2.2. Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến cây gỗ Bình Thuận

Biến đổi khí hậu đang gây ra những tác động tiêu cực đến hệ sinh thái rừng tại Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông. Sự thay đổi về nhiệt độ và lượng mưa có thể làm thay đổi sự phân bố cây gỗ và ảnh hưởng đến khả năng sinh trưởng và phát triển của chúng. Tình trạng hạn hán kéo dài có thể làm gia tăng nguy cơ cháy rừng và làm suy giảm trữ lượng carbon. Cần có những biện pháp thích ứng với biến đổi khí hậu để bảo vệ rừng và duy trì các chức năng của nó.

III. Phương Pháp Đánh Giá Đa Dạng Cây Gỗ và Trữ Lượng Carbon Rừng

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra, đo đếm cây thân gỗ có đường kính D13 > 6 cm từ 15 ô tiêu chuẩn có diện tích 2.000 m2. Sử dụng các phần mềm Google Earth Pro, Mapinfo 15.0, Microsoft Excel 2010, Statgraphics Centurion XV.0 để xử lý số liệu. Mục tiêu là tìm hiểu đa dạng loài cây gỗ và ước tính trữ lượng carbon trên mặt đất, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý rừng bền vững và bảo tồn rừng hiệu quả. Nghiên cứu này tập trung vào rừng tự nhiên núi đất lá rộng thường xanh trung bình.

3.1. Thu thập và xử lý dữ liệu đa dạng loài cây gỗ

Việc thu thập dữ liệu về đa dạng loài cây gỗ được thực hiện thông qua việc điều tra, đo đếm và định danh các loài cây trong các ô tiêu chuẩn. Các thông tin về đường kính, chiều cao và trạng thái sinh trưởng của cây cũng được ghi nhận. Dữ liệu sau đó được xử lý bằng các phần mềm thống kê để tính toán các chỉ số đa dạng sinh học, như chỉ số phong phú loài, chỉ số đa dạng Shannon-Wiener và chỉ số đồng đều Pielou.

3.2. Phương pháp ước tính trữ lượng carbon trên mặt đất

Ước tính trữ lượng carbon trên mặt đất được thực hiện bằng cách sử dụng các phương trình hồi quy đã được xây dựng cho các loài cây gỗ trong khu vực. Các phương trình này cho phép ước tính sinh khối của cây dựa trên đường kính và chiều cao của chúng. Sau đó, sinh khối được chuyển đổi thành trữ lượng carbon bằng cách sử dụng hệ số chuyển đổi phù hợp. Phương pháp này cho phép ước tính trữ lượng carbon một cách nhanh chóng và hiệu quả.

3.3. Sử dụng công nghệ GIS trong phân tích phân bố cây gỗ

Công nghệ GIS (Hệ thống thông tin địa lý) được sử dụng để phân tích sự phân bố cây gỗ và xác định các khu vực có đa dạng sinh học cao. Bản đồ phân bố các loài cây gỗ quý hiếm được tạo ra bằng cách sử dụng dữ liệu GPS và thông tin về vị trí của các cây trong các ô tiêu chuẩn. Phân tích GIS cũng cho phép xác định các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sự phân bố cây gỗ, như độ cao, độ dốc và loại đất.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Thành Phần Loài và Trữ Lượng Carbon

Nghiên cứu ghi nhận 78 loài cây gỗ thuộc 46 họ thực vật. Các họ ưu thế bao gồm Tử vi, Sao Dầu, Ban, Bồ hòn, Cay, Hoa hồng và Tếch. Chỉ số IV% đối với nhóm loài cây gỗ có ý nghĩa về mặt sinh thái chiếm tỷ lệ 33,2% bao gồm 5 loài: Cám, Trường, Cây, Bình linh và Trâm. Mật độ và trữ lượng bình quân lâm phần đạt 420 cây/ha và 149,3 m3/ha. Trữ lượng carbon tích tụ trên mặt đất ở trạng thái rừng TXB là 58,7 tấn/ha, và Trường là loài cây có lượng carbon tích tụ lớn nhất (6,08 tấn/ha).

4.1. Phân tích thành phần loài cây gỗ tại Núi Ông

Nghiên cứu đã xác định được 78 loài cây gỗ thuộc 46 họ thực vật tại Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông. Các họ thực vật chiếm ưu thế bao gồm họ Tử vi (Lythraceae), họ Dầu (Dipterocarpaceae) và họ Đậu (Fabaceae). Điều này cho thấy sự đa dạng sinh học cao của hệ sinh thái rừng nơi đây. Cần có những biện pháp bảo tồn để bảo vệ các loài cây gỗ quý hiếm và duy trì sự đa dạng sinh học của khu bảo tồn.

4.2. Ước tính trữ lượng carbon tích lũy trong sinh khối cây

Nghiên cứu ước tính trữ lượng carbon tích lũy trong sinh khối cây trên mặt đất tại Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông là 58,7 tấn/ha. Loài cây Trường ( Arytera littoralis) có trữ lượng carbon tích lũy lớn nhất (6,08 tấn/ha). Kết quả này cho thấy vai trò quan trọng của rừng trong việc giảm thiểu biến đổi khí hậu. Cần có những biện pháp quản lý rừng bền vững để tăng cường khả năng hấp thụ và lưu trữ carbon của rừng.

4.3. So sánh trữ lượng carbon giữa các kiểu rừng khác nhau

Để có cái nhìn tổng quan hơn về khả năng lưu trữ carbon của rừng Núi Ông, cần so sánh trữ lượng carbon giữa các kiểu rừng khác nhau trong khu vực. Điều này giúp xác định các kiểu rừng có tiềm năng lưu trữ carbon cao nhất và có thể đưa ra các biện pháp quản lý phù hợp để tối ưu hóa khả năng hấp thụ và lưu trữ carbon của rừng.

V. Ứng Dụng và Đề Xuất Biện Pháp Quản Lý Rừng Bền Vững

Kết quả nghiên cứu cung cấp thông tin quan trọng cho việc xây dựng các biện pháp quản lý rừng bền vững và bảo tồn đa dạng sinh học. Việc quản lý và bảo vệ các loài cây quan trọng, đặc biệt là những loài có trữ lượng carbon lớn, có ý nghĩa then chốt trong việc duy trì và tăng cường khả năng lưu giữ carbon trong hệ sinh thái rừng. Cần có các biện pháp lâm sinh phù hợp để thúc đẩy sự tái sinh và phát triển của rừng, đồng thời giảm thiểu các tác động tiêu cực từ các hoạt động kinh tế - xã hội.

5.1. Đề xuất các biện pháp lâm sinh phù hợp

Các biện pháp lâm sinh cần được áp dụng một cách phù hợp để thúc đẩy sự tái sinh và phát triển của rừng, đồng thời bảo vệ đa dạng sinh học. Các biện pháp này có thể bao gồm trồng bổ sung các loài cây bản địa, tỉa thưa rừng để tạo điều kiện cho cây sinh trưởng, và phòng chống cháy rừng. Cần có sự tham gia của cộng đồng địa phương trong quá trình thực hiện các biện pháp lâm sinh để đảm bảo tính bền vững.

5.2. Xây dựng chính sách quản lý rừng dựa trên khoa học

Các chính sách quản lý rừng cần được xây dựng dựa trên các kết quả nghiên cứu khoa học và các thông tin đáng tin cậy. Các chính sách này cần đảm bảo sự cân bằng giữa bảo tồn đa dạng sinh học, duy trì trữ lượng carbon và cung cấp các dịch vụ môi trường. Cần có sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các nhà khoa học và cộng đồng địa phương trong quá trình xây dựng và thực thi các chính sách quản lý rừng.

5.3. Tăng cường giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng

Giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của rừng trong việc bảo tồn đa dạng sinh học và giảm thiểu biến đổi khí hậu là rất quan trọng. Các hoạt động giáo dục có thể bao gồm tổ chức các buổi hội thảo, tập huấn, và các chương trình truyền thông. Cần khuyến khích sự tham gia của cộng đồng địa phương vào công tác bảo vệ rừng và quản lý rừng bền vững.

VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Cây Gỗ Núi Ông

Nghiên cứu đã cung cấp những thông tin quan trọng về đa dạng loài cây gỗ và trữ lượng carbon tại Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông. Kết quả này là cơ sở khoa học cho việc xây dựng các biện pháp quản lý rừng bền vững và bảo tồn đa dạng sinh học. Cần có những nghiên cứu tiếp theo để đánh giá biến động trữ lượng carbon theo thời gian và tác động của các yếu tố môi trường đến hệ sinh thái rừng.

6.1. Tóm tắt các phát hiện chính của nghiên cứu

Nghiên cứu đã xác định được 78 loài cây gỗ thuộc 46 họ thực vật tại Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông. Trữ lượng carbon tích lũy trong sinh khối cây trên mặt đất là 58,7 tấn/ha. Các yếu tố như mật độ rừng, đường kính cây và chiều cao cây có liên quan mật thiết đến khả năng hấp thụ CO2 của rừng. Kết quả nghiên cứu cung cấp những thông tin quan trọng cho việc xây dựng các biện pháp quản lý rừng bền vững và bảo tồn đa dạng sinh học.

6.2. Gợi ý hướng nghiên cứu sâu hơn về sinh thái rừng Núi Ông

Cần có những nghiên cứu tiếp theo để đánh giá biến động trữ lượng carbon theo thời gian và tác động của các yếu tố môi trường đến hệ sinh thái rừng. Nghiên cứu về sinh thái rừng Núi Ông cần tập trung vào các khía cạnh như sự tương tác giữa các loài cây gỗ, vai trò của các loài động vật trong việc phát tán hạt giống, và tác động của biến đổi khí hậu đến sự phân bố và sinh trưởng của cây gỗ.

6.3. Tầm quan trọng của việc tiếp tục nghiên cứu và bảo tồn

Việc tiếp tục nghiên cứu và bảo tồn đa dạng sinh học và trữ lượng carbon tại Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông là rất quan trọng. Điều này không chỉ góp phần vào việc bảo vệ hệ sinh thái rừng mà còn đóng góp vào việc giảm thiểu biến đổi khí hậu toàn cầu. Cần có sự quan tâm và đầu tư hơn nữa từ các cơ quan quản lý nhà nước, các nhà khoa học và cộng đồng địa phương để bảo vệ và phát triển bền vững Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông.

Tổng quan nghiên cứu

Rừng tự nhiên đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì cân bằng sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học và giảm thiểu biến đổi khí hậu thông qua khả năng hấp thụ và lưu trữ carbon. Tại Việt Nam, Khu Bảo tồn Thiên nhiên Núi Ông, tỉnh Bình Thuận, là một trong những khu vực có hệ sinh thái rừng tự nhiên phong phú, đặc biệt là rừng núi đất lá rộng thường xanh trung bình (TXB). Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 10/2023 đến tháng 4/2024 nhằm đánh giá đa dạng loài cây gỗ và trữ lượng carbon trên mặt đất trong trạng thái rừng TXB tại khu vực này. Mục tiêu chính là xác định đặc điểm lâm học, đa dạng loài cây gỗ, ước tính trữ lượng carbon và đề xuất các biện pháp quản lý, bảo tồn hiệu quả.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào tiểu khu 347 và 350 thuộc phân khu phục hồi sinh thái của Khu Bảo tồn, với độ cao từ 547,3 m đến 765,8 m. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu khoa học làm cơ sở cho quản lý tài nguyên rừng, bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển bền vững, đồng thời hỗ trợ đánh giá khả năng hấp thụ CO₂ và lưu giữ carbon của rừng, góp phần giảm thiểu tác động biến đổi khí hậu. Theo ước tính, mật độ cây gỗ trung bình đạt khoảng 420 cây/ha, trữ lượng gỗ đạt 149,3 m³/ha và trữ lượng carbon tích tụ trên mặt đất khoảng 58,7 tấn/ha, cho thấy tiềm năng lớn của rừng TXB trong việc lưu giữ carbon.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Đa dạng sinh học (ĐDSH): Được định nghĩa là sự phong phú về nguồn gen, loài và hệ sinh thái, thể hiện qua các chỉ số như Shannon-Wiener (H’), Simpson (D), Margalef (d) và Pielou (J’). ĐDSH là cơ sở để đánh giá sự phong phú và phân bố loài trong rừng tự nhiên.
• Chỉ số giá trị quan trọng (IVI): Được sử dụng để xác định vai trò sinh thái của các loài cây gỗ dựa trên mật độ tương đối, tiết diện ngang thân cây và độ thường gặp.
• Mô hình cấu trúc rừng: Phân tích cấu trúc quần thụ theo phân bố số cây theo đường kính ngang ngực (N/D₁.₃) và chiều cao (N/H) sử dụng các hàm phân bố như hàm phân bố khoảng cách, hàm phân bố chuẩn và hàm Weibull.
• Ước tính sinh khối và trữ lượng carbon: Áp dụng các phương trình sinh trắc (allometric equations) dựa trên đường kính và chiều cao cây, kết hợp hệ số chuyển đổi carbon theo hướng dẫn của IPCC (2006) để tính toán trữ lượng carbon trên mặt đất.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu thực địa tại 15 ô tiêu chuẩn, mỗi ô có diện tích 2.000 m², được bố trí điển hình trong trạng thái rừng TXB tại tiểu khu 347 và 350. Đối tượng nghiên cứu là cây thân gỗ có đường kính ngang ngực (D₁.₃) > 6 cm.
• Phương pháp chọn mẫu: Sử dụng phương pháp bố trí ô tiêu chuẩn điển hình nhằm đảm bảo đại diện cho các điều kiện sinh thái và cấu trúc quần xã rừng.
• Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Google Earth Pro và Mapinfo 15.0 để xác định vị trí và phân bố các loài cây quý hiếm; Microsoft Excel 2010 và Statgraphics Centurion XV.0 để xử lý số liệu, tính toán các chỉ số đa dạng sinh học, cấu trúc rừng và trữ lượng carbon.
• Timeline nghiên cứu: Từ tháng 10/2023 đến tháng 4/2024, bao gồm khảo sát thực địa, thu thập và xử lý số liệu, phân tích kết quả và đề xuất giải pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đa dạng loài cây gỗ: Ghi nhận 78 loài cây gỗ thuộc 46 họ thực vật, trong đó 7 họ chiếm 47,7% tổng số cá thể, bao gồm Tử vi, Sao Dầu, Ban, Bồ hòn, Cay, Hoa hồng và Tếch. Chỉ số đa dạng Shannon-Wiener (H’) dao động từ 2,50 đến 3,35, thể hiện mức độ đa dạng từ trung bình đến cao.
2. Cấu trúc rừng: Mật độ cây gỗ trung bình đạt 420 ± 168 cây/ha, trữ lượng gỗ trung bình 149,3 ± 24,9 m³/ha. Cấu trúc mật độ, tiết diện ngang và trữ lượng tập trung chủ yếu ở nhóm đường kính 20-40 cm và chiều cao 15-20 m. Phân bố số cây theo đường kính và chiều cao tuân theo hàm phân bố khoảng cách (y = 0.0798; σ = 0,7808) và hàm phân bố chuẩn (A = 12,8086; σ = 23,4938).
3. Trữ lượng carbon: Trữ lượng carbon tích tụ trên mặt đất đạt 58,7 ± 8,6 tấn/ha, trong đó loài Arytera littorralis có lượng carbon tích tụ lớn nhất với 6,08 tấn/ha. Mối quan hệ giữa các chỉ tiêu lâm học như mật độ, đường kính, chiều cao, tiết diện ngang và trữ lượng gỗ với khả năng hấp thụ CO₂ được xác định rõ ràng, trong đó kích thước và sinh khối cây cá thể đóng vai trò quyết định.
4. Loài cây quý hiếm: Phát hiện 21 loài cây gỗ quý, hiếm và nguy cấp theo Sách đỏ Việt Nam 2007, IUCN 2023 và Nghị định 84/2021/NĐ-CP, cần được ưu tiên bảo tồn.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy rừng tự nhiên TXB tại Khu Bảo tồn Núi Ông có đa dạng sinh học cao và trữ lượng carbon đáng kể, phù hợp với các nghiên cứu tương tự trong khu vực và trên thế giới. Mức độ đa dạng loài và cấu trúc rừng phản ánh sự ổn định và khả năng tái sinh tự nhiên của hệ sinh thái. Việc tập trung trữ lượng carbon ở nhóm cây có đường kính trung bình và chiều cao vừa phải cho thấy tầm quan trọng của việc bảo vệ các cây trưởng thành để duy trì chức năng lưu giữ carbon.

So sánh với các nghiên cứu trong nước, trữ lượng carbon của rừng TXB tại Núi Ông tương đương hoặc cao hơn so với các trạng thái rừng trung bình khác, khẳng định vai trò quan trọng của khu bảo tồn trong chu trình carbon quốc gia. Việc phát hiện nhiều loài cây quý hiếm và nguy cấp cũng nhấn mạnh nhu cầu quản lý chặt chẽ để bảo vệ đa dạng sinh học và duy trì chức năng sinh thái.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ mật độ cây theo nhóm đường kính và chiều cao, bảng phân bố loài và trữ lượng carbon theo loài, giúp minh họa rõ nét cấu trúc rừng và tiềm năng hấp thụ carbon.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường bảo vệ các loài cây gỗ quý hiếm và nguy cấp: Thiết lập các khu vực bảo vệ nghiêm ngặt trong Khu Bảo tồn Núi Ông, ưu tiên bảo vệ 21 loài cây quý hiếm đã được xác định, nhằm duy trì đa dạng sinh học và chức năng lưu giữ carbon. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và liên tục; chủ thể: Ban Quản lý Khu Bảo tồn.
2. Phát triển chương trình trồng và tái sinh rừng: Áp dụng các biện pháp lâm sinh nhằm tăng mật độ cây gỗ có đường kính và chiều cao phù hợp để nâng cao trữ lượng carbon, đồng thời cải thiện cấu trúc rừng. Thời gian: 3-5 năm; chủ thể: Ban Quản lý, các tổ chức lâm nghiệp.
3. Xây dựng hệ thống giám sát và đánh giá định kỳ: Sử dụng công nghệ GIS và viễn thám để theo dõi biến động đa dạng loài và trữ lượng carbon, đảm bảo dữ liệu cập nhật và chính xác phục vụ quản lý. Thời gian: hàng năm; chủ thể: Ban Quản lý, các viện nghiên cứu.
4. Tuyên truyền và nâng cao nhận thức cộng đồng: Tổ chức các chương trình giáo dục, đào tạo nhằm nâng cao ý thức bảo vệ rừng và tham gia vào các hoạt động bảo tồn, giảm thiểu tác động tiêu cực từ các hoạt động khai thác. Thời gian: liên tục; chủ thể: Ban Quản lý, chính quyền địa phương.
5. Phát triển cơ chế chi trả dịch vụ môi trường rừng: Dựa trên kết quả ước tính trữ lượng carbon, xây dựng chính sách chi trả phù hợp nhằm khuyến khích bảo vệ và phát triển rừng tự nhiên. Thời gian: 1-2 năm; chủ thể: các cơ quan quản lý nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách lâm nghiệp: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chính sách bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển bền vững, đồng thời thiết lập cơ chế chi trả dịch vụ môi trường rừng dựa trên trữ lượng carbon.
2. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực lâm nghiệp, sinh thái học: Tham khảo phương pháp điều tra, phân tích đa dạng loài và trữ lượng carbon, áp dụng mô hình cấu trúc rừng và sinh trắc học trong các nghiên cứu tương tự.
3. Ban Quản lý các khu bảo tồn thiên nhiên và rừng phòng hộ: Áp dụng các giải pháp kỹ thuật lâm sinh và biện pháp quản lý đề xuất để nâng cao hiệu quả bảo tồn và phát triển rừng tự nhiên.
4. Cộng đồng dân cư và các tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực bảo vệ môi trường: Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của đa dạng sinh học và trữ lượng carbon, từ đó tham gia tích cực vào các hoạt động bảo vệ rừng và môi trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao nghiên cứu đa dạng loài cây gỗ lại quan trọng trong quản lý rừng?
   Đa dạng loài cây gỗ phản ánh sức khỏe và sự ổn định của hệ sinh thái rừng, giúp xác định các loài ưu thế, quý hiếm cần bảo vệ, từ đó xây dựng các biện pháp quản lý phù hợp nhằm duy trì chức năng sinh thái và giá trị kinh tế của rừng.

2. Phương pháp ước tính trữ lượng carbon trên mặt đất được áp dụng như thế nào?
   Nghiên cứu sử dụng các hàm sinh trắc dựa trên đường kính và chiều cao cây, kết hợp hệ số chuyển đổi carbon theo hướng dẫn của IPCC (2006), giúp tính toán chính xác trữ lượng carbon tích tụ trong sinh khối cây gỗ trên mặt đất.

3. Kết quả nghiên cứu có thể hỗ trợ gì cho công tác bảo tồn tại Khu Bảo tồn Núi Ông?
   Kết quả cung cấp dữ liệu khoa học về đa dạng loài và trữ lượng carbon, giúp xác định các loài cây quý hiếm cần ưu tiên bảo vệ, đồng thời đề xuất các giải pháp kỹ thuật lâm sinh và chính sách quản lý hiệu quả.

4. Làm thế nào để theo dõi biến động trữ lượng carbon trong rừng?
   Sử dụng công nghệ viễn thám và GIS để giám sát định kỳ, kết hợp với điều tra thực địa tại các ô tiêu chuẩn, giúp cập nhật dữ liệu và đánh giá sự thay đổi trữ lượng carbon theo thời gian.

5. Vai trò của cộng đồng dân cư trong bảo vệ rừng và trữ lượng carbon là gì?
   Cộng đồng dân cư đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu các hoạt động phá rừng, tham gia trồng rừng và bảo vệ các loài cây quý hiếm, góp phần duy trì đa dạng sinh học và khả năng lưu giữ carbon của rừng.

Kết luận

• Đã xác định được 78 loài cây gỗ thuộc 46 họ thực vật trong trạng thái rừng TXB tại Khu Bảo tồn Núi Ông, với mức độ đa dạng từ trung bình đến cao (H’ = 2,50 - 3,35).
• Mật độ cây gỗ trung bình đạt 420 ± 168 cây/ha, trữ lượng gỗ 149,3 ± 24,9 m³/ha, tập trung chủ yếu ở nhóm đường kính 20-40 cm và chiều cao 15-20 m.
• Trữ lượng carbon tích tụ trên mặt đất đạt 58,7 ± 8,6 tấn/ha, trong đó loài Arytera littorralis có lượng carbon lớn nhất (6,08 tấn/ha).
• Phát hiện 21 loài cây gỗ quý, hiếm và nguy cấp cần được ưu tiên bảo tồn theo các quy định hiện hành.
• Đề xuất các giải pháp bảo vệ, quản lý rừng, phát triển chương trình tái sinh và xây dựng hệ thống giám sát nhằm duy trì và nâng cao chức năng lưu giữ carbon, bảo tồn đa dạng sinh học.

Next steps: Triển khai các biện pháp quản lý và bảo tồn theo đề xuất, đồng thời xây dựng hệ thống giám sát định kỳ để cập nhật dữ liệu và điều chỉnh chính sách phù hợp.

Call-to-action: Các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng hãy phối hợp chặt chẽ để bảo vệ và phát triển bền vững rừng tự nhiên, góp phần vào mục tiêu giảm thiểu biến đổi khí hậu và bảo tồn đa dạng sinh học quốc gia.